TE WHAKAKITENGA O HOANI WIREMU HIPANGO KI A TE KUINI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 11, 27 November 1856, Page 8

TE WHAKAKITENGA O HOANI WIREMU HIPANGO KI A TE KUINI.

[No Nui Tireni me ana Tangata, na Te Teira, Minita, M. A., F. G. S.]

Hepetema 4, 1855. Ka tae mai ki au te karere o Ta Wiremu Mowala, kia• arahina atu a Hoani Wiremu Te Hipango te rangatira Maori kite whare Kingi i te rua wahi kite toru o nga haora* apopo, jto^fcltefete-ki ate Kuini. Ka whakantea 1 koner he hariata, a, tango ana ana kite putea i kohia ai nga mea Maori hei hoatu noa ki le whare Kingi. Poauau noa maua ki le ara e lika ai ki le noboanga Kingi,nawai ra, ka kilea, a, arahina haerelia i tenei kokonga whare, i tenei ara ma, a, ka ta*»a to roto -ruma, waiho ana maua kiiv noho a:ia. Nui atu le rangatira o taua ru ma; e-iri ana i reira nga whakaah ua o nga whanau Kingi. I kite ahatr i nga wbakaahua o Hori te IV, i a Wiremu te IV, me nga Uuki o luka, o Kamarana, me ara atu. Kotahi te kau o aku minele i latari ai ka puta; Ta Wirema Mowala. He tangaia ahua pai, tohunga ki le tirohanga atu; (Kua male laiw rangatira.) Ko tona malenga i lupu takitahi, i parahetia whakararo. Ano kihai i tapahia otia uru, i pakira te tumuaki. Kotahi te kau minete i korero, ka pnare nga latau, a ka karangalia ko te Kuini ko Piritii ha Arapeia. Na to raua lomokanga mai,. lika tonu mai ki a maua. He potae ili ta te Kuini, a, kihai ona kakahu i lino wbaka paia; ko te Piriniba hoki kihai r mau ki nga kakahu papai rawa,—i penei me to nga rangatira Pakeha. Ko te Kuini i tua poto, kihai i nui; e roroa ana nga mata; he reo tino reka tona, a, waimarie ana ina kata. Na Ta Wiremu Mowata maua i whakakite ki ate Kuini. I wbakapai ate Kuini ki 10na kitenga i a maua, a patai ana Xa ki a Hoani Hipaugo. Ka mea ia, no nahea i iriiria ai,-—ki tana matau ki le reo Ingarihi,—kite roa o tona tangohanga kite kakahu Pakeha, -ki le nuinga ole langata Maori kua lahuri kite whakapono,—ki le roa hoki o toku nohoanga ki reira. Oti katoa enei patai i au le wbakahoki ki a le Kuini.

Ki am ana au ki a le Kuini i konci kite

lake i hiahia ai a Te Hipango kia kite i a ia; he hiahia no etahi iwi Maori ole lai tnauru ole mom o Nui Tireni kia haere a Te Hipangokiuki alu ki a le Kuini ki to ralou aroha nui ki a ia, a, kia titipo mai a te Kuini ki a raiou, ki ana tamariki. »Na. erua kahaka i tukua atu e ratou ki a te Kuini, kia kite ia i to ratou nei whatu i to nga iwi Maori; a, i tukua mai hoki etahi patu Maori, he tohu tera mo te mutunga o te whaAnaua 1 tuku tetahi mere pounamu, ko le mea ahua ia o te rnngiiratanga o Nui Tireni; he tohu tera nona ki tona whakahoatanga ki ale Kuini. Ko tona taonga nui tenei i luku atu ki ate Kuini. Ko te putea, he mea raranga no Rawinia te hoa wahine o Te Hipango. he lohu aroha ki a le Ruini. No te meatanga kia whakaiiia taua putea, ka mea a Rawinia, "Ekore e tika kia rangahia he putea iti, mo te wahine rangatira i nui ake i nga wahine katoa ote ao." Rata ana ate Kuini i konei. Ka tukua atu e ahau i konei te kahu kiwi, a, mea am ana te manu tera e tino miharolia ana i Nui Tireni. a, ekore e roa ka ngaro te ra manu te Kiwi. I mea am ahau he takitahi te kahu kiwi e kitea ana; a, na nga langata o Whanganui ki ruiiga i luku mai i tenei kakahu, no te mea i whawhai ratou kite kawanatanga ole Kuini i mua ai; ko to ratou ranga,,ra T e Maroafru, iluki te upoko o ana tangataki te whawhai.* Na, ko lenei kahu, ko tetahi palu, no mua noa atu, te kau ma rua whakaiupuranga i mau ai tenei palu i le whanau a I lukna am enei ki a te Kuini ue tohu aroha, he maunga rongo, —he tohu mo te muiunga ole whawhai mo te whakahoaianga. He nui nga kupu ui o te Kuini ki nga owha i kawea am na e maua. I tango ate Kuini kite putea, ka mea ia, he mea hanga ranei ki le hurt,— ka mea atu au, kahore, lie mea mahi na le ringa langata. I tohutohu au, kite rile o leiahi o tetahi taha o taua putea, he mahi roa, kolahi lino tau i mahia ai. Ka tangotango a le Piriniha ki nga kakahu, korero ana ia ki nga muka, mea ai ia, tera e marere te para i te rongoa whakakawa. Mea atu au, kua oii te whakamatau tera tikanga, a, kihai i pai, ko te rongoa hei whakapirau i nga kakakaka ote muka. I mea aTe Wiremu Mowata, he muka maroro ake ta Nui Tireni i te muka o Ruhia. Whakaae ake ana te Piriniha ki tana kupu. $ Nui atu te whakapai ote Kuiui kite mere pounamu. Tangoiarigohia ana e ia, ui aha kite tikanga mo tera tu mea. Mea atu ana ahau ki a te Kuioi ; he tohu rangatira tetahi,

he patu tangaia letahi o nga mahi mo tera tu nngaringa. Rata ana ate Kuini i konei ka mea eia pehea ka mate ai le langata i lera lu paiu. * Hoatu ana eahau ki a Te Hipango, nana i tohuiohii, ehara i te mea patu Maori be mea koko am te rau kite ngawantanga ote angaanga. Ka mea ate Piriniha, he matau ratou ki nga wahi ngawari o te angaanga. Taagotango ana ate Kuini ki taua mere, kite patu namaia a Pebi. mea ana ia, ehara koa i te paiu wbakamataku. I mea atu abau ki a le Kuini, he patu kaha ano tera kite whakamate tangata, e whara noa ana te matenga i tera patu. Ka mea a te Kami, he wbawhai pipiii to ratou, pupuru ai ki nga upoko o tetahi, o tetahi. I mea atu au, ko te tu ano tera o to ratou wbawhai. Vi ana ate Kuini kite rangatira Maori ki tana kai i te kiwi, ka mea ia, kahore ia i kai i te kiwi, no te mea, no te lai tnauru ia, a, ko te kiwi kei te mano whenua e haere ana. Mea atu ana au, ko au i kai i tera kai ite kiwi. Ui mai ana te Kuini, he kai pai; ka mea atu au, kihai i penei me le manu, i penei mete kikokiko kararebe.* Kamea atu ajiaajki Wi, emu kia nga tuatahi o te Pakeha ki Nni Tireni, i atawhai ia, i boa atu ki a ratou. No tona tahuriianga kite whakapono, whakakotahi ana te Pakeha ki a ia. Ka mea ia, he aroba nui tona ki a te Kuini, no le mea ko ia, ko te Kuini te kai tiaki ote whakapono. I mea a te Kuini ki au, a toku hokinga ki Nui Tireni kia korerotia ki nga hapu katoa ana kupu whakahoa mo ratou.* I mea a te Kuini ki au kia tuhituhia nga korero mo aua owha, a, ka on, mana e tuku atu kite wbare takotoranga taonga pera. Ka limaia ano aTa Hipango kite korero, ka whakaaro pea a te Kuini kua roa tona nohoanga, me tona whakahonoretanga i a maua kite korero, no reira ka turgou ki a maua, a, ka haere, tahuri mai ana ano kite tungou, a, no te tomokanga ki tetahi ruma ka lungou ano, ka toru lungoatanga. 1 tungou hoki te PirinHia, a, mutu ana i konei to matou korero. tntii? UH ,b ? °/ e haeren ga ole Kuini ki ctabi ruma ke, ka tahuri maua ko Hoani ki te tuhituhi i ng i tikanga o aua owha, hoaui ana ki aTa Wir*niu Mowata. Mea mai ana a Hoani, kihai ia i matau ko le Kuini tera i kowhete ia ki au, no te mea kahore abau i whakaatu atu. I puia noa mai ale Kuini kahore i whakaahua ke, pera me nga ritenga nui o tona kuinitanga, no reira ka pohehe ia. Itua te Kuini mete Piriniba ite wahi i korero ai ki a maua, ara e tu buihui

ana matou katoa. Erua te kau pea miniti 010 raua tunga. No konei ka haere matou; a mulu ake to matou nei korero. Kua oti te tuku i a matou kia kite i tetahi wahine rangatira ahu pai, reo reka, te turn uakio te tino rangatiratanga o nga when u a kaioa o teao, a, ka maba a matou, ko tetahi tenei o a matou ra e tino mahara ai. Ite tatau o tewbare Kuini ka puta mai to matou hariata eke ana matua, haere ana; a, poro* poroaki ana i konei ki a Wikitoria te Kuini to talou lino rangatira aiawhai ki tona kainga hoki; ka haere matou kite mabi i nga mea o te ao i rolo i te tini, a, mau ana i runga i te ngakau te ba o tenei korero, o tenei whakakiienga, a, ko te whakaaro ki taua mea ahuarcka ka mau tonu.