NGA KORERO MO TE HOKOHOKO ME NGA KORERO O NGA KAIPUKE, Mo te Marama Hurae.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 7, 31 July 1856, Page 13

NGA KORERO MO TE HOKOHOKO ME NGA KORERO O NGA KAIPUKE, Mo te Marama Hurae.

Kahore i maha nga kaipuke u hou mai, o muringa iho o nga tuhi tuhinga o tera marama; a reira te puta hou mai ai nga rongo o Atareria kia tatou. Kofe hoko ote Wiii mete Paraoa o AtarerJa 5 ki ano i nuku ake te ulu; a kahore he ahua o reira e mea ai meake ka kake le utu mo aua mea: oiiia kei Poihakena pea ka nuku iti ake; ekake ake ai i reira ka luhia ano ki tenei pukapuka. Ko te Riwai; he nui rawa te Riwai. a kahore e manakohia e te iwi a kahore e liokoa, ko okonei riwai nga mea, e kore e hokona no te mea be puku ii?o kau ano i roto i o lalou Riwai. Te k^anga

ano hoki kahoree nui te boko. I tuhia mat nga korero e le tahi tangata i Merepena he Pakeha i haere atu i konei, a e matau ana ki to konei boko; koia e inea mai ana, te hoko i opelaone roo te Riwai he mea ano 30 hereui mate tana kotahi he mea ano 40 bereni roo te tana kotahi * Aki Merepena roo le Riwai, he mea ano 50, a he mea ano 60 hereni mo te tana otiia kahore e utua nsra Deke i kohia ai nga riwai. 8 F He paraoa no Opetaone i hokona, hui ki nga peke i aue paraoa, mo te tana kotahi 21 J. 10s. Od. Mo te puhera Oti he mea ano 5 hereni, he mea 6*.

# I mea matou, e kake pea te utu mo te wili ihe le paraoa, le take e kake ai he nui note Pakeha ki reira, no te mea kua kitea houtia he wahi e keria ai te moni koura, i te awa ote Hake Riwba. Te mamao o taua wahi i te awa-Haia 120 pea maero te tawhitu A ki- aua wahi nei e bui ana te tini ote Pakeha* Ko nga Timao Merepena, e hono toniv ana te ula o te Pakeha ki Poihakeua *. a kua rongo matou meake etahi o okonei Pakeha haer ki reira; i pouri matou ki tener korero. Ko te* kune Erinora, etu nei i ko> nei; e rere ana ko Pbihakena a e eke atu ana; te tini okonei Pakeha ko to Tima Wiremu'Tene, a tere rerenga mai te tomo tono ai i 0 konei Pekeha, ko reira ano hoki. He aha ronei nga langaia Maori na ratou nei ngawhenua i waiau te luku ai i le kiakeria nga koura o reira; ebara le kuare e nga-ri ko- te matau ki le* taonga ma latou, kia rwhakaarou. E mea ana hoki e tahi Pakeha; mei tukua te koura kia keria i waiau a k& kitea te moni ki reira penei r ko te mea fa v whiwhi ai te Maori i ic taonga ; a* ma konei ana hoki, le pai ai le hokohoko o ko- nei; ko te mea hoki tenei e ngahau ai ano lenei whenua. Ko nga langajta noho> wawe ite wahi kua kitea nei te koura i Poihakena ;> ko ra--lou te hunga e whiwhi nui ile moni; an& le mea i hui alu le Pakeha ki reira, na konei 1 mea ai e kake ai pea te ulu mo te- kai reira. Kua rongo matou, e kore e ulaina mai nga kai a nga k.ii ngaki, ki konei hoko ai, he mea hoki no ratou ki to naianei hoko. He hori tenei lu mahi, a ekore e roa te ho kia ai ano le raru ki taua hunga r no le hoko i nga kai kia whai meaai ma ratou hei hoko taonga; kate he tenei ehe ai ratou. Ko nga kai ngaki Maori; te hunga hei tirohanga mai ma nga kai hoko o Atareria, ki te wahi hei whangai ia raiou i nga tau kai kore o reira. E hara ite mea, kei e tahi tau o Atareria ka nui rawa te kai ehara i tenei i he ai te utu o okonei kai: kahore, oliia na tatou ano le he, he mea hoki na ta-

tou, kia nui rawa le utu mo lokonei kai; kahore ko te ili, ko te rite te mea tika; ko le mea tenei i ahu ke ai nga kai hoko o tawahi, ki nga whenua o Hini me Karaponia hokoai i i« kai, a koia net hold te mea e raru ai talo u. Engari, kia nui le ngaki o te kai, a kia rite te utu, ara ko te rite tenei kia iti, kia hokona ai e te tangata, ma konei e whai rawa ai tenei whenua. Ko te wa tenei mo te mahi kia ngahau. Nei hoki, kua mau te rongo, ma konei le abu mai ai pea te Pakeha ki tenei moana; a ko nga kai mo te liunga u hou mai, ko nga kai ngaki, kia kaha te mahi kai. He kotahi ano te kaipuke u hou mai i Ranana, i muringa iho o tera puka puka a matou. Ko te kaipuke ko Hanapota, 624 tana, Kapene Huibi he taonga nga ulanga, a 129 Pakeha eke mai. Ko te kune Karewhetana no Merepena, 77 tana, Kapene Pauha, he taonga, he Pakeha i eka mai 20, mete kune Tira ano hoki, i rere mama mai. Ko nga kaipuke rerealu, kote paka, Pirinihi o Wera, 578 tana, Kapene Norana; tomo lonu ite rakau whakapakoko mete kapia, no Kaipara, i 6 Pakeha i eke atu i Akarana. Ko Poihakena, te tima a "Wiremu Tene, 600 tana, Kapene Merea, 62 Pakeha eke atu, 826 puhera witi, 66 pekepapapa, 5 peke riwai, 470 peke kapia, mete Pereki Kalaruta, 120 tana, Kapene Taninga; 3 Pakeha i eke atu, 2000 puhera witi, 1500 puhera Oli, tana kapia, 7 tana hinu tohora. Ko Tahiti me nga motu o te Moana te kune Iraiha, 56 tana; Kapene Warihf, 20,000 putu rakau kani, 25 tana riwai, 1 tana paraoa, 2 tana aniana. Ko Merepena, te Pereke Towa, 174 tana, Kapene Karaohi, 9 Pakeha ake utu, 175 peke oli, 16 kaho hinu lohoraj 140 tana kuano. E Whitutekau kaipuke, a 1993 tana, a 100 Pakeha eke mai i nga taha taha, 9347 puhera wili, 795 puhera kanga, 30 puhera oti, 72 puhera pare, 30 puhera* aporo, 21 £ tana aniana, 71 tana riwaV, 1 lana paraoa, 5 hoiho, 20 kau, 100 hipi, 62 poaka, 16 tana 1 hanaraweiii tote poaka, 9 kaho hinu, 30 tana kapia, 54 rakau, 2850 pou taepa me nga wawa, 98,500 toetoe, 38,700 putu rakau kani, 630 tana wahie, 518 pauna pata, 2 tana muka, 35 tana kapa, 500 putu pou whare, 153 tikaokao, 2 tana 11 haneraweti poaka paoa, 300 pauna hinu poaka, 3 tana paukena, 4700 wawa taepa, 7 takai herehere wuru.

E whatekau kaipuke 2371 tana, i rere atu ki nga tnlia taha, he liui noa iho nga ulansa, 96 Pakeha i eke atuKo nga utu enei ote bokohoko i Akarana, a ko nga utu enei o te 51 o r.ga ra o tenei marama. He iti te rerenga ke langa o nga utu, otiia ko te Pata me le Heki mete Tikaokao, kua koki nga utu oia mea, mete Ti ano hoki kua hoki te ulu.