KO NGA TIKANGA A TE PAKEHA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume II, Issue 5, 31 May 1856, Page 1

KO NGA TIKANGA A TE PAKEHA.

I whakaaro o matou matua kia tika, kia rite, te whakawa o nga wahi katoa o to matou kainga; koia i tuhituhia katoatia ai nga ture kite pukapuka, kia ata mohiotia ai e nga whakapaparanga katoa. A i mea ano ratou kia ata whakaritea te utu mo tenei hara, mo tenei liara, koia i whakararangitia ai nga hara i raro ibo i tenei upoko, i tenei upoko; ko nga tahae ki a ratou whakatahae, ko nga patu ki a ratou whakapatu, ko nga wawahi whare ki a ratou whakawahiwhare; nga hara o tera upoko ki tera upoko, nga hara o tera upoko ki tera upoko. A i mea ano ratou: £ kore e rite nga hara ote lahi upoko te nui; e nui ana hoki te hara o te tahi tahae i te hara o te lahi tahae. Kite tahaetia ete tahi tangata e lahi paunae rimaa le tahi pouaru ra-vakore, a te lahi tangata ranei i nui nei tana atawuai ki a ia, kite tangata nana i tahae; ahe nui tona tinibanga i taua tahaetanga; he nuinoa alu tona hara i to te tangata i tahaetia ai nga moni e rima i mahue whakaaro kore noa iho ete tahi tangata taonga nui. Otiia e kore e taea e te ture te mea kia nui te whiu mo te tabi, kia ili mo te tahi; he tahae tonu ano ki ta te ture; engari ma te kai wbakarite

whakawa. Heoi ano ta te ture: " E tahae le tangata me here; otiia kaua e neke ake i te wha nga lau e herea aL" Ma te kai wha. karite whakawa e whakaaro kia hia ranei, kfa hia ranei, o enei tau i whakaritea nei, e herea ai taua tahae. Tenei ano te tahi mea e nui ai te hara o te tahae, kite tangohia, kite pahuatia, te tahi mea e mau ana kite tinana ote tangata ;te tahi ranei o ana mea e kilea am ana e ona kanohi, a e kore nei ia e pai kia lukua alu; kite wbakawehia ranei ia kia tukua ai e ia. Me here te kai tango; otiia kei neke ake ite warn o nga tau. Kite wbakaekea te tahi tangata, he tango hoki i te tahi o ana mea. na, ahakoa kahore i riro mai te mea i a ia, me here ia; kaua ia e neke ake nga tau ite torn. Kite wahia te tahi wbare ete tahi langata i te po kia lahaetia ai te tahi nwa o roto, kia meatia ai ranei te tahi mea kino i roto, ahakoa kahore ano i taea e ia te mea i wahl ai ia ite wbare; me here, e kore e maba ake i te ano Bga lau. A, kite herea te tangata, ma te kai whakawa e mea kia whakamabia ia i nga ra katea e berea ai. Kite koburu Maori te tahi tangata ite tahi tangata ka whakamalea te tangata nana 1 konuru. Tenei ano te tahi alu ture: otiia e kore e taea te korero aianei. Kite haere pokanoa boki etahi tansata kr nga mara a etahi, a ka tikopuratia ana kai ka tuak.na ranei anarakau; kite tubitubr ranei te tahi tangata i te tahi'pukapulS wot mTou IC K.Tvf lahl ***»• tapi* matou. Ka waiho e matou ma te kai whakante whakawa e mea me utu rand In* e tekau ma rua e mea hei le aha ranei hei te aba ranei, te utu. ' et E kore hoki e tukua e nialou nga tikansa kawJ ¥b E a^ leki , le^ an^la «« ST5£ ,*awa. E mea ana hoki matou: ka riri ki mamae te ngakau o te tangata ; e kore fa e k^a aro Elf" ahe ' ki tana. E kore ano hoki e waiho man-i nia ona whanaunga ranei, e mea, hei £ aba ten" Vh t°T-, e tika ta ralou whakaritenga. Aki le kilea le tahi ote takin mn - e ia e ona ho- TA ralou; -, kei wliakaaroia ki lona noa, a e kore e Uka le whakariicriie mo rtantr a ? te ta "S ala M«oririS£ ie lam am. K a ara te iabi taua, a e kore e ata whatauktaa te tikanga 0 te korero?h e !

oti, mttrua ana e ratou laua tangata me nga tangata hoki kihai i lata ki tona h'ara. He mea he rawa tenei. E nguri, ki le hara te tangaia, me lango etahi o ona taonga (i ate tekau ma rua e whakarile ai,) ka boatu ki le tangata i mate nei i a ia. Ahakoa hara le tangata, e kore e maumauria oha taonga, ana kai. He hara nui rawa hoki tenei. Na feAlua hoki te kai; a, hei aha i maumauria ai ? A kite tango te tangaia ite moni tarewa, i te taonga ranei, a, e kore e utua e ia, na, ka whakawakia ia, a ka ata whakaritea ehia ranei aua moni: aki te kahore ana moni, na ka hokona ona taonga, a ka utua te tangato nana i homai aua moni, a*ia taonga ranei: aki te kahore ona taonga, na, ka k£ wea ia kite whare herebere. t\^rfe-6. -fftr IS Ka taka nga ra e whakaritea mo nga komiti whakawa, ka huilmi mai te tekau ma rua ratou ko te kai whakarite whakawa. £ kore ratou e huihui noa mai i e tahi ke ake: no te mea e warea ana raton ki tana mahi, ki tana mahi; a e noho wbakawawa noa atu ana i tera wahi, i tera wahr Xahore ano hoki he kai whakarite whakawa i tenei kainga, i tenei kainga. E hara ano hoki i te mea pai, kia bopukia te tangata bara, a whakawakia tonutia ibo. E ngari, kia whai takiwa, kia ata pataia ai te likanga, kia rangona ai hoki e te nuinga, kia haere mai ai nga tangata e whai kupu ana mo te mea i bopukia ai ia. Ma tenei hoki ka ata kitea ai, he he ranei, he tika ranei, te hopukanga o laua tangata. Mo nga mea nui ia aua komiti whakawa. Tena ano ia etahi mea ririki, tona lini, i n»a wahi e koree lata ki nga whakawakanga; a, ahakea ririki, he nui te pouri ole ngakau te he hoki kite tangaia, kite kahore e hohoro te whakaritea. Na, kua tango te Pakeha kite likanga i whakaaiuria e Hetero ki tana huaaonga ki a niolri (i Ekorube xviii. 15—26.) Kua whakarile hoki i eiahi kaumalua hei whakarite i nga likanga o nga mea ririki: ko nga moa nui, ka waiho ma te tino kai whakarite whakawa, ratou ko te ie kau ma rua. Ko nga mea enei e whakarangona aha e aua kaumalu. Kite mea he ili nga taonga i tahaetia, a heiamaiti nana i tahae, ma enei kaumaiua e whakarile ena mea. E mea ana hoki maton : e kore e i ai kia whiua le tamaiti harakore kite whare herehere; kei whakaakona e nga tangata i roto i laua whare ki nga mea kino- E ngari, ka kitea tona he, ka whiua ai ia ki reira.

Kite patu huhua kore le tahi tangata ite tahi tangata: ma aua kaumatua e whakariie, me aba le utu. E kore ano hoki e tukua e matou te tangata i patua kia whakariie i le utu mo tona patunga ; engari ma te tabi o aua kaumatua. Aka rite mai i a ia, beoi ano ; mutu tonu iho te mauahara. Otiia ki te rapu utu le tangata i patua, kaua e tukua kia taka nga marama e toru, me haere kite kaumatua kite tono utu. A, kite whakaroa ia, a ka taka aua marama e toru, beoi ano utu mo taua patunga. Kite baere nga hoiho, nga kau, nga nanenane, nga poaka ranei ki tale tangata mara, aka kino tana mara i a ratou; ma taua kaumalua e whakariie, me aba te utu mo taua meatanga ki taua mara. * "Ko ta te Pakeba tikanga lenei mo le whiu i te tutu, mo te whakakore i te pakanga Tena, e te tangata Maori, whakaarobia? e pai ana ranei, e rite ana ta koutou te pai? Kia mabara hoki, na lenei i nui ai matou i nui ai hoki o matou taonga .• na ta koutou i tokotorutoru ai koulou, i rawakore ai, i noho kiuo ai. Ko tale Pakeha tino tikanga tenei; kia kolahi ano ture mo te kaloa: kaua e tukua te tangata kia whakatika ake kite rapu utu mona, ma ahaiia e te tahi atu tangata • e ngan me waiho ma te kai whakariie ratou ko te tekau ma rua e whakariie. Me i nenei te tangata Maori, kaiabi ia ka kite He pau Kite tone koutou ki to mua tikanga, kia rongo mai koutou, ka kite koutou i ie tikanga o eneikupu, "Aka whakaururuatia e Ihowa te whenua bei utu mo te kino o nsra tangata i noho i runga." Me aha e kake ai e oi-a ai ? Kia rile te mahi ki ta te Atua i whakatakolo mai ai. Kia mabara ki enei kupu e rua: w I .V KKat i e tan Saia, te haere kite taua. Waiho ma te kai whakarite whakawa ratou iio ona hoa te likanga mo te totohe. 2. Tukua kia whiua te kai mahi \ te kino Kaua hoki te tahi tangata e whiua mo te ha' ra ole lahi atu tangata. -HEOI ANO.