HE KORERO MO NGA WHENUA KATOA O TE AO NEI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 9, 1 December 1855, Page 1

HE KORERO MO NGA WHENUA KATOA O TE AO NEI.

Upoko VII. Katahi nei ka ahu te korero kite Nota, ki North America. Na te rongonga o nga tangata o England kite korero o aua whenua hou, ka mea ratou, me haere hoki tatou kite kimi i tetahi kainga liou. Ki ta ratou ki me tika tonu te rere kite Hauauru, kei reira pea te kitea ai te ara tata ki India. Na ka rere tika tonu. Ka u ki tetahi motu. Tapaa ana te ingoa ko Newfoundland ara ko te whenua i kitea houtia. He whenua maeke, he whenua kino. Erangi ko te ngohi i maha, ine te whapuku nei te nui. Ko ta te Pakeha ika tera e mahi nei i reira. Pani rawa kite tote (salt) hei utauta atu ki England, ki era whenua atu. Na ka rere ano tetahi kaipukc, i ahu ke kite Nota. Ka uki Labrador. ;ie kino ano hoki tera. Ka whiti ki Greenland. Ahakoa kino noa taua whenua—he tangata ano kei reira. Te kai o reira he kckeno, he tohora. Ko te kakahu ote iwi he peha kekeno. Ko nga

kuri o reira i pera me o Lapland hei to i nga konoke i runga ito Viuka. He benv nno l:ei reira, he rnsa nunui. Ko nga bears ouj ;l atu whenua he mangu, ko konei, be ma. Muri ibo ka tohea tonutia e nga Pakeba o England, o Holland kite kimi baere i roto i nga kokorutanga nunui o era wahi, o Baffins Baj' 0 Hudson's Bay, kia kitea ai he ara putanga ki tua. Ko Hudson no Holland. He tangata maia kite wakataki i taua ara. Tapaa tonutia ibo tona ingoa ki reira Hudson's Bay hei wakamaharatuaga ki tera tangata. No muri rawa nei ka tobe ano a Ingarani kia puta. Kotabi tonu te kaipuke i puta i era tau. Erua nga man of war i rere ki reira, i mua iti ake ; a ngaro tonu atu. No te putanga ka mutu te tohe. Ekore hoki e pai hei ara kaipuke i te huka. Name whakahoki te korero ki Newfoundland. Kei uta o taua motu he awa nui, ko Saint Lawrence. Na to Wfiwi i tapa. Nana hoki i noho Ite tuatahi. Ko te ingoa nui o tera whenua, ko Canada. Ko te pa nui ko Quebec. Erima o reira roto nunui kei ko atu i nga roto ko nga kouru o nga awa nunui o Missouri, o Mississipi. Ko te tino awa nui tera ko Mississipi e rere ana whaka te tonga. Ko te putanga kei te kokorutanga nui o Mexico (the Gulf of Mexico). Kei te ko ngutu awa ko te pa nui koNew Orleans. He ngarara nunui ano kei te Mississipi, pera me ote Amazon. Na, ko waenganui o nga awa nunui i korerotia nei, o St. Lawrence, o Mississipi, baere kite moana, i nga heke o England tera i mua. Te unga atu o te heke o te Pakeba ki reira. Ka kite i nga tangata whenua ououtabi nei. Kakorc i rite kinga tangata o Mexico, o Peru te tokomaba te mohio, te whai taonga. Ko tenei iwi he kaewaewa noa iho i runga i te whenua kite whaiwbai i nga kuri matakana hei kai. He iti nei te ngaki i te whenua, ko nga whare be peha rakau—me nga waka be peha rakau ano. He msa aukaha, ko te pai o aua waka he maamaa, anawaha kite tuara. Erua nga taon-za hou i kite ai te Pakeba ki reira, he riwai he tupeka. Na tera iwi i whaka - ako te Pakeba kite kai paipa. Ko te kuri i nui ake ko te bison. Kei te tuawbenua ona haerenga kei nga mania nunui. Mete kau nei te ahua. Ko te mea i rere ke ai ko te puku i runga 1 nga pokihiwi—he -pango te huruhuru. He kuri riri kite tangata. He ahakoa e patua ana a te tangata hei kai. Ko nga heke Pakeha i tae ki reira kua tini haere. Ko nga kainga ehara i te mea tango, erangi he mea ata utu ki nga iwi nona te whenua. Kua hcrapa haere te noho a tae noa kite tai hauauru. ki California. He maha nga taone: kua papai nga whcirc, nga ara, nga kaipuke, nga tima ; kua pera mo England. Ko nga kaipuke patu tohora e rererere mai nei, no reira. Ko tenei iwi i mua ai i roto ite kingitanga o England. No muri mai ka webea. Ka tukua ki a ratou nga tikanga mo ratou ano. Ko

nga heke kotoa ki reira, ku« huia atu ki roto kite tikanga kotahi. No tc kotahitanga ka kiia the United States. Ko te whakamaori tanga, ko nga iwi kua whakakotahitia. Ko te pa nohoanga oto ratou Iv aw an ako "Washington. Erangi ko te pa nui rawa ko New York. Na kei te talia kite hauauru o nga United States, he maunga teitei erarangiaua, putanoaki te Nota. Ko aua maunga ano i koretia ra i South America. Kei tua o aua maunga ko California. A neke ake whaka te Nota he whenua kino, he maeke. Ako te pito mutunga mai o te whenua, i nga tangata o Russia tera. He mea whakawhiti i Asia, i Siberia. He aha ki a ratou te maeke ? Ko te tini taonga o era wahi, ko te huruhuru ote beaver. He kuri iti aei te beaver. He maenene te huruhuru, he mea pai. No reira i hango ai hei potae tangata. He kuri moh,io te beaver kite hanga whare mona. Kei te taha o nga aw a nga taranga. He peka rakau ona whare, ka pani ai kite uku. Na nekc atu kite Nota rawa, ko nga Esquimaux. Ko to ingoa nui tenei mo era iwi a tae noa ki Greenland. Kotahi tonu te tu o nga tangata, o nga koneke, o nga kuri maori hei to i aua koneke. Ka mutu i konei te korero mo North America, mo America katoa.