PENE TAUI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 9, 1 December 1855, Page 12

PENE TAUI.

Ano te whakaaroha ki tenei korero ka tuhia iho nei, te matenga o tera Rangatira aroha, rongo nui, a Pene Taui. I tona turorotanga, kihai nei i roa, whakamene ana ki Ohaeawai te tini o te tangata, a, karapotia ana te moenga o to ratou tumuaki me ake mate. I whakauaua te iwi ra, kia whakakitea to ratou aroha, kia ata rongo hoki ki tona mangai ana kupu poroporoaki. Ko nga kupu poroporoaki a nga hoa i te wahi e torangi whakarere ai ki tera kainga hou, kite Po, —ko ana kupu e kohia ana ki nga hinengaro ote hunga e tangi ana i te taha o te tupapaku; a, kite ritenga ote iwi Maori, ko aua poroporoaki, ahakoa kino, ahakoa pai, me whakarite e te hunga i ora, ta te mea hoki he kupu tapu era. Otiia, ko nga akoranga o te Rangatira e tangihia nei e tatou, he kupu tino pai, na konei, ka, karanga atu matou kia nga iwi katqa o Ngapuhi, kia mana aua kupu pai a Pene Taui i a ratou. Ano ko Pene Taui i te takanga ai,—"Tangohia te ture atawhai; whakarerea te ture o te kino ; waiho ma tekino e aru kite ture ote Pai." Ko te whakamaoritanga o tenei, kite mea, ka tino tapoko te whakapono kite ngakau ka mau pu i reira, poto katoa nga kino l aia te turaki, —he kupu ata tika tenei, a, na tenei i kitea ai te matau ote tupapaku, mete kaha o tona ngakau kite rapu ite pai. Ko nga kupu i muri iho nei i tuhituhia atu ki a Te Kerenene Kai-whakawa, i muri tata iho o te mareretanga o Pene Taui : "Ko Ngatirangi erua rau erima te kau o nga tangata, i noho i tana aroaro. Ko nga tangata anei i rongo i ana Kupu i te ata o te ra i mate ai ia ko taua kupu tenei, kia tangohia kite ture atawhai; kia whakarerea te ture ote kino; waiho ma te kino e aru kite ture ote pai. Ka mutu enei kupxi ana, ka moe ia." Ko nga korero i muri nei hei whakakite ki a tatou, ahakoa kua mate a Pene Taui, kua takoto matao kite urupa kihai ano nga tangata i wareware ki a ia : " E kara e Te Kerenene" e ai te Mitai, "he kupu tena ki a koe mo enei kupu. Kite kawea

kite perehitia enei kapu me homai tetahi ki a aiatou. Hcoi ano, ka rautu. "Tena ra ko koutou mete aroha ito koutou. lioa aroha i a Pene Taui." Ko nga hapu, me nga rangatira me nga tangata i huihui kite mareretanga ote rangatira ca koia enei:—

He tamaiti a Pene Taua na tetahi rangatira toa. ko Tawhaio te ingoa. Engari a Pene i tona matua, no te mea hoki i rongo ona taringa kite -ikoranga o nga Mihinere tuatahi, i te itinga ai. [ rongo ia i te kupu o te rongo pai e pa nuitia aei kite ao, "hei maunga rongo ki runga kite whenua, hei whakaaro pai ki nga tangata." Na te korero whakangau ke o te tangata i famia ai nga tikanga o te whakapono i roto i te ngakau oto tatou hoa, no reira nga whakaaro i rere ke ai. # Ina lioki i te 1845 ka mau a Pene Tauikitana pu kite whawhai ite mea wairua kore i kiia iho e ia, ko tana "mana." Otira, ki to matou whakaaro, kahore i ahatia tona mana, kihai ano ia i herea e te tangata, e te iwi ke ra nei. I te tunga o tera tangata rongo haere o Hone Heke, ko Pene Taui i waiho hei rangatira mo te .ope, a, nui atu ana mahi tohunga i kitea i reira. Na mei haere aua mahi ana i runga i te tika, ka kiia he pai. Ko te korero mo nga ritenga katoa o te pa o Ohaeawai i aia anake ano i a Pene Taui; a, ko te nui otepa o Te Ruapekapeka i a ia hoki te Otira, ekore e tika kia whakanuia te korero mo tera mahi, no te mea hoki, i whawhai take kore nga tangata Maori i reira, he mea whakaaro kau, he mahi whakawairua. I matau a Pene Taui kite he o tera mahi, a, no te maunga rongo ka tapiri a Pene ki te Pakeha, aroha tonu kite Pakeha, mate noa ia. E meinga ana 40 tau o Pene Taui i te matenga ai; otiia, kite titiro~atu, e tamariki ana ano ia. He tangata roa ia, he tangata nui, a, rangatira ana te takahi ote wae. Ko te matau, ko te marie nui i kitea ki tona mata i te mea e tirohia atu nei. He tangata maia tera, he tangata whakaaro, he tangata aroha. Ko nga kupu o te Apotoro nui i maharatia nuitia e Pene Taui ratou ko taua whanau, ara te kupu e ki nei,—"Kaua koutou e wareware kite atawhai i te mauuwhiri." Ko te whakapono o Pene Taui kihai i ata matauria e matou j otiia, e mea ana na nga haerenga atu o Te Reweti Minita o te Hahi o Ingarangi kite karakia i a ia e mate ana, na ana whakaakoranga pea i marama ai i pai ai tona wairua. E manako ana te ngakau ki a Pene

Taui, ac, i whiwhi, ia kite aroha o teAriki whakaora, a. aliakoa kua otite tenei runga i te taitamariki tanga" te whare wharau whakawhenua," i tika ano te ki ake e ia, i roto ite whakapono, he whare po taku, "no te Atua, ehara i te whare hanga a ringaringa, e mau tonu ana i te rangi." Na Hare Raweti. Akarana, Tihema, 1855.

iVga Hapn. Nga Rangatira. Nga langata. Teurikapana Piripi Korongolii raua ko Taipa 184 Ngatiwai Hikuwai 39 Ngatihine Maihi Paraone Kawiti 128 Ngatirangi Na te tupapaku 2o0