KORERO O te Haerenga o Te Reweti kai-whakamaori ki Hokianga.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 8, 1 November 1855, Page 5

KORERO O te Haerenga o Te Reweti kai-whaka-maori ki Hokianga.

Akarana, Hurai 5, 1855. E Mara, —He mea atu tenei i roto i te honoretanga, ki toku hokinga mai i Hokianga, a, kia mea atu hoki e au, i toku huihuinga ki nga hapu Maori e noho ana i nga parepare o te awa o Hokianga, me nga wahi tutata, whakahoa tonu te tangata kite Kawanatanga, ki nga Pakeha katoa ano hoki. Ekore ano e whakahuatia i konei, nga ingoa o nga tini rangatira i kitea e ahau, i toku baererenga: utiru, i whakauru aiiau ki roto ki tc tini.

kia ata rongo ai abau i o ratou whakaaro tuturu ite mea e korerorero nei. Na, kia meaatuahau i konei, he hiabia nui to nga iwi Maori kia tango ki nga ritenga Pakeba, a, kia riro atu nga whenua takoto kau hei kainga mo nga Pakeha, bokohoko, mo nga mea ngaki whenua. I puta ano ki au nga korero whakaaroba mo tenei mea, a, i kiia mai ki au na te torutoru o nga Pakeha noho ki ara wahi, ka haerea e nga tangata nga maero takitekau kite rapu mahi, kite mea koheka mo ratou. Ko nga painga e ahu mai ana i te nohoanga Pakeha ki nga wahi tutata ki nga kainga Maori, e ata kitea ana ete iwi o Nui Tireni. E kitea te ipono i tenei mea, ina mea atu i te 15 o nga ra o i Mei, ka tonoa au e Rangatira Moetara kia whakarcngo kite korero o ratou ko ona tangata i runga i te whakaminenga no reira i puaki ai tenei korero, no te tokomaba ia enei whakaaro : ¥ Koriro ote Rakgatira Maori o Takit "E tama e Hare Reweti, me whakapuaki aku korero ki a koe, me nga taki o nga kahika o tua ibo. E tama, ka mate a Moetara, ora ake ko Rangatira e tu nei tatou, kua riro atu koe he haere 1 manuwhiri mai tau i tenei wahi, ko to whanaunga ia ko Te langa ratou ko ona tamariki hei whakakapi i tou turanga. "I ara tau tuku ibo ki enei wahi, e karanga •tonu ana matou, 'Aue! kahore he taone ! Aue ! kahore he taone!' E rawakore nei matou, e kitea uei e koe. E matau ana matou he aroha kei roto kei tou ngakau, no konei matou i mea ai kia kawea atu o matou whakaaro ki a te Kawana, me kore ra nei e rapua tetahi tikanga hei whakaora i a matou. "E tama, he hunga mahue matou nga tangata o Hokianga E whai kai-wkakawa ana a Tokerau, a Kaipara hoki, tena ko te kai wbakawa o Hokianga, he pukapuka te kai-whakawa o konei; Horerawa i kitea mai he tangata ora hei whakarite i o matou he i enei wahi.

"Kua hoha matou ki tenei tu tikanga, pera ia, e whiwhi ana te rau o te iwi ki nga painga o nga tikanga Pakeha; a, bo tou taenga mai ki konei, ka whakaaro matou he painga pea tenei: mea ake pea tangotango whakaaro e puta ai he wahi ki a matou.

"Ehara i te mea, e tama no naianei ttna mea te korero takoto kite he; kua kitea te he ote korero e nga whakapaparanga ka mate, a, tuku iho ki a matou e ngau rei ano Kite mea e tama, e roanako ana te ngakau ki to taenga mai, kua manako atui nga wa kua pahemo ; a, ko tenei pea, ka kawa haere te ngakau, he mea hoki ka mutunga kite kore. Ae e tama, me whakaae i konei kite kore, otiia, ko to aroha, ekore tera e aha, na ten a i koa ai te ngakau. "Ko nga mea e whakaaroa e koutou, kia tatanga, no te mea, e ngaro haere ana matou, a, mea ake ngaro rawa ite kanohi tangata. Me mutu taku korero i konei."

I mea atu au Id nga rangatira, e pai ana ahau kia kawea atu o ratou korero kite Kawanatanga* otira, he mea tika kia tuhituhia o ratou whakaaro kite pukapuka. Na ite aonga ake ote ra, ka tae mai ki au nga korero i muri iho kia whakamaoritia : "Mei 10, 1855. " E mara e te Kawana, — '•Tena ra ko koe, Ko inatou nga rangatira o te wahapu o Hokianga kua huihui kf te rapu 1 tetahi tikanga e whiwhi haere ai matou ki nga painga mo te tinana. E titiro ana matou ki a koe e te Kawana, ki etahi Pakeha hei noho i roto i a matou. E tamariki ana matou ; ko Rangatira Moetara te kau matua. I mate nga kau matua l te meatanga ki nga taonga, kite kaipuke hoki o Te Kerenene, i pahuatia ki MotukaurL* " Kahore ianei he kino o nga tangata o Hokianga l whakarerea noatia e te Pakeha. Kua rongo matou, e haere ana nga Pakeha e noho nei; a, kahore he minita, kahore he kai-wha-kawa ;—heoi nei te kai-whakawa he pukapuka. I mua ai, he kainga pai Kororareka, otira, i tutu nga tangata, haere ana ano te Pakeha ki reira. Ko nga iwi noho i nga tahataha o Tokerau i tutu i mua ai, tena ko Hokianga kahore ano ana kmoki te Pakeha. " He tini nga Pakeha e haere mai ana ki Akarana i Pohiripi, otiia, e whakahokia ana e koutou. Engari, tukua mai ki konei, no te mea hoki l whakaae matou kite Kawana tuatahi kia noho i tenei whenua, ara, ko te whakaae tenei ko te tuhinga o nga ingoa o nga tangata o Moetara. § "Kaua koe e wehi kite kaiwaka, ma te Pairata te whakaaro ki tena, waihoki, kua oti te moana te whakatatutu e te Pakeha. "He rjwai ano enei, he witi, he kanga, me ara atu mea, ko te whenua hoki te matua o nga mea e tupu ana. " Hohoro te whakaae ki etahi Pakeha mo matou i te raumati, —tenei raumati ano. " Heoi ano o matou whakaaro ki a koe e te Kawana, nga whakaaro o nga rangatira o te wahapu o Hokianga, erima te kau o ratou i whakamme kite whakaae ite tuhituhinga o tenei pukapuka. " Na Rangatira Moetara, " Kei Pakanae, , t-- , "Hokianga. •' Ki a te Kawana, Akarana."

I roto i etahi rangatira noho ki nga walii" tutata ki Tokerauko Pene Taui, te rangatira o te taua Maori i" te whawhaitanga ki Ohaeawai i kitea & ahau. Kc tona matau nui; ko ana tikanga marama, me tona marie nui i kitea e ahau, a, miharo ana ahau ki ona tikanga. E kitea ana ki tonakainga- nga tohu ote ahuwhenua. Tu ana nga Parau me-ngatterete taiepa papal hoki, mete whare pai, he papa; he mea hanga ano eia. I ngawarrtaua rangatira kite korero, a, hiahia nui ana ia, kia whiwhi ki nga matauranga Pakeha. Ko nga ritenga Maori e kino, ana ka oti te whakarere e ratou ko ana tangata,. a, he nui te mana o tana kupu> kr- tona iwi. Ko te whainga ki Whangaruru a Hori Wehiwehi raua ko Manu e oti tata pea, inahoki ehaere ana te Kai whakawa a Te Kerenene ratou: ko etahi rangatira Maori whai mana kite hohoui te rongo. Whano whakatika ratou i toku> haerenga mai i Kororareka. No ko au I roto i te honoretanga' E Mara To pononga rongo Te Reweti, Hare Oriwa.Kite Kai-tuhituhi O nga, mea Maori r Akarana-.

Mimi, Oketopa 9, 1855.. E hoa e te Makarini, kua tae ma*, tau pukapuka ki au kia rongo mai koe kei te- pupuru au * tau kupu pai, ki a pupuru koki koe i taku kupir pax, ki a rongo mai koe e ma ekore au e rere ki runga kite kino a ngat'awa ta te mea he iwi ano au ko ngatimutunga, koia ano au e noho i runga i toku oneone nei, i te kaweka i te motunui i mimi i wakarewa, i wairuatangata te robe mai ko ngapahau, kokiri ki pukehinau, rere ki opau ha r rere ki mangahia, rere ki moki, rere ki paengaroa heoi ano ka rohe mai toku, ka rohe atu ko< ngatitama. Kia rongo mai koe noku ake ano ia naoku tupuna i karangatia au ngatimutunga, kei whakarongo koe ki nga korero a nga tangata o te Taitapu ta te mea he tikanga tahae, kei whakarongo koe ki nga korerc a nga tangata o ngatitama e noho ani i Poneke ekore e tika i au ta te mea e tu ana au i runga i toku oneone, kia rongo mai koe ko to aroha kia nui to aroha ki aku kupu, me koe hoki i ki mai na ki au kei rere au ki runga i te pakanga a ngatiawa pai tonu au. E hoa e te Makarini, ko te tuarua tenei o aku kupu atu ki a koe, kua tango katoa nga tangata o Ngatiawa e noho ana i arapawa ; i konei hoki i

nga utu o arapanea, ka ai kahore mo taku oneone, mo aku tupapakii. Ki aroha mat i ana koc ki au. R. Ra, Na Raumoa.

* Ko te kaipuke e whakahuatia nei ko te "Potituri" i murua eTe Hikutu. Ko Moetara i huihui i ona tangata, a, tonoa ana e ia nga taonga i murua ra kia hinga xho i reira erua te kau ma rima o nga rangatira. ' § . K ° te tuhinga o a ratou ingoa kite pukapuka o