TUHITUHINGA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume I, Issue 3, 1 March 1855, Page 16

TUHITUHINGA.

E koa ana matou, ite tukunga ki nga ringa o nga hoa Maori te pukapuka i raro iho nei. No te pene tuhituhi o tetahi hoa e manakohia ana. E matau ana te tini ki ia rangatira; a, a he tika ianei te wahi o to ratou ki a ia. Kia mea atu hoki e matou, ko nga tikanga pai i roto i tenei pukapuka, me whakarite i naianei ano, e oti ano aua tikanga, kite tahuritia ete tangata. Ko te matauranga me nga painga e ahu mai ana tenei i te take e kna nei he nui noa atu; mo konei i whakaaroa ai, heoi ano nga kai tono ko era. KI NGA TANG A TA MAORI O NITJ TIRENI. Ko te mangere te mea taimaha rawa, i roto i tenei ao. Ko te tinana, ko te hinengaro, me whakamahi, kite kahore e whakamahia, ka tupu ake te mate. Matau noa te hunga kuare, te hunga noho ite pouritanga, kite mahi ite oranga mo te tinana, no te mea hoki, ekore te tinana e ora kite kahore e whangainga, a, me mahi, ka ora Ite kai. Na, e kite ana tatou, e haere noa ana te hunga kuare i roto i te awha, kahore kau he kqj. rongoa i a ratou, a, ahua ora ana, te pa te mate, te aha. Ahakoa matapouri te ngakau ote tangata, e rongo ana ia, ki nga hiahia o tona tinana, e tohe ana kite mahi, no reira i ora ai. Titiro hoki koa kite hinengaro o taua tangata pouri, e rere ke ana te ahua. Ekore e whakamahia tona hinengaro, e hinamoe ana, no reira, i araia ai ete he, ete kuare. Ko nga tino hiahia kmo o te kikokiko e tupu ake ana i roto i a ia, ano he huru, ekore e para ! Kua ngoikore noa iho te hinengaro, tena e puta te whakawai, rongo tonu te ngakau kite reo whakawai; —rongo tonu kite he ; a, ahakoa nui te pai e tukua ana ki a ia, ekore e oho ake te aroha. Makari ake nei pea te take, kua oho te mauri, kua anga kite tutu, kite rapu uto. Na, ko te whakaakoranga

mo konei, ko te mea tera hei whakapahure mo tera he. Ko te iwi matau e whakamahi tonu ana i te hinengaro, no konei i ora ai ; e haere tika ana nga whakaaro o roto, no reira hoki, i tika ai to waho. Na nga tikanga o te whakapono,— te orangatonutanga o te wairua, i muri iho o te matenga o te tinana, —a, te ritenga mona, mo te tangata rmuinga iho o te mareretanga, te oranga ra nei, te mamaetanga mutungakore ra nei, i roto i te tikanga o ana mahi kite ao. Ko nga mea nunui enei, hei whakaaronga mo te hinengaro, kei konei te mahinga nui mo te ngakau; ko te tino putake tenei o te ora, o te ahuwhenua ; kei konei te take 0 te matauranga o nga mea katoa. Ko te ture hoki tetahi tikanga nui mo roto i te matauranga. Na tenei i tika ai tetahi wahi ote hinengaro, kia kaua te tangata e mahi matapo ; kia kaua ia e mahi i ana kiahia ake; otira, kia whakatikaia tana ritenga ki nga ture i whakaturia hei tiakanga mo te tini o te tangata, ara mo nga tangata katoa. Ko te hunga kaha, ko te hunga kahakore, ko te hunga kuarc, ko te hunga matau, ko te hunga whai taonga, ko te hunga rawa kore, me whakalionore katoa, kite kahore e whakarangatira ite ture, he pake maori tera. Na, he mahinga nui hoki tenei mo te hinengaro, he rapu 1 tenei noninga o te ture, i tera noninga. He hanga hoki mo nga ture e pai ai te wlienua, he tuku atu hoki i te mana ki runga ki nga ture, kia aro ai te mano ki aua mea. Ko tetahi o nga tikanga i roto i te matauranga, he whakaako. Ko te tino tikanga o tenei kupu, o te whakaako, koia tenei, kei te whakamahinga mo te hinengaro. Ko te whakaako, he arataki haere i te ngakau i nga hopua karerarera ki nga wai marama e rerc ana, ma reira hoki, ka ata hua ai nga mahi. He nui noa atu nga mea hei whakaaronga kei konei. Ko te tikanga o tenei mea o te matauranga, he whakahaere i tetikanga wakamohio, kia tutuki pai ai te whakaaro ote tangata. Ko te kaha o Ingarangi, ko tana matau ; ko te kaha o ara atu iwi tohnnga, i ahu mai i te whakamahinga o te hinengaro, i te whakaaronga kite tikanga o tenei mea, o tera mea, i roto i tenei, i tenei whakapaparanga. I roto i tenei ao. ko te kino e whakauru ana ki roto kite matau. Ko te rakau ote matauranga e whakatupu ana ano ite hua he. Otira, kaua tatou e pouri ki tena. Kite nui to tatou matau, ka ata kitea te pai, me ona tika, ka ata kitea te kino, me ona he. Ko konei taton whai ngoi ai kite patu ite kino kite whakatu ite tika. E haere ake nei te wa, e mutu ai tenei whawhai, a ka riro te papa i reira, kite hunga i toa, A taua wa, kahore he whakauruhanga o te kino ki roto id te matauranga. Kia puta nui atu taku kupu ki a koutou e nga ho a Mouri, kia whakamahia.o koutou hinengaro ; kia kaha kite korero pukapuka, kia tuhituhi tonu kia whakaaroaro tonu, kia ngahau tonu ai nga hiahia tika ote ngakau. He nui nga mea miharo

e nolio ana ki o koutou taha, na te matau o te Pakeha i kitca ai enei, na te ahuwhenua hoki; whakaaro koia pea ki nga ritenga o enei tini mea. Rapurapua e koutou te take o aua mea, me nga tikanga. Me ui koutou kite tikanga o nga tini mea ; kei whakama koutou. Ko te utu nui ano kei roto kei te malii ote hinengaro; kite whiwhi hoki kite matau, ko reira ora ai te ngakau, ko reira kaha ai, ko reira tau ai te pai kite tini. Penei ka pono nga kai-tiaki kite mea iti, ka whakarangatiratia ia ki runga ki nga mea maha. Na to Koutou Hoa. Akarana, Pepuere, 1855.