Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 130, 15 December 1853, Page 2

Ko te harenga atu o te Kawana ki a kite i nga Moutere mangumangu raua tahi ko te Pihopa o nui Tireni. No te waru o nga ra o Noema i te Turei, lia rere atu to inatoii kaipuke a Wikitoria ki nga Mouiere o nga maugumangu, ki nga moutere lioki kaore lie langala. N'a te Kawana mii o ISiii Tireni nei to. wiiakaaro, kia harm ia ki a kilo i ana moutere, raua tnlii koto Piliopa o Nui Tireni nei. Ki tc kawc alu hoki i a te Naera liei Minita mo totalii o ana Moutere niangumangu, ka Mare te ingoa o laua Moutere, i a milii Nu era lioki nin to raua kotiro. Ko to Rciimana ko te Iliwlie nga kai luliilulii o te Kawana i liaere i a ia Me a te Pihopa tainariki lioki lokorua. Ko Pirikawau. raua ko lliwai Te Ahu nga tangata Maori i liaere talii. Na tc Kawana raua ko>£ Pi', ** pa te wiiakaaro ki a liaere lahi ki akile i ana Moutere niangumangu. / Ko tc rerenga atu o to niaiou kaif»uke. i luktia alii i elalii .Mouiere e toru irunga ko nei, e lata mai ana ano ki Nui Tireni nei, 700 rau inaero te mainan alu o te Moutere i nui akeo enei e torn i Nui 'lireni, KoKatapu te ingoa, I kia etc Kawana rau ako te Pihopa liei Kareti mo nga tamariki o Nui Tireni, ki a kore ai lie omanga nic ka tnpu tc whakaaro kino i tc tamariki, c lu takilahi anaaua Moulcrccloru, lie Moutere ririkinei, kaore lie tangata o nga Moutere e rua. 150 nga ra i te ltalapu, ka taurile tonißi ton kaipuke ki nga Motutere ririki e rua kaore lioki i lata lata atu, na tc liau raro ka takahi kc. Ka lu tonu tc ra, ka kitea atu tc Motutcrc nui ake, a te Motu Halapu, c lifca tonu ana liokt tc rerc a to matoukaipukc kia uc atu ki taua Molutcrc. E kiira haerc ana lioki a in Tiliopn ki s niaiou i o matnu rangi o rrre nei.

Ii ou nga r:i, i tc Mane, k:i lac :ilu lo inatoti kaipiikc Ki l;m;i .Motii, knore i tukua le punga, li«' luranga kino lioki lie tigarti, ko le i'iliopa nut i nt:i. Hit awlicknlic, lokaorua i Xilt>;i e i;i lie Mauri, c iiolio niokeinoke. unailio :i na, k<> lo iiKihi ana laugala, Im (apalapalii waliic ma nga kaipnkc worn. Kuore lioki i taro alii a I'iliopa ma ki nla, lioki lominiai ki le kaipnki', ka (iliro alu matoii ki it in motn, c alum kino ana, i' koikoi ana lioki iigaiuaunga, nll kii ilio, iiukii also. J-j-augi lie rakaii elnpti nnaintnga mga maiiuga, it papaki-.tna j tcmami.kihai kiicaalulc alinao n.ua niann, lie f knkujiarauri lie maun inoana rani'i, he liieatitiro -alii ki tit koala. Ka pnla It- wliakaaro o li> Knwana ki a laiawliiolia laiia Molulcrc ki a,kill' itelnlii lailtia, r pa ana to tonga pounui, kalalii ka wliakaripiripi lo inalon kaiptike, it tiikn niaiana to hail i lit ihn, kawc noa kawcnoa, e warn nga liiirilianga lala ka lo to ra. Te wliawha lioki lo inalon kaipiikc ki tolalii laitna otaua Molulcrc. Ka pnla to wliakaaro o lo Kawana, nic whahati lo ilin whakararo, me wliakauga ki Mart'. Na, ko nga macro o tciiei Mom, ki trra inolii ka rere nci inalon 880, c rna nga raugi e pa ana le liait ka utaliaki. 17 Tiirci ka rongo ma lon i le maliaiia, i penci lo nialiana nu: lo wharc pimi. 18 l'arairc, lana lahuuga o to ra lio alia icna, ka haere lioki ka uiarauia tc rangi, ka kore Up poknao, kaoro i kitca te ata o to tinana. Kna til loini lioki tc ra Ui tc tilii otc tipoko, kaoro i kitca le ata o tc liniuia. 10 i lo llalirci ka lalti ka hengiliengi tc tonga liatalii ka rent, na wai ili lo kalia a ka nni, ka ora lioki tc ngakau, katiku tc lian. 20 Kalapii, lie ban ano lit lian, kaorc ano i liacrc alii le unite langi a tc lian, lie aliakoa o liacrc lika. 21 .Mane, ka imi le hail, ka pa lioki ki le tonga kaniv ano i kite wlionita, ka nni te lili, te ra ki tc pae nioana ka kileaolalii iniilii, lie motii iti nci. 2-2 Tnrei, i tc ala po ka kitea tolalii inolii ko .Matin le ingoa ka nica mai a te I'iliopa ka > lala talon ki Marc. 23 Wcnerci, ka kitea a .Marc, kaorc lie maiiuga o ana motii kn lala ka aliialii, ka lae alii to inalon kaipuke ki walio mai o tc kai--1 uga i lo wliare karakia, o talni mai ana leia i lealii, ka inea mi a lo I'iliopa, lie kai-anga mai (era i a raloii, laliu noa mai i le alii tcna koko, lena koko, kaorc i tnkna tc punga o to matou kaipnkc, ka wliakaliatia le poli ki a Inkna ka line malon koto Kawana ma ki nla, nic tc I'iliopa me tc Nncra rana ko lonalioa, e lioelioc mai ana tc laugala whciiua i runga i nga waka, lie aina kona, ckorc c o ilio le laone o to tangala ki nga riu o ana waka, kalioc alii malon ki nla ka Imi maitcia ki taialii ka kitca to laligata wlienna, le lamariki c nni mai ana ki a malon, e man mai ana i le kokonaiti. i to talia a i tc ptipn i lit ianitt. i le panana i -anti alia noa lici lioko ki a malon. Kaorc ia matou i aro alu kilo lioko, e liacrc mai ana tc liauuga o to liinu o lit kokonali i le innliuuga ole tangala, lana liuinga mai ki le liarirn. Ko (ana milii mai lonci, arowlia, kaorc it rangona alu lo rco o lana iwi. Kaorc. lioki lie pakikan o tc lane tonu, o tc wnliine loiui o(c (ainariki. Ko nga liopo lie nioa rapaki ki to rait kokonali, o nga waliiiic o uga tanc o nga tamariki lie langaia kolalii nga nica kna wliiwlii kilo halo, ki larait nga waiiiuc lioki. kna wliiwlii ki le raiiapatiiu. Ka liacrc matou ki a kite i le wliare mo lit Xaere lie wharo pai lioki Inua wliare, lie wliare nni, ka wliakaaturia mai tc kai whakaako ki a to Kawana e lo I'iliopa no llarolonga tana tangala, ko Marakti to ingoa. lio tangala pai, ko tona pai, lie kalia ki tc wliakauko i tana iwi nci. I nu-a mai lana langaia, e inangei'c. ana nga langata o .Nui Tireni ki le ul;o i mini iwi. I-'. lika n:i:i nana tana kupu. Ka intilii Icra, liacrc alu ana matou kia kite i lo wliare karakia lie wliare nni. lie wliare roa lioki e pai ana lioki le hanga. Ko le roa o lana wlinrc karakia 1-20 piitu, ku tc w!ia .mi, 50 puin liauga rawaliii nga Hint o roto, ko nga pain, lie paru, pania ai a walio mai ki lekowlialu. ma lonn, mo Ic kolakola pipi uci Ic ma. Ko nga wliare inocnga. lie wliare papai. rile tonu ki nga wliare |>akcha tc papai oua wliare, c pai ana uga wliarikio nga inocnga, ko uga iiruuga, lie rakau. He wliare pai lioki to lit kaiwliaakako. i kai ;i lo Kawana lira ralou ko lo I'iliopa ki rolo ki lana wliare o ic k-.iiwliakaako o taint i kainga, ko lo wliariki o Ic lepn, lie aulc I laua kainga ole Kawana ma, no lona kaingu ano no llarolongo lana kakaliu ante nci. Nnlcuci laugala iako latin iwi ki tc lianga wliare pai, ko nga wliare o inua o lana iwi uci. I lianga roraputia, kotalii tonu lo pou laliuliu kei waenga-nui, ipeuei te alma mete laaka wili tc lianga, olira c pai ;iu:i le In o ana wliare. Ka inalia nga lan oic pakclia I e nolio ana ki Nui Tircni o wliakaako ana ki ' a luluga lie wlinrc kia pai, llooli kaorc ano p pai nga wliare.

Ko iij»:i lan;;;Ua 11011:1 to wliaro karakia kilt' iii'i 111:11011, *2OO to lane, 11:1 li* wahiuo, 11 li> tamariki ka wlia iit,';i i"i 11, 1(: 111 n^> ololii waliialll i) motil, ko ouri i ki lr wliaro Kai':»ki:i. Kaoro i 111 li 1111 i uuii 10 lan;>ala o ololii Kaoro lioki <111:1 pa, ulira. lora pea 011:1 |>:i, kaKoro lioki inaloii i kilo. Kiisi pai lora iwi kua wliakapono, ko lo \vhak:i|ioMo i iiiohio ai maloii, ko lo lia-il;;:ni;-;a i lo wliaro Karakia mo lo Alua, tolaiii, ku lo li;tii£Uii£;i i 10 wliaro inn lo kai wliakaako, ko lo lnaloni. ku to wliaro 1110 lo Minila 1110 lo .Naora, lao una a 111 inalnii, kua oli'ke, lio Inmo kali la lo .\aora ki rolo. No lo aliialii o laiia raii;-i' ami, ka lioki matou kilo kaipuko, l-.a ula:11:1 lioki lo ariki <1 lona molii o lo K:iv. kilo puke. *2i Tairoi, ka linki aim a lo [vawana a lo l'iliopa 1110 inalnii kaloa ki ilia. Ki li""liooa lioki iit;a olo Naora ki lila. Ka man:) linki lian;:a o I>■ Kawana 111 > it; kai wliakaako, 1110 njja kauiiialiia lioki o ta'.'a lici 1110 a lioalu 110:1 111:1 lo Kawain ki a raloii. Ko arn 1110 a a to Kav.aaa. Hi* kakaliu lio warn, rakaii, lie lm kani ra kail, lio loki lioinoa koal", i lioalu ma laua i\. i. Ka 11 alu inaloii ki uta. Ka lioraliina aiu:i,.;a o to Kawana. o ni>au ana lioki lo la. ka kilo lioki torn, ka lukiia lo kai 111:1 to Kawana raiia ko l'iliopa, *2O lijja ia 111 a kolalii lokan lo linka 1110 lo kakau k:sn;.;:i noi lo reka, me lr linka noi, -20 ni;a liua knkoiiaio. Kolalii lokau, ptiku <> ii*ja ka»};a, *2O »»n laro, lio iiua lio niai 110:1 na 1:111.1 iwi. I'' (11 (> 11 ana lioki lo kokoiiali i lai'.'i noi, ko lo wliakatnariiinaru lora 1110 inaua i (alia ranyi. koi rolo lioki wliaro i 1111 a rakaii 1110 lo wliaro karakia. Kaoro o lain ilio 10 ra kilo lanu;aln, ka 111:1rokolo walia ka tikiako i lo lina 010 kokonali lioi wai, lioi wliakainakuku 1110 lo walia; ko to alma o laua rakan, mo ic nikau noi. Kua 11111111 i lioki nga kai o lana wlioiuia, 'lo Ku mara, lopaukoiia, lo morenpti. I lio niai lioki 0 lo kai wliakaako lo loki poiuiamu, liotoki wliawliau, pu ki a to Kawana 1110 iii;:i rakaii wliawliai a tana iwi, n<* 10 aliialii. ka lioki inaloii kilo kaipuko, ka 111:11111 o maloii poli ki walio, kalalii ka liapaitoAa la maloii liiirolinro 1110 to Naora ralon ko 1011a iwi. lio poroporoaki na 111:1 Inn, no lo 1110:1 o wai 110 ilio ana o inaloii. Ka oko alu maloii ki to kaijmko. ka lore loim alu i lo po ki lolalii iiiotu ko 'l'oka lo 1 int;oa, o In lala niai ana ki luioi molu In; , *27. 0 nvja macro. ■2.'i I'araire i lo ala. Ka 111 alu maloii 1 ki laua molii ka lino rawa a to Kawana raua ! ko to l'iliopa ki ula, kin kilo i tant;ala I o lora tin>l 11, kilo kawo am lioki 1 iijjii o to Kawana 1110 uija ! o roira ka kilo auo maloii i to papai 010 wliaro o lora iiiotu, i lo wliaro ' karakia linki, lm wliaro karakia, pai o liara | i to wliaro ulii rawa. Kalioro i lokoii::il>a I rawa u;;a latitat;) o lora molii, ko lo.'a 1 i rile lon 11 ki o tonoi molii kua i 111 allll o 1 nai noi i a maloii, mo paUiicm, | rito loim, koi hope anako uj>a rapaki 1110 :lo moa o liaoro ana ki to liaka. K pni ana : lioki nj;a o laua motu, kua wliakapouo ralnu kilo Wua. Ko lo Kawana, lio wliariki, o rua tonu. No lo maoala na;i o to limn kai, liaoro alu ana inaua ko I'irikawau ki ololii ma 111:111:1. 110011 , (ana mai o u:{a waliiiH' o iijya lauo Kilo riri ki a maua, ka kilo, wliakaloroa lou 11 Lia alu 1; inaua, kaoro i komolia ki to walia, ko 10 kolia lonoi 0 lora 1110111. kaoro i arolia ki 104 a maniiliiri. (Hi poa |..i> 1011:1 ano lora, 011:1 lupioia, kaoro .■ arolia Ki maniiliiri. ki lau'ii'm. Kiliai lml,i i Itw ilu> maloii I.i i-.-i 1 . ' • lio!.i ki (r :,,ii|.ai,c. i'. i;ni:ii ula iii.tia 0 pai ana l.ai o Niu Tiri-iii mi. li\ouoloa lioki low lionua mo malii ilo mal.arii i, ko 10 wiii auakoo koro o lupu ki roira. Ik'oti ka lioki rawa mai lo matou kaipuko 1 roira -J.'i o Nooiua, 0 rua ton 11 n;j;a mniii i kilo ai uialoii. Kalioro i lao alu ki olalii molu, ki llipu, ki Niu Karolnnia. mo ololii imiiu atu lioki aim mai lo mainn mai ma Aropaiua, In: motu auo tora. o lala ana ki Niu Karolonia. Karoia 111:11 i to p i a no rawako. Ka kiloa 1:111:1 molu i 10 llatiroi-20 o Nowcuia, i kite ai inaloii i (a.ll lllnlll. Ka lao alu maloii ki roira ka hoe mai lo polio lo paorala, lie pakolia, lio iiiaii.^r 1 ;- ■ll all l;i 1 11.ua kai lioo o lona poti. lokowlia i wliai |>akikau lokolalii ko to kiri laliaiii,M kau ; oko mai i to matou kaipuko, lio luram'a pai to tana molu 1110 !<• kaipuko e In 111:11 ana i rolo. Kaore ato Kawana raua ko lo l'iliopa i pai ki a liaoro ki ula, lio alio kai laua motu, 110 pikopo to Minim, koi reira, kalioro lioki tora molu i uui rawa, lie molu whetau noi. Jleoti ka roro tonu mai nialou ki Niu Tironi lioi, koi to (alia wliakarunxa noi Innei motu o Mure. •27 ilo " .:;«pu. lia kauwhi!!! a li- IMi

i tonoi kiiptt ki :t lao nui lo rangaiiraianga : koi a .Matin <> 10. Ka inea i.i i iul.ua uiai i Ingarangi ki Xiu Tironi (o whakapono, mo lul,u hoki c Niu Tireni lo whakapmin ki nga mom, i haore nei uittiim. ki Mill Kaialnnia h >ki, mo lo.'ii am hoki o nga inoln, kia urn I; iu.:t ki rolo nga iwi o lo an, ki nun ki le i-a igatiralanga o It' Karaili mo lona hokinga tiur;:a uiai ki to whakarilo whakawa mote Itn vja ora mo to liunga malo. is 1 to Mauo, i to I tn oi. i to Wencroi, ka iliirungaiao Norma. haoioano i kit.* whetiiia. Ito Tairoi, ilo lalii o nga ran Tiltem;ka lao uiai inalon ki to iikilii liorohoro u»>i ki Nawhakairanvi.v. ka lino atua Kawaoa tana l.<» le I'iliopa ki ilia, ko laua moiu ho molu pai I'.iv.a : kua inana lo pitiii o roira, 10. waiua li il>i tin.' nga nioa l.aloa ; o nui ana lo kail <> ivi'.'i. mo lo hipi. lioki. o lupii ana hnki lo w'li ki i a tut miisti. Koi \\aeiiga:iui 010 ihhliana (ana inol'.i, oto inalai) hnl.i, oki ana, ka >iv. ho ina'.o o pa ki o.ga pakoha o laua ill') !i !• nui ana nga lioia koi i oil a. <■ uohn ana, !).tonga ti;i()ii hnia. Koi lo tiaki i np,*.i lioroh <i i:111:i ii'tini. I laiia i.ingi alio ilo p i. karcio uiai lualcu. In Tilioiua i loltalapu, ka lao uiai ui:i;ott kilo Horcugauairua. ki Miiiiwlicuiia. ka pa aao lo ban ilo iho o lo puke, no loita i ioa ai, pouei kua lao noa ir.ai ki Akarana noi. ( n.aailo (uatou kaipiiKo ki loiioi wa'hilala k: Jimiwl.onua ki a Akarana noi. ho l.ore Inn, loiohi na lo ho o lohau o lika ako ana i- liau i io ilm. K whilu nga rangi o whakan.;olo inai ana i Muiiwhonua ki Akarana noi ka li»! inai I 1 i) I ihoina i waouga nui ;ni ka lapoko uiai ki rolo kilo awa ki SVait"inala. Kaoro lo matoii I aiptiko i in ki l'owhairangi, i inaro lonu uiai i waho. Na, kn nga Haiaptt i roro am ai inalon i Akarana noi ki nga Moiuoro inanguiuangu o rua loiiii, Nga ltuiapil o la inalon liokinga mai »! wha, oiira ko lo wha i) nga wiki. ko toaoi i wiki lata mai noi ki Mtiriwhcnua ki Akarana noi. Na ko nga niarro o Niu Tironi noi kilo moiiu noho ai a lo N.-.ora i lao noi inaloti 1000 Ka iiitiiu i konoi nga kororo o o union haoroiiga. Nakn onoi koi cro iSa Kiw.vt Tk Aiiu.