Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 120, 28 July 1853, Page 3

Te Toenga o tetahi Pa Rangatira i te Mote o Tiniana, i te Moana Tearaki. E korero mai ana a Pene Piha i tana rerenga i runga i tana puke a Marikena, i wliakau atu ia Ui tclalii o nga niolu o Ua--110113, ki 'l'iniaiia to ingoa o laua mnlit. To inea i whakau ai ki roira, lie inkii i nga tanga'.a inrorn kiuta. 1 roa laua turanga ki roira. I to hacronga o tetahi o ana langata, ka kilea uga wliaro, Una liinga, o tclalii pa iiui, pa lawhito.' [ (o rongonga o IVno l'iha, ka liae-rc ki to matakilaki i tana pa, ; haere alii ana ia i ir> hnarahi imi, olorn I maoro to roa. He koliatu kau nga wliaro, lua pango ana; papai ana ana. wliaro. I I waeiigamii o to litiaralii, ka kilo ia i nga ! pou o in ana, lo kan ma rua, oono i lolalii | lalia o lo ara, oono i lolalii taha; orima lo I kau ma rinia to tiki-tike o.aua pou, ko ruuga j lie uioa taupoki ki to koliatu, mo to polai I iM.'i. Kolalii lo kau pulu lo wlianui o nga | pou i lo lake, oloru pulu o lo komaia. K nioa ana a l'ono l'iha oono to kau, owliilu lo kau laua o uga pou to kau ma rinia laua lo laiinalia o nga polai. Kotalii o ana pou i liinga ki I'iiro. Ho liui nga hnarahi i poka alii i to ara imi. Tika loiiu nga huarahi, lie koliatu kau o roira wliaro. Ho wa kokonaili kau lo lurauga o laua pa ; ko tc roa o ana ran, orima to kau, oono lo kau pulu kino. E takolo liaoroana i nga ara lo pakarukaru ppreli. Kna riiT ko lenoi molu i nga I'aniora ; o nolio ana olalii I'aniora i roira i to laenga atu o l'ono l'iha. I meaana I'aiiitira, (•oiio lc kau lau i lo rirouga o to niolu i a ratou; honioa tango i nga Kanaka. Kahoro nga Kanaka i rongo ki uga kai lianga o to pa; kahoro hoki i niatau ki nga langata uoho i) laua kainga i iiiua. I to uinga ki a ratou ka wea, "I nolio lolalii iwi nui ki lenoi i nolio ra." 1 kilo a l'onc Piha i nga koliatu nuiiui o lu ana, i huaia inai i roira nga koliatu. K takolo ana lo uialtinga i roira. Hoi wliakaaronga toiu-i mo to langala. Kuwai ma lo iwi i Innga i lenoi pa whakahara i lo Moaua ki It! 'l'uaraki; a koilioa o ratou uri.' lie i wi leue: i tiuo rangalira, mci loaliua — Xii/hjh <> .h'u.ihintt. Hi: Horn i uoro i ti: Ki-a toti: i Aiivtaiu. Ko tonoi roio koi rolo koi to niatinga, ko lo roa oloru ran etoru to kau pulu, ko It! whauiii, oono lo kau puui. He mc;i laliu olalii am rama c o nialon kai arahi, n.

Uitea atu in hihi i vunga i to.mala o laua roto; i raifgona hoki tc pohuiiilanga ole poli, kihai £a i kilea alu. Ka lahuna ikoi.ei elahi raflia, a, ka korakorako mat i lawahi alu o te roto. ka kilea alu i konei e hoe mai a.ra'le poli i ninga i te mala ole roto, pouri una, laua wai. Ka lahuna i konei elahi Fama ki le roto o Kohaha, olira, polaugo lonii, le maran.a kau laua wahi i le linij) lerania. I maraina ki bea.kiliea ra nei una rama i roto i lenei ana. Xawai, ka laij'ake le poli, a, ka haere alu union ki le i.oho, te noboanga iho, me le kehua nei, kahore he kiki, kahore he aha. Here ana le wt-bi ki tenei in horhnenga, bore he reo e rangema, ko le. pohuiiilanga anake 0 nga hoe, le iiarurii ake ana i rolo i laua ana' wai malemale. Tabu noa ana le rama, otira, kihai i nla kilea atu le liianui o tc ana i araia nei niatoii i le tirohangn langala ole ao niaramn. Te aia kilea hoki le kahua raii'Mlira o laua wahi. Ka haere i runga ia malou nga ran.a, otira, kahore be uiea i ala kilea, ko te kiipane anake o elalii kohalu e whaUapiilaakeana; ko reira mnramuia mai n«a rama, a, ka korakorakoo malou kauobi. Polaiigolango mint le alum o tana ana, linia an'a le liiataku, ihiihi ana, a, he whakaurai."a ole poti i lera taha ole rolo. i\o te lae.iga alu ki tera laha ka puta pule maraina ole rangi. Korerolia ana i reira ki a malou le laenga am o te Ahiruka ki le inalakitaki i lenei rolo, he mano tin. nga rama i lahuna i reira, maraina kehokeho tana ana, kilea kaloalia ana le kahua o rolo. Olira, chara malou i le Ahiruka. no reira i kore ai e maraina laua ana pango, to kau ma ono nga rama i a mana.— li'lmrc Kurer». 'Ko.no Nc.i Ha i Koto i ti: I'iuta.— Kna korerolia i naia ake nei Ui le laiwinan«a o olalu (augala lokonui, mo te lainatli t rolo i le poaka keri oiieone i Kkorawin;, eono nga ra, eono nga poilakolo ai, ka nro ; mai kiwaho. Ko nga koreroo tana inatenga na telahi ole hnnga i lakoto Ui laua poka ; he mea panui ki le nupepa Wiwi. Ile wahi i nolio ai ratou i raro i le wlienua kahore he pulanga ole maraina, kahore he wai,—kihai i maha nga koheka. Ivo nga kaiimaUia, kihai i in kirunga, i le ili o (aua rita ; ko le tamaili anake i in. E mea ana a Poitara, te kaunialtia o ratou, orua ana baora i moo ai i roto i nga ra i nolio ai ki laua poka ; engari nga boa i roa iho to moenga. 1 Itnvi nga luwa o leialu, ki tetahi' ka moe ai. Kahore katoa ratou i liiakai, a, c mea ana a Poilara me he mea, i wliai kai ratou, ekore ano o (ami; ko le biainii ia, nui atu. I to wha o nga ra, ki kilea he wai i laua poka, niakan ake not, inimiia ana; na le wai nei pea i man a. le wliai ngoi. I le orokokeiinga o nga hoa i ruiiga ake i a ralon, ka rangona e laua hunga tc talanga o nga pikaka, ole ho; i nga ra elovui mini iho kihai rawa i rangona ile kaha ote la ole maiiawa, pnuei ana me le hnnga whango. Pangia ana ratou o te wclii, lma noa e keri ke ana nga boa. He alii linlm lo leiahi o ratou, me le wain kauara, otira, kihai rawa laua kanara i ka, i te korc pulanga ban o tana poka. Ile roamja ole nolioiuiga ka pohewahewa noa Tlio nei, mi; te mea vvbakaheniohenio, olira, i rongo telahi ile karauga ole lainaili, me to kupu mnemoea, " Tera te whakahekc e Poilara; lalou ka piki." Koiahi ano o ralou i langi roiinaia, whakanianeiia ana lera e le tamaili, me ake ana ka ora ratou. Ite pulanga ki runga,ka wbakaliemohcmokatoa.roaroaiho.kaoraake. Kotokiiputualahi o Poilara i leri ronga ki w alio koia lenei.--" 110 mai ho inpcka liongihongi nioku/'hongia ana c tera i roto ile ngakan Uoa.— Karmuma. He Wii.\kahovkani:.\ o trtahi Konc:no Tawiiito.—Ko Milia Kapcni le ingoa i ruiiga i laua mea; na tc iwi o Wana, i liloa lenei ingoa, ko tc wliakainaoriiangn he talau no te kai tiaki piiikahu. E meinga ana, he korero tara no mua, i parangia le kai liaki piiikahu, ka mocnioea, a, whakahua ana ia i letaki kupn wliai mana, puare noa laua mm. No (elongotiga kii wiiakal.ua ia i le kupu i moemoea ra c ia, .inaimila! ka puare nga lalau, ka kilea c ia ka lakolo mai le main ole taonga ki rolo tinilini ana Tomo alu ana le langala ra, inei reira, kali ana nga lalau. Whakakiia, ana e ia le pnlea i Uohia ai ana o, i a ia c tiaki pinUahu ra, ki tc konra. Wliakaliiiaana ia i le kupu wliai mana kia puare ai le lalau, kia puta ai ki waho, puta ana i reira, puare noa hoki te lalau i le whakahualaiiga o tana kupu. Oliia, i malnns alu le lokoioko, a, hokia ana o ia. Tomo aua ano ki rolo, olira, wareware noa i konei ki le kupu karanga mo le talau Talari noa le kuri o tc langala ra, a, le maruahiahi. Kawea atu ana te pnlea i nga koura kite Uoa wahinc oto langata ra, arahina mai ana kilo lalau ole ana. Hongo ana ia ki le langi o lana tabu, olira kihai i laea le whakapula ki waho, a c rangona nei ano te langi <> le tangala ra i lenei ra, ki; le mea ia, kahore kau ia e laea te vvhakalioki Ui waho ele ran ole langala.— i\<ja h'ortro mo iViHiiiv/, iki Reiara.

ItK I'ATCSr.A I Ti: TIATA'.IA. I K^jh kawhilinga o to Omclienia o nga nga ra i naia lata noi, liopu pit IV \ ralou ole 'l'ir.itara itc kaimgaotaua awa, a . ngana putia ana te liuwlia me to ringaih • I tc iwaiaugn o tc lion ki to wliakaora lora i ngana ra, ka anga alu ki a ia to iv to ugarara ra. Ka maliue tc taiigala tahi i to ng.irara va, hopnkin ana tc noa inoa iioiioli i to hope u una nilio liiara, fiaki (nun alii. Male tomi attt (era, no tuna wliakaoranga i to hoa. [ ngana ankoki a Tc I'natara Miliinorco Marikcnu i :■ wliakawliitingn i I'liikcnia i nuiga i lioilio; o aim nun lioki tana raugatira |. : , kainga o Minita To Airanga. Itc inaUm, ka ngana t(! lioilio o to I'natara, nuiri ilio ka man ki (o liuwlia a (ana Wi.-iita ang.i ana ka to i a ia ki raro, pnpuri ana lora '• ,< "' '»- liurii o to kaki, o tana lioilio, noroi... i ro.. roa ai to nolioanga. Xgangaro nei a, ka pa noa ki nga ropo raupo i le (alia o tc awa, kiloa noatia c nga tangata o rcira, patnnana tana ng.iiara wliakamalakti ki o ralou rakati anga ko ana to liacre. Nni am to iigaiinga oto nwlia, ole wnewao, nni am to maniaoo to niato o tana raugatira, araliina, matctia ana o nga Knwlia ki to kainga o Te Airani, cliia ra noi macro ki tana walii. Kua roiigiimatoii c liaore akc ana nga main o 'l\> l'natarn ki to malm 111:11 m A'uprpa Xvturu. Ti: lkiAcv Win. Kua oli In tukti telnlii mini mo to taiigala o 10 Wiwi nib to ralon tolmnga ki to ngalii i tc win* 0 to ngalin--111. K inca ana clalii tangata ho tarn tan rna to wiii, otira, e inoa ana tciio'.' kai ngaki, kaliorc i tika Icra wliakaaro. Ko totalii nnilii o Icnci kai wliakaalii, lie lolintolin i to tikanga o to win', 110 pclii hoki i nga mca olio ai tc wliakatnpu i lenoi tn kai. Ko (c wlionna o rnia ai tc wiii mc luiri kia pai, mo wliakanionmiin lioki. Ko to (akiwa 0 ruia ai koi to2o oAporira.kci to 10 o .Wei ; Ki to 1110:1, ka pahnrc ili i onci ra kua luliiao pai ana ano. Ka oli to kokoti nga mara, pcra lo rain* mc to oka koialii, o nga renin o nga npoko o nga wai, ko to oka koialii koi wacnga o ana waikcri. Ka tapaliia tana oka kite tangorengere, e wlia nga motulianga. .Wei reira, ka kcrikeria lie poka, tc kan ma rinin, cilia tc kail ra noi inilii to wlianui o nga la kiwa o nga wliawliarna; cwlia nga palapata wiii i inkiia ki ana rua licmea whakatatalii ka oti tc wiii to wliakato, ka tammiia ana wliawliarna, a, no tc putanga o nga tii] 111, ka taoa lo wlia o nga inilii ka limia nga mca kahakorc. lia maca maitc witi, ka nni kc akc i (c wiii ini .Maori, raralii noa atn nga pala i to wiii maori. Ki tc mca, ka pcncilia to inaliinga ka nni liaerc lo liipn o to [iaia ki to nni i ia tan, i ia tan, a, malmc noa akc to wiii m.'ilii maori ki mini. ■ — Pulmpuka a nga kai hanyu mm, Nga I'ainga o ti: Wiiakato a llaiianci. — Kua laka mai nei to (akiwa c rnia ai lo wiii, koia an ka mca atn ai, me wliakarcrc rawa i konci lo rni a ringa 0 te wit), engari 1110 wliakato maori, na to mca c pai kc alii ana icra. Ktorn nga painga c kitca ana i rolo i lo wliakato o to wiii, c ranea ana le purapnra, c ili ana tc malii, a, c pai akc ana le wiii, e nni akc ana. Ki tc mca, lie rni ile wiii, kianni le pun ka kapi loniara; kilo inoa, lie wliakato, kia rna ano aliiiahunga, tona ko icnii,taiakiwlia inaliinga. V, lalalij. ana nga inoa wliakato, no rcira i liaiilian n*.-, i ngaliauai tc tnpn, i kalia ai. I (c itiiiga me wliakaraliiralii ara ka linl.iili i nga mca piipnlii. Ko lo rni noa ki to niata o to wlicmia, lie mailman Icra, tnpn ako, ka lintia tc niiinga, no konci i kiloa ai tc lie o tonei. No lima lenoi rilcnga; okore c tika kia mahia i (cnei (akiwa, o liaerc akc ana lioi\i tonei ki to maiau niana, aliakoa kelia, mc wliakato ano ine wliakarcrc te rni kilo mala o lo wlicmia.