KO TE KARERE MAORI. Akarana, Mei 19, 1833.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 115, 19 May 1853, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Mei 19, 1833.

Kua oti te korero atu i tera nupepa te UNKNOWN haeretanga ote muka tuku mai ki Akarana nei, kua oti hoki te korero atu nga painga e ahu mai ana i te whakatupuranga o te llcinopi ki li'lici \\ henna; ko teuci, me whakahafif lo matoit korcro Ui If niiika o Oropi, If wliakaliipuraiiga. me lc kahua o If ham mo leia In kai. No leia nica lc riiione c lilia iK-i ki lc half, ki lc hili nif If lini alii oiigauifa. K lakolo una ana If ngaki o lora In lain, (' lino owha ana. iN'ni alii lc wliakapai o If lini o If langala Ki If ngnkiuga o Ifiici In laru, no if inca, lie nui If whai raw a o mln. "i: I iillll ana If nmtva ki If iiuiiiga 010 ao, ki If tiiii o If whciiua, aliakoa, kalma kf. Aliakoa, he lan lain lana lain, cmarnro ana nga luika c lakolo inai ana i nga lakakan Ko If lolm lora mo tciifi in laru, ko lc liiako o waho ko If niangii pouri hoki o nga puawai. lie lini nga tarn pcnoi, otiia, kolahi, cilia nga lain i inaroro akc nga wlicnua. Kia dikn ki lc wiii, ka marorc nga para, lif nifa waiho i walio kia uaina kia whitiugia, ka koina ai; ko nga iniika f waiho ana liei niim, hii riiiciic, inc ara alii men. Ko nga piia c pcliia ana lici liiim, ko lc liinu ia o waiho ana hri wliakanauii ito ta. Ko nga nganga c waiho ana lii'i kai ma If kail. I rolo i if lan kolahi ka ulaina mai i Ituhia, 70,000 lana innka i'akfha, ko nga |iiilii'i':i o nga pua, koia onci;—2,000,000. Hi; inca nla fuel ki lngai'angi, ki ara alii whenna Intala." .\a, mi- uiahaia e laloii ki Ifiici kiliai i lino pai a Ingarangi kia hoko ia i nga una o niahia mai, f nga lauiwi oliia,nalc nira korc onga iwi tnpii, koia i anga aii hokoi nga raw;! o I'.nhia nif ara atn iwi. Mr mahara nga langala o Nin Timii ki Irnci, no If nii'a Inwhfiuia pai pn Irnci ki If ngaki i lc inTflia i'akcha, a, ki If raiif.i to konci, okoie c lik'uia Ui nga iwi langala kf hoko iiiai ai. Ko Idaiii inca i lino pai ai Ifiici win-u'iia. Innui no una awa \\ai. hci kanpchi iim I, kia ngawari ai ngil liii'i kia niarcre ai ii-,i:ii:i haiuiga Imki If papai o whc.iaa .ici whaUaltipu. Ki lc rile ta nialon c inca a!n nci l.ti hihipa a Nui Tirrni ki niiia, ka ko',i----/•i uh.i'.nrcre i a ia ki rolo ki nga iwi whai .av.a. nga iwi niacin. •■ IJigari lc rui," cai la Ha Kihaii I'irip', •• i'.ngari lc ini ilf ugahurii lenci kai lc •niika : f pai ana linking iuao lo ngahiiin, o If ~.|u:,c !ifi \.' ai.atupli mona. Ale lie inca, ka palinrc lc liolokf ka rui ai. fkoro r nla lupti c loki ana hoki to wlicnua i te wai

i i;i lakiwa a, ckore i; ;il:i p:ii If wai mil ill i in liiru. Eii'-mri le dim: mama e pai ana 1110 le rni i leiiei (Mill, olira, e pai ;m:i alio If iiiii' madia, c lupu ana :uii> (e lain pern ki konei. Ki If mca. ka niia touutin lc iniika ki lana mnra Kolahi, Kino ake lana (aril. .No konei i whakaaroa ai mo liki i lauliili nga pun. Kn uga pua o iil;.i inuka o Kil.ii, o Mnrikcn.i <- (ii■ c> pningin 'inn "llr men rni a lr pna '> tii*s» niukn, i Apcrira, tkn Icuci inaiama e rile ana ki Okelopa Ui Nui Tircni nci,) Ui te mca i pai lc u:;nki o lc wlicnun. knhorc lie langolangohaiiga a pakari una. I lc raumali I.a pakari, Ko ivira, liulia ai, paicrea ai, Ua waiho Uia lakolo ana. Ka inarcrcre nga ran Ua ngangaiia lc lakaknu he paUaiilaic.'.a Icna. Ko konci langnhia ai »i;a pua. lie mca Kiilii a ringa. lie mca hern ki lc mca riuo, iniii-in ilin, ka palupnlua kia ngn Inn i> ai 11:4 a hiako. kia Inc ko nga pna. Eloiii 1114 a likanga o lc inalii l.ia laca ai 1114:1 whriin o 111; a lakakau o Icuci mca, o lo iniika Pal.cha. Ko Iclahi lenci, ko li> waiholanga ki runga ki lc ouoouo laknlo noaai, kia kotalii inaiama ua pcralia, conn ra nci 1114 a wiki. Kn lc Inku ki lc wai kill", kia po ai nga hiako, kia 111:1:11111 ai, lino ngnhuru 1114:1 ra mo leni'i malii. lie 'nkii ki lc av.a wai c cere ana. kia kolahi lino Mamma mn hum penei. Cugaii lc mca Inku ki lc wai c rcre ana. c pap:;i ana ngn v.henii, c in whiihvhii i i 1114:1 awa In i lakolornnga 1110 ana innl.a. Me Inn ihnri 11:4 a iniika i rolo i ni;:i ra clorn, cv.ha ra nci. Ka mi Icici. ka I ikina 111.11 i (c wai ka uhakanialckclia. .during:! iho, ka langohi.i 111:1 i clahi i loin i lc ringn ka hoaln ki 1111114 a ki lc rakan pani ai'*, a. I.a lain ki le icpu k 1114 a 1 inga e rna kia hcino ai 11.4 a parahoka. Muriuga Mm o lenci ka hcnihcnia ki lc rino whakalara. Ka limala le hakukiilaiiga ki 1144 a riuo iiiiiiui. ka wniho 1114 a lara riiiki In i whakamiilunga. Ka oli Icuci, ka pai hei wlialu kakahu; ka pai hei whalii 1110 le kaiuga i lupii ai, hei kawc ra nci ki 1114 a walii lauliili.

Ko ii; (iikiingn ki le wai pelii :ii, ko le whakapiraiilauga hoki o nga hiako ng:i mca 111111ni i rolo i lenci malii, no l.ona, ka hoalii enei knpn whakaalno lelahi kai nihiliihi :■•■ He mea nni le kopironga ole innka. he mca kia rere ai nga para i nga wheiin; ko le laknloranga ki le wai, ka pepe nga ware e phi ana ki le win mi. Ko le likanga lenei, he whakatiiln i nga paicre nmka ki rolo ki le wai, repo ra nei, rolo ra nei. He iiii'.i pehi ana paicre nmka ki I,- rakan polipon, he papa ra nei, ko leialii men laimaha ka ho.iln ki riniga In-i pehi. Ki Knalar.ii, he inahi luliirn Icm i mo le lini ole langala ; otiia, Uiliai i pem-i me lenei e nieinga aln iic-i. Ka oli nga nmka le paicre, ka whnkalakolD i ana mea. ko ciahi pnlake e anga aln ana. ko elal i e anga mai ana, e man ana ano nga here; nmringa ihu ka paierca nga -mika |,j le kalikali iimiiii, knlahi pea pnlii le nni. ho nga pna e ko. kiri ill ana ki waho o nga lake ; ko le lakoloranga he rakan. he mea hanga. Ka Uikun lana ponaka rakan i.ie nga mnlui o rolo ki le w;-.i, ka pellia kia tigarn i le wai, kci le av.a o Itie le liil.niiga ; I.a »a:hi> i reiia, a. ko|ie una. nga hiako. ."so komi. Ka welcwelckia nga paiece, ka whakalakolo ki riniga ki lelahi papa, ki riniga ra nei Ki le larnlarii, kna lapahia lionlia. kna liimiilnmii ra nei ; le kainga ole kail. Ka waiho i iciia lakolo ai, a, pakiipakn una nga hiako, pakarnkarn ana nga para. Ka lino niaroke, ka pnpiiria ami e le langala, ka kawea ki le whare lakolo ai ; imiringa il.o ka pallia, ka pallida me lem i kna Uorei'otia iho nei. lenei ami elahi likanga mo le ngaki i le nmka, mo le inaliinga o nga whenii. Na Unci lain i whiwlii ai tc lini ole langala o

Oropi Ki i" malii; na lenei tarn i whai mea in.i lo tiui, hoi hnko atu ki ran whenua. .Mi; wlmkaiuarama ianei nga kupu c korerolia alii lie! ki a konlnu. I to tan IfSi.'i ka nlaina alii ki Ingarnngi 71,000 tana muka. Kalioro ho rongo o nga lan o mini mai ni'i, inn to muka uta alii. Kn lo iiuingn o nga muka i nlaina atu nei, no Ituliia ; l.i) tclalii wnhi, no I'uniliia, no llorana, nit i'oi'cliaiiia. Xo lo laonga ki liigaiaugi, ka riro atu ana muka ki uga kai wlialu kakaliu, kia wawo to kahualin i la ralim maiiinga. Na rknro e ata malauria nga moa o h.'ingn ana o ralnn, olira, ki tc lauiio kolr.hi,—-to laouo o Hire 100 tana, I'JO ra noi tana o pan ana i a ralou ilo tail (alii. I'", nieiiiga ana, ko nga in ira niahi muka, mo ai'a atu moa i to taono o Hire .'.ODD o nga langala, uga tauo nga wahiuc, nga taiuatauo, mo nga knliro lioi niahi, liaunga tioki nga parakomoto, mo ara atu kai uialii ki tc whakapai i uga mini, liaunga uga kakaliu o uialiia ana o ana tiui langala, o lukiia ana n;n wlirnii ki clalii v.alii ko atu lici niahi mo to ran atu o Ic iwi, a. In; uui ii' whai rawa o luia ana i leralakc. K inoingn ana ko nga wlienii whakapai o nga ma!.a i nlaina l.i-ilia i lugarangi i Ic tail 11'.•», ko nga iiln onoi:—1100,000/. Ko uga kakaliu rinoiie i wlialua i tana tan i nga muka, o nii-iugu ana ko nga iitu onoi,— ri,Ooi>,()!».i.'. Ki to moa ka nui lo tukiinga mai o (c Muka Maori, a, l.i lo moa, ka pai lo liaro !.a lii'iuo kaloa nga para, rile lonii to pai o lo liaro ki (o lawalii; —lioi roira ka tiuo nianakoliia o lo Pakoha lioi niahi inana, a, ka liui una ilio (o kaipuko whakau mai ki I,unci l.i to uta atu ; ko lo mn ia, lie nui alio to iitii o larawalii mo louoi lu kai. Ki tc moa, ka iti (o muka o laoa ana (c liaro e o kouci lungala, a. kilo inca, ka nui ako nga nlii mo l.i inuKa .Maori, ito lo Pakoha muka, lioi roira. ka lika pea, kia taliuri (e langala kilo iiii i to muka I'akoha, no to moa, o lino liialiiatia ana louoi lain lioi wlialu kohoka itioiia, mo Taw alii. Kliara i Ic moa mo lo l'akolia uuako c uialii to liomo|)i, mo to urn!.a Oropi. ma to langala kaloa auo linki. kia luia ai lo rawa o Iclalii o lotalii. Klinra i Ic una, ko to riucuc, Ko to (aura, ii'.o ara atu moa pouoi, uga pai o (o muka Oropi', nil lo liiiiu o nga pua totalii waki n tc pai, ho uui hoki lo iitu mo lora lu liiiiu he nui hoki to hiahia o lo langala ki ia moa ; liaunga hoki lo kai ma lo kail i rolo i lenoi In uialii. Kalioro ho roiigoiiga hull o inaloii mn lenoi una nu> lo muka, olira, i uga tan l.ua paliuro ako noi ko nga ulii onoi i kiloa e inaloii mo lo muka o Huliia .";;.'. ho 1110:1 auo :.')/. lie niea lia.'-.n ouei muka ki Itanaua ; ko lo l.ororo ia, ho moa whiriwliiri mai i nga pukapuka luhiiiihi a 11a llihaii P'uipi. Ko le ulii mo lo muka I'orcmchi ill/, mn Ii; laua, ho moa ano I (10/. 1110 to lana kotahi. Ki («.• moa ka ngakia lo hoinopi 111 cto muka Oropi ki nga wheiiua o Xiu Tironi, o wliakaaro ana inaloii kia nui lo ulii mo tc uiui.a, kia uui hoki le pai o lo muka. I peuei ai 111:1(011, ho mea (itiro ki (0 nioitoiia o uga oncotic hoi uhakalupu, hi; moa liliro hoki ki nga awa lici lukunga kia laoa ai nga para, 1110 le ware, o lapiri ana ki uga whonu. Kugari (o wliakamalamalau i lo ngaki i lenoi laru, kia lulurii ai ho moa hoi uta ki nga tiui kaipuUc o. rcro. inui noi, a, liaunga hoki (era lake nui, ka whai muka 1110 tc wlialu kaiiawohi, mo le whiri whakaheke 1110 (c ran o lo kaipuko o auga mai noi ki to lalou awa, ka whai moa hoki mo lo liui o a lalou kaipuko ako. •