Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 115, 21 April 1853, Page 3

Te UNKNOWN Wakatini i te Ngoni.—kiano pea i matau noa te tangata, kua kitea te mea e tinitini ai te ngohi ki nga roto, ki nga awa hoki. Etoru nga tau o tenei tu mahi i whakahaerea ki I'arani. I nga tau kua paliuro akc nci lokorna nga kai lii ugohi ko Kehiua, : ko Itciui nga iugoa ; i kilca oka raw koru haeiv le ngohi o nga awa, o nga rolo, no reira, la mea raua kia lirolirohia ngu likauga o ana ngohi, IMC kore ra nci e laea lis pehi i laua kino 'lirolirohia ana c raua nga . likauga o nga ngolii lane, mo nga ngohi waI"iin . Una noa raaa c malii ana, ka kilea, ko lc lini uoa ilio o nga hua o nga hakari o parcho ana i clalii alii ngohi, ko clalii i kupcrea kclia e lc tai, i ngaro noa ilio ra nci i j lc pain. Ko nga ngohi i pula i uga liakari he. I uica lakilahi, a, ko clalii o ana mea i puia j c parcho ana i clalii o uga ngohi ke alu. i\o j konci, ka wliakaaronga langala ra kia koliikoliia nga liakari o uga ngohi ra c raua, a, ma raua, c wliaka|ia lc ngohi lano. I iuc ;l hoki raua kia likina nga ngolii ili ua pakaru uiai i uga liua, a, ki lc pcra lonu, c ai ko to raua wliakaaro, ckore e lini uga tan, ka popo lonu lc ngohi ki nga wai. No lo raua kilcnga i lc ngohi cm ha ka lata ka wliakarcro i nga liakari, ka hopukia o raua, ka romia laua ika, a, inarero noa nga liakari ki lelahi kunicli; ka ringiliia a rolo kilo wai. Muriiiga ihu ka hopukia iclahi ngohi lane, ka romia, a, mariugi ana nga wai ki runga ki nga liakari, lie nica roronii nga kopu o nga ngohi taac inc nga ngohi waliiuc o pula nci nga liakari. No nuiri i tenri, ka koliia, he kirikiri ki lc ktiiucic, lie mea orcore hoki clalii putanga ; ko lc likang.i hoki Icna o ana ika In- mea mkii nga hakari ki lc wahj kirikiri. Ko lc ktunclc he nica kawe alu ki lc awa, i nga wai c rcro ana. Takolo nci uga hakari, a, pakaru uoa nga ika noiiohi ki walio, rokoJiauja ilio, puia kaloa nga ngohi i nga hakari, ho lini kc nga nm o ana ika uonohi. Koliia ana ki lc po<iaka lie kai ma nga ngohi nonolii ra, ara o nga kawarawara, a no lc itipuuga akeki lc raralii nioua ka liikua ki waho. Krua laii i niahia ai nga ngohi c lc liuiiga uci, inano ilio, inaiio iho nga ika kowarav.ara no lc kinga o uga awa o Wohca i lc ika, ka neke.alu raua he wahi kc ki Moliero, ki lc Ilaula, ki lc Paiini no (e iniinga o lo raua malii ka rangona o. lc riinniiga tiltt'it i nga inoa wliakantiharo. Ka nu-a liua ninanga lie nica pai rawa lonoi, lie I'iainga mo uga iwi kaloa o laua whrntia ; aliakon, l.ua rangona o ralim e nga lohiiuga o lc iwi, kihai ratoti i wliakaaro, ko le lake. icra hci whakaiupu mo (••> ngohi, Ka kitea c It; Kawanalanga lc painga o lenci mea, ka wliakaaro raiou, he mea, whakuwliairawa i 10 iwi o I'arani, ka whai malii ilio. lc lokomalia ki lc hi ngoki, a, ka whai kai hoki to lini o lc lang.iia. Taiigohia inaiana nga (augaia lokorna ra, e le Kawauaianga, hci malii mo nga nioaiia o lc wliouuu 0 l'alou.

No If rn:t o In raiia mailing:!, ka ki awa i le iigolii, In 1 lini oiu-one ii;;;i ika ole nioiiiiii i leiii'i i:nvekflnii!;a. Ko ni;a ngohi enoi i maliia e ana lokorna. In- hnmaiia, lie kapa, ho pnika. In- loiiclii. In; |>ali ; oliia o rile ana also lo rao nialii l\i ni;a njjuiii kaloa o u;;a av.a wai maori. <■ rile aaa an> ki m; i ii-iiilii f ia. mai n-n ki nu i av.a in-i ki If wliakarcrfri.il if;.a hakaii, ka aim ntil ai kilo urn naa mi'. Ko n;.;n awa fiifi, i whakakiia ai ki if ii'.;.ihi, —kn lbi-re. ko Maine llfi.-f, ko Mimlif. ko .Moiilnlif, ko lliiulf llaoae. Tonci alio n:;i i.im;_i:iliia klia whakmnnlnii i laua maiii kin ralon wlifima ki I'nakani, ki I'arif, ki Nomane. nialii ■• koniolia uei; ko Iflalii walii leiiei, ko If likin:;a i uga ni-ohi n lawhili, ki lewhakaiii|iu i nioana a ana kaiiiija. llf inca wiiakanuif Koihini raua kiilii-uii, loima ana lelalii rnn;,'alira lu-i liliro i I" iana nialii. Ko if rnm/alira liliro o nga kaipukf me ara alii 1110:1, kiia 10110 kin maliia 1115 a nijohi o 10 wailai, ara kin whnknninlaiiiia lorn nmlii ki ui«a koura mo pern, tin- ngn ni-olii i If waliiipn n iiifii awa. kn maliia o lana iwi; ka maliia knki n;;a tahalaha 11111:111:1 ki If tnanrn, ki If mai-ai:;;ai, klia wliakarilfa lolalii raniralira malalaii ki onei men kia lirolirohia n;.:a lalialalia iih.ana, mo If wkakaiiiiinya o Ifiifi In malii.

Tr. Wkuoiivnc.v o it. Xiaini B.\.—Ko le kaha mete riri o elahi o nga ngohi i> le moana, uui alu; ki nga lahalaha o llainaika, kaha louii to ngohi. Tenei ano nga nu-a i kilea e le kai luhiluhi o tenei, a, me whakahtia alu kia roiigo te langala. I le rererenga ki le awa o l'oli Itaiara, ka kilea atutetaiii inea lupoupnu. whakaaro ai te tangala i kite at ii ai he ngohi ra. Kwhilu nga tana, tile kaipuke ole rangalira i lerere nei ki taua koru uui ; he maia taua langala, ki le hopu i nga ngohi o to moana. I te kilcngu ai o taua mca. e lakahuri ana, aue ana le langala ra, karanga alu ana ki nga boa kia wcrohia tana ika. Ka whakakakoa te puke ra, i konei a, liipono pit te ngoiigohau kite rileuga ake o taua ngohi <■ httrihui-i ra ; tu ana i reira lelahi langala l.i te wero i te ngohi ra mo le whakalalanga alu. No le talaiiga o te puke ka kokirilia; lahi ano l.i taua ika ngotongoto ana. l'ohuhiilu una le ngohi ra, no kona imalaiiria ai, Una in i le wero. Ka mca lelaugala i konei, hcoi ano ka man le ngohi ra ka ala weiohia ra hoki ; oliia, he wero noa ami lera, kihai ano le ika ra i pai kia mania; inamala! ka lore whaka-to-moana nui, linn ana ki raro riro ki nga kopua o le lai; loia haerelia ana le puke ra e le ngohi. Tukiitukna ana nga ra ole puke ra, waihoana le ika kia loia It: puke; malakilaki kau ana ngalMigat-i ra. Kahore i aha nga langala i le loan'ga haerelaiiga o lo ralou kaipuke i rolo i nga koru ole awa, oliia, no le laenga alu ki iiga kopua o te 11111:111:1 uui, ka whakaaro nga langala, he he pea le lukiinga iho. ilokohanga iho, he iti te wai o te puke, he iti hoki nga kai. .Ka wvt' nei le ngohi ra, eono pea macro i rolo i le baora k'olahi. Ara i lata te pake ole hanga ra, i lata ka lorengi hacre i lo lirohauga, kahore kau he ra ole puke ra i hiilia. Ka inea te raugaliri i konei, " Kiimea ake le alio, me wero ia ki le. riuo ; kalahi ano laku itwhi ka laea e leuei lit ngohi, e te ika ra." No konei ka pa uga langala kaloa kite huhiiti i te tattra; kukume, kiikuiue, aue; le laea, le aha. Here tonit te ngohi, lere 101111 alu le puke, engia ano, e rere ana me ng.i ra. N'awai ra, ka haere ka lorengi a ula i le lirohauga o nga langala ra, no kona i whakaaroa ai kia lapaliia (c whakaheke i man ai le ngohi ra ; liikua am ana le ika; ko nga macro i toia ai le puke ole huiiga nei criia le kau. Xn ii'i'i Tiihiliihiiiijn o I'eite Makimo, ki ittja inea u le. Moana. Hi: Kour.no l'i:.\.— V. korerolia ana e le I'otttraua Akulia nupepa, kite whawhnitanga ole pea, i uaialata nei, ki noa llapuha, Okewbera, i le wheuiia o .Mcjna. ''Ko Kralu Bine, he langala tailamariki, 211 una lau, e mahi ana i waenga o ana uiara ; ko loiia mahi, ko Itani, he tamaili nei, lt>o uga tan o lera e In ana i lona taha. Tahuri rawa akeia, elu lalamai ana i loiia laha leluliipi-a niaugii, he mala ma; uui rawa alu le makan taua kararehe. I niauria alio le pu o lo langala ra, ki waenga inara. he; papnl.'i maun ; a, ka hopu alu ia ki luuapit. ka tal-.010 ale, pnku kau :111a kihai i lu. M 1 ■ i reira, ka haerea mai e le pea ra. Kahoki toniiiri le langala ra i konei, mete piiru haere i 1:111:1 pn: ka lata, ka oli le piiru, ka v, bara le waewae i lelahi rakail. a tail ! lakolo ana le langala ra : inamala ! ka pekea mai e le kararehe, noho ana i rntiga 1 tana langala. Ka'.ihi ano ka he nga uiahara <> le ran, oliia, whakaaro mat ire ana te langala ia. ka keun ano tana pa, a, tu! —p.iku ana; oliia. kahore iaha te ktui ra. Ka limala i konei, le malii j o te uanakia ra ; ka reia. ko !•• 1 inga inaui. ! ng'aua ana. a. pitta ana nga nibo ki nga l.i-|

kokiko. litia e ngaungau rail« ling". ° ntkiiraku ana nga wac ki tc uina o lc langal:i, ku pakaru nga kolicka, ka puta nga malilian ki lc kiriiuoko ole 11111:1. I kouri, ka mnliiie lc ringaringa o tc langala, ka rcia ko lc nialenga lici ugauuga nioiui; ka puta i koiici nga uiahara ulc langala ra; a, ua lana wliakamaliaratauga una ka ora ia. Ka liaere ka piinre le maugai ole pea in, ki lc hopa i lc nialenga u (ana langala ka purua lc walia ki tana ringa i ngaungaua ra, a, lorcngi wliakcrcre ki le korokoro n lc pea, puma ana tc maugai, man ana tc ringa ki nga nana oto korukui'o. .Mail loim lc nn, ir.ikia nci lc laca lc koriknri, lc alia, liaere inai lc panialm olc ra. Ka karangu aluikonci lc tnng.iia ra, ki tana hna tamaiti kia, liaere inai ki lc wliawha i nga pulca o lc ka kalin, ki tc maripi, kia wliakapuarclia liokilatia knla. Hi; tainaili pai ano tcnei mo lc malii penci. I lane inai ana laua tainaili, a, pa rawa ki tc angnngno lc pea. parca ai.< kia taea ai lc maripi. INO Iclioalulaugn o ';. ' maripi ra, ka tapaliia tc korokoro o tc pi'.i. pitta noa ki Ictalii laringa, ki lelalii. Ka male te pea ra i knnci, lako'o male ana i runga i le langnla. I'cia aln ana le pea ra, karaugaiia ana nga wliauaiiuga o tc langata ra, lakatakaia ana nga male, rongoalia ana ; ko tenci, c |>ai ana, ka lata, ka malm nga male. I' mciiign ana, kia -100 panna laimalia mo lenci pea. Tr. Mac.v.a o Oiiiwa. —Ka laliiniki letalia Itaro, angaana le kanolii ul>nka-le-Marangai, ka |>ut:> ki (c lalan ole niara ; ponnpn aln cki ana. le pnta aln an ki rolo. Olira, kna riro inai i aliau te wlinkaaclanga o nga Tuaka, a, kua rougo an i lc walii c (ukiia ai ki rolo. Kalmrc i whakao mai nga langnla o rolo, i lakn patukinga tnalalii; roa noa c palnki ana ka pula telalii Inriliaka, kanipoio mea tuoi nei. c \nukuuiuku ana i nga kanolii i lc laenga inai ki lc lalau, inc tc mea, kalalii ano La olio akc itc moc. I nuia aln o lakn aralianga ki tc mara, ka lolitttolinngia mai ki alian, le walii i parangia c le nioe, a, Piln, a llenii, a lloani ; i tc liaerrnga alu o Iliu ki lc iiini. N'ckeneke ili atn i le latan o tc mara, laua walii, kia tokoloru, kia lokowha pea langala ki ruiiga ki laua kamaka. ki le lakolo wliaroro, ki lc nolio ptini ra uei, nit! raloti, <> ineinga nei. i nolio puui. Ko nga mea mii, i rolo i leuei mara ko nga oriwa ewaru; iiui alu lc koroliekc o enei rakau, lie wa ugaunga kau ; ko nga rakau lino koroliekc pea enei, i lc an kaloa. Ko lelahi walii o lc lake, kua kah:ga elc kiirupopo. me lc mea kai kawau nga rakau ra, i runga kau i te lumuaki nga walii punka e man ana ; c rua pea 111:1110 (an o enei rakau c tu ana. E kauika ana i In lake o enei rakau lelini o Ickoliatu. I lakn liroliauga ai ki enei rakau, me lc aliua kocko inai, ka wliakaaro an, ckorc pea c roa, ka male. Olira, i kilc alu an, i loliuloliungia Imki, lc lini o tc rakau oriwa, c pihi akc ana i lc lake o nga rakau kua kornliekclia ra ; 110 knnci i kilca ai, ckorc nga pakiakn o tcra tu rakau, c mate. E ineinga, nga ko lc liaerenga o nga rakau inaliia ki tc matcuiona, koleiigaliaulanga tcra o tc tupu, n nga mea taukuao. No kona, c hoiui ana le lupn akc o enei rakau, i nga walii kaloa, i nga lau 200, c 500 ra nei, ka mate, nga mea lawhito, ka lupii akc nga mea lion. \n konci i kilca ai, c tupu ana ano pea lc oriwa i lenci lau, —nga mea i tupu ki lc wlieima, i lc uolioanga ai ki rcira 010 lalou Orauga; a, aliakoa tapaliia enei rakau, mc Tnitulia, i niea nci, i tc lioronga o lliruliarauia, ka tupu akc ano nga oriwa i nga take o nga mea i tapaliia ra. E ineinga ana, kuaiiekcnckeliia lc laicpa o tcnei mara, kiliai ano i rite ki lc cka koialii lc mii o tcnei mara. Ilaunga nga oriwa cwaru; ko tcuci, kua wiiakatokia ki nga knipcrehi clorn, he liorchoka clalii, ho tatnrainoa, lie waraparaoa, lie romcrc lioki.— Nya ic/iemm o Mihaiu. E mea ana a llauari, i ana "Pukapuka wliakalioa" i lc tnalalii o nga pa nga o nga Paniora ki nga langala Marikcua o nga Inic ki tc Hauaiirii, i mea nga Marikcua ki nga pukapuka tnliitnlii, c kawekawea ana c letalii, ki telalii; —i mea ki ana pukapuka, lie mala kite, lie wairtia ranci, c kawekawca hacrclia ana, lici whaki i lo korcro, lici liura i nga mea ngaro. Tcuci aim tc laifu." o taku c ineinga alu nea. E maliara ana a.. ki lc korcro mo telalii tamaiti luiaiia, i liaerc kite kawe ito kclc karaka 111 clc pukapuka (ululiihi ki lc rangalira lioia ; i lc ara ka kaiuga eiahi o ana karaka, a, ka men alu c tc raugatira, keiheaclalii? Tu iniharo ana laua lamaili, kaliorc lie alia. .Muringa iliu, ka mnoa ano laua lamaili ki tc kawc karaka ki taua rangalira ra ano, liiakai noa ia ki ana luia; tangoliia ana tu pukapuka tuliiiulii, kawca alu ana ki raro o tetaki kolialu pehi ai, taliuW ana ki tc kai i ana karaka, wliakaaro noa ia, ckorc to wairua < te pukapuka ra c kilc mai i a ia.