TE MATENGA O TE MINITA NEI, O TE TUATINI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume V, Issue 108, 10 February 1853, Page 2

TE MATENGA O TE MINITA NEI, O TE TUATINI.

[No te "Nui Tireni."] Nui rawa atu to matou pouri i roto i te panuitanga o te matenga o Te Tuatini, te kai hapai i nga karakia o te Koroni, te Minita hoki O Uana Paora, i Akirana. I male ii ki 1011:1 kainja ki Mataharehare i te Wen-le, i le V 7 o te Maramn. Kihai i roa te kruvengi i> <to>a mate ; i kauwha 1 aio ia i te ahialn u te ll.iinpu o lera wiki ; ko te men ia, kua iigau ke tana m le i lima atu, e ai ta 011,1 Rata, otira. k ili>re i matauria e ia, kahure lioki i mataiirii e toiia ivhanau. Ko ngi tangala eii'i i ha re atu kite titiro i tuna ill lie, kite boa'll rongoa, ko Rata I'okilia, ku Rata Maliu ko Rata I'irihona, ko Rata Reiveti ; ahakua ra i uhakakitea i reira to ratou tohungatanga, kihai i alia i a" ratou te mate, kihai i taea le whakaoru ake ; heke ana tera kite po, waiho 'e puiiritanga ki a matou, ki nga langalK k\loa ano hoki o enei wahi. Ko tenei Minita, ko Iloani Hetarikt Tuatini, i wlianaii ki Umana. i te 1 o llepeteina 1797, i ie maleng 1 ai ka tae kite 56 o ona tau. I wailio ia, e 011 a whanaunga hei kai whakiharre likanga » roto i nga mea o le t'ne irhakaiva, i inahi ano ia ki tera mea i Hanaua, l-ihai i roa le kawenga ka nialuie i a in. Muringa iho, ka tuhnri kite kauwhau, a, toiioa ana hei Kai k irakia mo te Runanga, o Niii Tireni, 11 a'u ana ia ki Poneke i t§ Marama o Mci, i'e tu 1810. 1 te muluiigJK i> ia tau, ka tonoa a Te Tuatini e te Pihopa o Poi I lakene, ki Tokerau, i tera Pihopa hoki le likanga mo ngi karakia o Niu Tireni, i tua a lakiira. I le rerenga ai ki Tokerau, ka wh»kau mai ki Akarana nei, ki-e nou a Kawana Kopihana, pupuri lonu i a ia hei Minita 1110 konei, ana e (e Pihopao Mini 110110 lonu iho a Te Tuatini ki tenei w:.hi Waiho ana hoki ia hei Minita mo liana Paora, i a ii hoki te lika'u :a o te karakia ki nga hoia, ki nga tangila o te Wliarc turoro, UK' tailgata he o te whare hereliero. Ko e \ci main Uatoa i whakaotia pailia e Te Tuatini i te ai ki konei, a, pa una te

mate i hemo ai ia. He mea nui ianei tenci. No te ra i vnutu ai tana kauwhau i liana Paora, ka taea nga tan kotahi te kan ma rua i tona unga mai ki Akarans, No te ata ote Ilalapu, i te 0, o nga ra o te Marama i whakaraugona ai laua k .uwhau ivhakainutunga I ptiaki ano tenei i a ia i rolo i tana kauwhautanga aroha. He mea nui ki nga tangata katoa te matenga o Te Tuatini. Ko tenei Minita o te Uungo Pai, he maia, kaha tonu kite whakapono, kaha tonu ki ana mahi aroha. Ko ona kauwhau i haere tonu i runga i nga karaipiture, kahore ia i wehi kite whakapuaki i nga mea pono, ko nga tikanga nunui o te Hahi o lugarangi i hapaiuga tonutia e ia. Ot'ia, ehara i te mea. he Kai Kauwhau anakfi ia, he Kai YVbangai, he Kai Tiaki i te kahili o te Ariki. I hacrerctonu ia, ki tenei whare, ki lera tvliure, ko nga whare o te mate, o tc maiiiae, ko ana era e. haere atu ai. I hari nga tangata i te kiicuga ai i a ia ki nga whare langili nga, ki nga whare turor.i, no te mea, he tangata aroha nui ia kite hunga I rawakore, kite hunga male ; kahor.', a, kei te hunga rawa koie te he aianei, i te mating i o tenet tangata tika. Taiiuri alii ki tenei taha, ki tera taha ra uei ka rougo tonu te lauuga ki nga korero art.ha mona ; kihai ia i tiliro kite hahi o tenei, o tera, ko te tangata tonu ano tana c titiro ai, ahakoa na tona Mahi ake ahakoa, he Hahi i,e. Ki tc mea, i korerotia ki u ia, he mate, kakaiua tonu tana whakahoa atn l»i ia tangata kite mea kahore ona iaua, ka whaia c ia ki ona lini lioa, na (ana mahi tiki i pin ai ki a ia te tint o te tangata whai mana. Me painga no te Atua ki a ia, kihai nei i roa te lakanga ka marere, no te mea hoki, he tangata ngahaii rawa ia ki nga ritenga o te mahi aroha. Wh&uo rite tenci kupu waiala i a ia,— " I takoto i a ia tona tinana me tana i tiaki ai He mulunga no tona o-angat ana mahi." Ko nga tikanga aroha o te karakia i hoatu e ia kite laiuata i tona oranga, hei whakakaha iaia ite ataraugi o te mate. Ahakoa i poraiigilia ia i uiua atu u te hemouga, haere louu otia whakaaro me ana korero ki runga ki nga kupu ute I'aipera, kite waiaia kar.ikia, kite kauwhau, me era atu mea pera. Ko te aroha ki tenei tangata katoa, a, ko nga lini whare hoko o te Taone, he mea whakakapi nga matapihi; he tohu aroha lera ki aia. Kua karauga a Kaivana \\ iuiala ki\ panuitia te puk.ipuka l raro lho nei ki nga hoia o te Pa " Nui uoa atu te pouri o te ngakau o te Kauara, te Kangatira o nga hoia i Niu Tireni n.i, kite matenga ote Minita nei, o Te Tuatini, no te mea kua roa noa atu tana whakaminitanga ki nga hoia o te Pa, i roto i te a'oha nui. " Ko te panga o te pouri ki nga hoia he nui pea, no le mea, i lino whakahoa ia ki rig i hoia i roto ile mamae i roto ite male. Hahirahi tonu it kite haere ki nga mea male i le porokilanga atu, houo tonu le hokihoki ki tc kaive ki a ratou nga tikanga pai o te karakia, a, ekorc te tamaiti kai u e mahne i tana aroha, haunga hoki nga mea pakekc. Ata wh.karongo una ia ki nga korero o nga hoi i i roto i nga wa katoa, a, ata whakahokihokia ana e ia o ratou patai, ata whakaako ana ki nga tikanga pai. " I lino uaua ia, i tana Minitatanga mo ratou. I piii ii kite tukomaha, hei hoa pumau, hei hoa whakaatu i te pai, no konei ka maharate Kauara, tc Tino Kangatira o nga roa noa atu te pouritanga o nga hoi a i rongo rongo ki le tika o te whakahaerenga o nga lini mahi o tenei Minita." I le 3 o nga haora o te Manei ka nehua. Kua kohia taua tupapaku kite p.uiaka mala, a, kua whakakakahuria ki a ia te kahu rinene i tiiituia mona e Midi Wiuiala me nga nahine rangatira o liana Paora hei tohu aroha ki to ratou Minita.