HE KOKERO NO REWERORE.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 100, 21 October 1852, Page 3

HE KOKERO NO REWERORE.

No te tutituhinga o Hemera. Ko te timatanga o tana mahi pai he whakakahore i te hanga i te waipiro, no te mea ko tetahi ia o nga mea hei whakarawakore i a raioit, ko nga Inia o te wlionua i wliakaiupui'ia kili.ii i waiho lici kai, ko to ntiiiiga liri lianga i taua waipiro, a, he rawakore, lie iaruraiu, he mate te tukunga ilio; ko nga kai

inn to tinann i niniininuria mo tern kni. Kd le men in, knhore, i lika to korcro kau am, ekoro nnu e iniilii le malii penn ki ic kiauga kaulnnga mil. Ko to men tenci i mnliin hci pain mo tana lie; lie men whakarilc telnlii wnhi c linccc ntn ni ngn kni ngaki ki (e lioko i ii rntou wili me ern nlu men; ko ngn utu m.'ii o nun linn, me moiii knti. I le Inu 185!), linngn nun ki le awn o Itnitnpcknhc wlinre lioko, lonn uui non ntu, cwnru le knu pnlii te ron, enin (c knu ma run putii (c wliniiui, ctoru \vhnkn|in|)nng:i o ruiign, kin lorn, kin whu ngn ran (ana oli ki rulo ki (ami wlinre. Hnngn nun lie wnptt ilc inliti 0 le wlinre lioko, uiniui non i reiia nga knipnke ninrniiinun, i (ctnicwhnknunnnkotnlii le knu inn wlm piitu Ic lioliono ole wni. Knlahi nno kn whui kaingn c liokon ai uga 1111 a ole oneonc; ko leiiluo (c lioko okonci i rite ki to Ketnkenn, erun tc knu mn ono macro le mnmno o (ern. He men whakauaua rawa i lika ai tcwhnknnrn itenei wliarc; lie tokn nui (nun walii, i reliun ki tc paura i ugawhii ai, n, knliorc lioki he kniiiurn,tie kni rchu kolialu i nolio ki Inun wnhi. Knliorc knu i matnii Ic iiiiino o te tnngnln o rcira ki tc linuga pnunkn, he men pupiu i c tnua iwi tclahi kni linngn knwlienn mo ngn men male, i ulna laua kai hangn knwlienn e le iwi rn ki ngn pniere oti, he men utu tnu. No konn, hi; in--:• ii.\i i mwliiii ngn kniuurn hoi linngn, a, lie mca whaUnpniipaii nun kninurn i uonolio ni. He men nlu nun inugnln mnlii itc iiiiilungn o ifgn ra mnlii, i le llnlirei, no le ata o nga Mancka Imilmin ngalnngaia niahi, a, ka koriTOlia nini i reirn, knliorc uei a men,—telnlii o ngn kninurn; knliorc nei a men, —telnlii o nga kai rehu kolialu. Oliin, knliorc he niiharo ki to ralon oke ki tc hnere, he kino rawn lioki no te aliua o tern kainga, knhore o pern a niton kningn e kitekilen tonutin nnu. Knliorc lie kni patu ponkn o in wlieiiua, knhore he kai poke[ioke pnrnoa, kin nun non atn tc nohoanga mai o ern, kin kolnlii lino ra c kokc nun kn tnc ki nun kni lioko kni. Aln kilen nun ngn paiuga o to wlinre hoko ra ; no te tnu i t'mintn ni, ko nga lUu enei i I'iro am nio nga 01i—±479 9s. o*J,(i.,' note tail ISM ko le ulu nio nga oli—Cl 100. Ko ngn luin o te whenun, he oti me era ntu palapala. he pala knu, he hiako knu, he liuriiliurii piriknhu ngn men i liokon i reirn, ho men uln ki Itewnpuru c te kaipuke. 'l'lipu ana i konei, le lioko o tnua whenun ki Itewnpuru. Alinkon, i niaunwnpn ngninngntn ki ngn moni ulu mo ngn oli, kihni ano i taca te whnknnro e rnlou he tnongn, knhore lioki he wnhi c hoko ni. No te kitcuga o tcnci men, kn tu nno n Hori Hira ki le wlinknrite i etnhi tiknnga c kite ni tana iwi i tc taonga. Karaugalia ann e ia he kai inahi kntn, hnripnrn lioki, wltaknturin uua he whnrc hoko, ko le rilengn o te utu i pern tc ngawari, me to Hcinkene. Ko ngn men enei o tnua whnrc hoko, he rino, he rnknu, he tote, ho hopi. he knnnrn, he hukn, he ti, me ern ntu men. Ko tc kni hnnga kala i waiho lici kni hoko nio Inun whnrc, ko te ingoa ia o te rangntirn nui rn i tuhinki runga ki tc whnrc he men tiihimhi ki tc reo Airihi, men ni, kun whnknnelia lona hokongn i tc ti, i tc tupekn, me ern ntu men. Nui hnere nun tc mnlii otc whnrc hoko i nga tnu kntoa. Ko le uintnhi, i ugn iiinrama e torn, tac non ki Tihenin, 18 50, ko nga utu enei i riro ki tnua whnrc hoko,— t.lO 2s. JOil.; nongn ninrama ctoru i ic tan ISM- koia enei—iuso. Ko leuci he Uui kc ngn men kun oti te npiti ki , ngn men hokolioko o inun, ko ngn men kni, ko ngn men pereli, ko ngn men rino, ko ugn men kakalui, ko ngn men puknpuka, ko 1 nga men rongoa, ko elahi atu. No le mea : kun nui hnere tc mnlii o (nun whnrc hoko, I kun whnknriten he tnngntn hci tinki mo to wlinre hoko, me ctnhi hoa main niona. I linngn lioki c laua nriki telnlii mira huri wili, me telnlii whnrc pokepokc paraoa, rohi, Into pnkekc lioki, a, nui atu tc manako o latin iwi ki le hoko, ngnlinu tonu, he men 1 lioki kn knhun Inngntn ralon. Ko nga mea I kntoa c hokoliokoa nun, he mo—ni,—iiioni [ knu, le utu. ' I mini mni o (e whnknnrahnngn o (c whare hoko, ka lahuri a Hori Hira kite whakarilei'ile i ngn kainga. Ko uga wlinre Inwhilo kalon i meiiign kin liiinkinn. Ko ngn inugnln, na rnlou ng'i mnrn marnrn hnere, i liuin kin kolnlii marn mo le Inugnln kolnlii, kin ulu iho alio Ic Inugnln e tnkolo pai ana laua main. I huiluiin ngn Inngntn kntoa o Inun wnhi, kin nln rougo ai ki ugn liknngn lion whnno kn whnknlnkoio, c tnua rnngntirn, mo te kuinga ra. Ahnkoa he nui o rnlou kupu i kokiri mai i reirn, i te oliuga o (e korero, whakaae marie ana (ana iwi kin whnkaritea nga nmra nio ratou. Te men i lino whnkanc ai, he mea whakarile! cliinii o ana (angnln ra hei uoho i roto i tc Itiinniign wliakahnere liknngn mo nua mnra kn inliia rn. I nln mnliin ngn liknngn mo (nun kningn, rite rawa ngn oueone mo tenet, mo lene'., n, in knton rnlou i te whenua. lUoni ugn (mi i mnliin ni tnua kainga ka oti; crita lioki tc knu mano cka i ho

I am ki tana iwi. Ho malii nana rawa lonei, to (ukiuiga, mete tiiwhanga o ana oneono; kihai hoki tana iwi i pai kia whakapahurrlia o ratoii tikanga (awhito. I ala pai te olinga o tenei main ; ahakoa kino te tini i le nieataiiga ai kia whakaritca nga whciiua, i whakaae ano ki (e pai o lana ritenga, muringa iho. Piri ana laua iwi ki nga riteuga he, kahore i hliuareka kite neke aln i nga whare c tu kino ana. Ko elahi i pupu lonu ko elahi i In ke, i tu lakilahi. 1 kahua rarurarii te nekeiiekchanga o nga whare ki nga marabou; otira, i le whakamiuenga ai ki [era main, tnuoa mai aua he kai wbakatangi rangi waiala, no reira ka urn kaloa nga lane, nga wahine, me nga lamariki ki le walia i nga rakau me nga kohalu o aua whare, i le uica c kauhoalia ana, e walia ana, langi (e harihari, langi le waiala, lorengc rawa ake le in, ka nui te puranga, ko reira haereana ki nga whare kanikaui ai, a, ao uoa e kakawe aua ka muni lo ralou haugareka. Ko le laiepalanga o elahi inara laki(ck;iu eka i nga koraha, (e mea i kawaugia pulia e laua iwi. Kihai rawa i whakaae ki le whakaara i nga laiepa. Whakaari koa i le titti mo to ratou inahiuga i aua laiepa, kihai rawa i whakaae (e iwi ra. No le (ikinga o elahi tangata ke hei lianga, whakaohoa ana c laua iwi, no te po, ka luraliirakina nga wawa, me nga pou. No te whaknkahanga ole tikanga o te Porihi, ka marie laua iwi, waiho ana nga laiepa kia In aua. No te kitenga i le painga o nga inara taiepa, ka hcke hacre le manukaiiuka o (e iigakau o Iciwira; na le tika o (ana ritenga i male ai nga whakaaro poauau o lenei iwi. Whakapai ai:a nga tangata malamita i noho ki nga mara whai taiepa; inamata! ka karanga te lini kia peralia hoki o ratou mara. No te olinga ole malii ka lirohia, pai lonu leahiiamai; ka nie.Hetahi me malii lona mara a, he pera lonu, ko ugaara ale ki ami tini kainga, i maliia pailia e nga tangata na ratou nga mara. Na ko te whare hoko mo nga hua 0 nga mara i hacrea toiiutia, ko le whare hoko taonga o reira i hokihokia e le iwi ra, kite hoko i nga mea mo ralou i nga whare, i le pcrcli, i te kohue, i te moenga, me era atu tini mea. Na, ka whakaaro a Ron* Hori Ilira, i konci, ki tetahi tikanga e hake hacre ai lana iwi. Karaiigarangalia aua e ia he ulii mo nga main ala kahua :~mo te whakalitptiranga pai onga hua o te whenua; mo te laiepa pai;—mo te kati iiionio pai;—mo le poakn iiionio pai ; —mo le whare pai, whai ahi, panipani kite kolakola;—mo le hanganga pata;—mo to wluilunga kakalui; me era alu mea. I le luatahi o nga tan i panuitia ai enei mea, kore rawa, korerawariiwa he tangata i malii; kihai hoki ralou i whakapono ki (aua karaugatanga. I mea lana iwi, he hangaereka, he whakapatipati no te rangatira ra. I mea ratou, "Mo teaha ona (iionga i riikea uoalia mo enei mea, ka pa, he painga mona, tena ko tenei, he ulupnkupaku lena i a talon mo (o talon malii ake." 1 mea lana iwi, ekore ano le langala e pera to kiiiirc, a, ekore ratoii e whakarougo ki era kupu kau. I Ictati LSI I), ka whakaaro eliinu o tana iwi, me whakamalamalaii, lelahi o nga malii i karangalia ra; le hike i penei ai ralou, he tiliro kite pouo o nga kupu p te rangatira ra, pono kaloa una mea e whakapitaki lonu ra l<i a ratou. Na, i laua lau, etoru te kau ma nun nga tangata i urn ki taua karaugatanga, riro ake i a l-alon mo nga hum pai i whaknkitoa e £•10 Is. Gd. Ala rite ana nga tikanga o te kai tiliro, mo (enei (angala he mea, mo lenei langala he men; whakaae ami laua liunga ki to pai rawa o lenei tikanga. Ilira haereana i tenei, i tenei fan ; i le lan \MI, erua ran eloru le kau ma iwa o nga tangata i urn ; riro ake i a ratou e £OO. Tenei ano he he o laua whenua kiano i oli; kahore he whare e kai ai, e okioki ai te langala liaere mai i lawhiti. Ko taua rangatira nui i whakaaro ano i konci, e ia anako ano laua malii aroha. Whakaarahia aua he whare nui, hei nohoanga mo le liunga hacre mai i nga kainga ke; kihai wheau ka oti taua whare nui te lianga. Marie lera i whai hoiho ai mo le liunga liaere, / whai hariata, i whai moenga mo nga okiokiuga, i te hacrenga mai i le roa o te whenua. Muringa iho, ka lianga lie whare whakawa, lianga aua he whare whakaako lamariki; i whakaritea he wahine whakaako i nga kntiro kite liiitui kakalui. I nga Italapu, ka luria te kurakia ki le whare kura, he iniuila no te Hahi o Ingarangi te kai kauwhau. Ko tetahi tenei o nga painga i kilea i reira, ko (e whakarerenga o nga langala o laua kainga i le inn waipiro, me lo ralou whakarerenga i le lianga i lera wai kino, i lera wai kolinru—lera wai whakalutua i le tangata. [ nga murciialaugu o iiiuaka liaere mai nga wkanaunga ole liunga niarcna hou me nga pouiiamu waipiro Ki le riiiga; ko |lenei, he (are le mea e knwca mai ana, me ara atu mea kai. Tenei ami te korcio ole liunga rangatira i lirohia oi

iic;a nioa o to wlmro nialakitaki, i in lau--1815. " lit: iiiti to oncoue wliai repo, (c oneono o rimga i lis inauiiga kua ugakia ki to oli, ki 1(! kapana, a, c liniata ana nga laugala n lo kainga ki tc rui kelia me era atu men, ko le kileiiga nni (i It! iwi ki nga ima pai o enei malii, Uo rcira pea urn Ualoa ai ki to ngaki men pcra; ka wailio to ratou malii hoi lanira mo ti' lokomalia. " I', wliakapai ana nialou ki to malii ata lika o ui;a laugala ki iii<:i wlicnua reporepo, ki ni;'.i kaliiwi maiinga, inai raia, lie malii a liugniinga la ratou; kn to moa ia. matataii liacro ana tana iwi ki lc ngaki, rongo tonu, am (dim ki nga likanga o whakatakolnria ana o lc kai-whak:ihaiiliaii o lo nriki o laua kainga. Nni alii lo nialou pai kilo aliuwliciiua o (ana iwi. "V. lino \\ lial>:i|.ai ana linki nialou Ki una kakaliu i wlialua i rcira, ki nga lokona lioki, nni rawa alii lc pai o ana nica ki In nialoi.'-* whakaaro. Ho liiri ko nga pai o aim 111:1 i i loiici lake, no lo waliino lioki Iciioi 111 malii (cwiialu. ko lo 1110 a loua i tiroliia ai ka rangalira uga wliauau o lo iwi i lo nialiinga kakalm o ana liiii wahiuc, ka nolio maliana ratou Uo ngu wliauau, ka nolio pai noa ilio. "(liiia ko lc tiuo 1111.1 i kiloa o nialou, ko lo pai o ii!>;» wliaro. 1 iniliaro 111:1(011 ki lo alma poka ko o ana lini wliaro, lolaeawawolia lioki to wliakarero nga likanga kino i man i a ratou i lo oliinga lac noa ki lc pakekelanga; ko te-oi 11a ratou liolioro tonu lo wliakarcio i ana mca lie. 1 niua ako nei i pupu tonu lo In o 111; a wliaro, ko nga poka i lakalo ai nga paru i wliina ki Iclaha o nga wliaio, ko lotahi ia o nga tako i pa ai lo male, haiinga to piro mai, knimgn lioki It; alma wliakniihariha. Ko tonoi, i alma pai noa ilio laua hainga i lo lirohaiiga,—ko uga wliaro o 111 lakilalii ana, pai ana to alma o nga 111:111111, c pula ana ki rnnga, ko walio o aga palu pauipani rawa ki (c wai kolakola, a, liaorero ana iiuji laugala i rnnga i lo ora i lo rangimnric. 110 lirohaiiga ai ki rolo ki* ana wliaro, pai tonu, kalioro i whakapaia ko walio kail, rite katoa lc pai o nga ruiuu o rolo mo 10 alma o walio. What nioonga :111a, wliai tnkotnrangn ana 1110 ana niocnga, i wliai kaliu niocnga lioki, a, ko to alma kaloa o olalii laonga o,llla wliaic i ala rile, liaunga to puiii koce o rolo. " Ko onei pallida e tiroliia nei, c mca ana nialou ko lo tako lenci i 'upu ako ai ora, — ko lo whakaarahangn o nga whare o ia, o ia laugala ki nga walii i inoluliia 1110 ralou. K tu ana nga w I rare ki rolo ki nga mara, \valea noa elalii walii lici opehanga mai i nga paru, lici puraiigalanga lioki, a, kua tino malii ana tiui (augata ki tc (alii i nga paru kilo wliakapai i nga kaingn.

"He mca atiuarcka ki ;t matou, to kilenga iii i to tini o nga, langata i l;ui;i iiioiknga, n liaoro pai ana; pai katoa nga knlieka nit' (c alma taiigatira mai o ana tini langala i to kaiaiigalanga ai kia am i nga !,;■! Mid m;a mca i lllkna mai ki to wliarc niatakilaki; lioiuca hoalu c tana ariki nga nln Kin I'alon linga, loloro marie mai ana, a lioki ana ralixi i runga i to langiinariolanga. I kitcniaton i (opnkapiika kor.iroeninle lakanga kai ma taua iwi <- Uoii Iluii llira, a, kai lalii ana talon ko ana tangala. iN'ni ra\va akc le miliaro o ana tangala ki Iciici tikanga arolia o to ariki ra. 1 tc liitihuiiiga ai i walio n (c wliarc a ka kite rulon i to kai Uilii wlietina, mciiiga am ana, "lie pono koia mi; kai talii niaton ko to ariki, lie pono kia lapoko ki to wliare?'' Mo wliakaumlii i konci tonoi kororo ra. we. lie rangatira wliakaaro inii (cnei, kiliai i uialia'ra ki c<na lamina, ki nga mca almarcka o to taonc, olira, liaeroako ana ki tc walii kinokino imlio ai, wliakaakoai i tc lmnga lino knarc. i\a lona maia, na tona arolia, na lona wliakamanawanni, ka laca e ia mca i liialiia ai c lona ngaka'j. Ko nga lii'i kino o tc langala i pcliia iliu c ia, ko tc mca kalioro i langi tc pit. Ko tc rawakore i wliina ki walio, tiipn akc ana le wliai rawa i 1 unga i Icra pnlakc; ko tc li:ini:iii;_;i i parcakclia, noho pai ana ngn tangala ko tc tillll i wliakarerca ; ko tc knarclanga i waiho lici m;rlan. Itc nrnnga aln o llori Ilira ki tc tiki akc i clalii langala i tc lie, e mca ana maloti ka pa le pai ki a ia i roln i lenei malii lika, haiinga lioki tana whairawaiangana tona malii alaalma i lina niaiayleia. Ka waiho lenei rangalira liei tanira mo tc Inkoniahn o nga langala wliai wlicnna i Airangi; ko nga nioni i nialiia ai enei mca kaloa. na (tori Hir:'. Tcna ra nci c man tenci tanira i to lokmiriP ha 1; mca tonn nci kia nialiia etc Uingultt lie painga mo ratuli, tc lalinri ano ki to malii c rulim ako?

iS'a Ti; I'oni'lia, llm Mihincrc e nolio ana i Taii|io i tuku im\i onei korcro aluuurka. H u li.iKawlielai ana nialoti ki a ia mo (una aro mai ki In tuition mipqKt.