KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa 2l, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 100, 21 October 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa 21, 1852.

Ko te maia, mete ahuwhenua o nga tangata kite ngaki i te oneone, kite mahi i era atu mea, — ko to raton whakatatae kite Pakeha, kite tango i tenei mahi, i tera mahi—ko te liolioro o to ratou niatatau ki nga tini mea e wliakaakoita nci;—lie pai anci, aliaVoa, chara i tc mea miharo rawa ole wa c nohoia nci e talon. Eliara i tc mea, ko nga ngakau o nga Pafceha o kon'ei anakc c koa ana kite kakenga o tc tangata Maori; kua puaki i tc lino kai luliitulii o tc Kuini ana tikanga kakc o nga iwi Maori, a, tukutukua nci ka ekeki tclihi o te matanranga. £ whakapai ana matou ki nga'knpii alnalnia o te niinita o tc Kuini, 110 tc men, c kitca a-kanohitia ana c nialou tc pono o tona knpu ; c titiro ana matou ki nga niahi kake o tc tangata Maori, i tenci ra ; c tiroliia ana c matou te aliuwlienua, tc matauranga ki tc tini o tc mea, nic tc malii wliakapono. He mea lika tc kupu o tc kai luliitulii otc Kuini; ko matou ia, c inca ana, liei timatanga kaittanga tenci no nga iwi Maori, ko iniiri kitea ;ti to ratou nohoanga paitanga me to ratou wliakapono nui. Ko le inataii o tc lini o tc tangata Maori ki ic korero pukapuka ki tc luliitulii, ictahi o nga take o kakc ai ratou; ka pera me ratou te malau o telalii iwi kua whi.vlii kite maramatanga, ka meinga c te tangata lie iwi whai mana ia. Ac ra, c wliakaaro ana matou, kei mua nga tangata Maori, i tc lini o tc tangata i rolo i nga iwi o Oropi. Ko nga malii katoa, c wliakaakona ana ki a ratou holioro tonu ic moliio. Ki tc mea lie malii kaipukc, lie malii whenua ra nci, pai tonu ratou ki era. Ki to mea lie malii poka kc, c tu mai ra koa. i te paraki, to ratou taiepa koliatu ka wailio tera hei tauira pumau, mo to ratou malii tohunga. Ki tc pa ratou ki te kani rakau, ckorc c tactaea, na ratou, ka utaina am ki tawhili, tc papa o nga rakau o tenci wlieiiiia. Kite mea, he malii miia, ata malii ana ratou ki tc koliikolii, moni liei nlu mo nga rino, mo tc kai hanga lioki; ata malii ana hoki ki nga wlinkamatc nic era am mea, marercrcrc noa nga maikuhu o nga riuga i tc kaha o to ratou malii kitewhakaoii pai o nga mea katoa o tc mica. He niira liuri paraoa tc mea e manawapaiia ana c tc tini. He nui nga moni o nga tangata Maori kua tukua atu mo tcra mea. E tua wliakahc ana matou ki ia ritenga, no tc mea, ho nui nga moni riro ki tcra malii, a, me he mea, c tukua atu ana ana moni ki ctaln am malii ne painga tcra, mo nga tangata Maori, mo tc whenua katoa ano lioki. Mo te hoiho, mo tc parau, me era atu mea

mo te ngaki whenua kua riro mai i to la* iijjala Maori, a, ka nui haere nga mahinga, ka nui haere hoki ic manako ki enei tu mea. Ko nga mea enei e kitea ana kite taugata Maori, he will, he kanga, he oti, he pare, lid tarutaru inula, he liua rakau, he hua whenua, he poaka, heheilici, he ngohi< Ko te pata, ko lo (ilii, ko te kuao kau me era atu mea penei kahorc i nga langala Maori, pcra ia, he pai una alu te niolu whakararo o Niu Tireni ki enei mea. E papai ana, e momona ana ona oneone; be nui ona puna wai; he nui hoki ona awa wai; mo konei,- he taonga nui tcwhakaniahinga o ngu oneone e hira ake nga utu, no le inea, kahorc c rahi rawa te utu nui nga whenua takoto uriitapu, lakoto tikiln. Lena ko nga whenua e ngnkhi ana, —nga whenua ft kapi ana i te tamtam he niii nga ulu mo era. lie lake whakawhairawuhoki tcra mahi ki a niatou whakapakeba. E pal rawa ana te. molu vhakararo 0 Nui Tireni ki (eiiel mea kite whangai kau, ki to whailgai pirikuhu. Nui alii le momona o ona oneone. E haiimtiku ana nga oneone i rolo i (c lauahakoa rauiuati, abakoa koloke, a, mala lonii te tupu o nga kai i le roa o te lau. Kin luhungia atu ianei e matnu te mea hei whakaaelanga mo to matou e mea nci? Tenaina, liliro ki Tamaki, 100 eke i ruia ki to tarutaru, 100 kau I whiua ki waenga hei kai, <l, ora ana ana lini kau i nga tarutaru ra i le roa ole (an. Ilea ha ianei teuci? Hcwhakukilcnga teneiile paingaotcnei wlicnuabuinarie; he kanga koa lo tenci Ihipa ole Moana Marie, a, ka waiho ano ia hei rua mo nga whenua katoa o Atareria kite mea, c aliiiwhenua ana nga tangala o konei kite mahi. Kua rougo matou i te kupu o te tangata Maori, no koua, ekorc c ala lika ia ratotite mahi i (era (u kai. Ko teuci kupu ehara iin mea laimaha rawa kilo matou whakaaro. Kite mea, ka tobutohungia he likanga ki le tangala Maori, hohoro tonu te aiahi, a, mea rawa tctangala ki lepeheatanga o nga akoranga kua man mai laua (ikauga i whakakaaluriua alu ra, a, kua whano oti i a ia. He nui nga [pencitanga kua kitea e matou. I nga tan crua ka pahure ake nci, ka niiho i a matou lie tangala Maori, ho kai whakalclc kau; ko nga takolorauga wai-u i a!a horoia e ia, le lata alu le paru te aha. Ko Atareria kci to tatou taha; kooua koura hei whakanui i a ia, ka kokiri ia ki runga, ka waiho ia he iwi whakahara ki cuoi moana; mo konei, kia nui noa atu tc kai nci, a le pata, mccratttu mea penei,—kia nui enei kai ma ona mano lini e hankeri mai ra. Akakoa kihai i inalr.i nga kai i tukua alu i l»uci tan ki tawahi, heiiuiaiio te ulu mo aim kai. Na, he keringa koura (enei, me mahi i tcnei tu koura nga iwi Maori kaloa. Ho mahi ulu nui tc whangai kau, ka hira haere tc ulu i ia, i ia inn ; ka watea nga oncotic hei tupuranga tarutaru ka ngaro to wita, a, ka kake haere le whai rawa o nga tangala katoa. Ko enei kai kaloa ka oti nei le whakahua c pai ana ; me apili hoki i roto i tcnei, i tenci tan, enei kai—tc pata, to tihi, te hua . heihei, le poaka whakapaoa, he rawa hoki kei roto kci enei mea katoa. I rolo i nga mahi penei, katoa, he whangai kau he whangai pirikahu nga mea uui ', i mea lualoii kia whakahaerea he kupu mo lenci mahi mo tc whangai pirikahu, oliia, kua roa ke tcnei tiihiluhinga. Engari, kci tcra atu nupepa ka niiikii utu clalii mo le whangai pirikahu Ko tenci' e mea ana matou kia ala tango nga tangata Maori i nga mahi ka oti nei le whakaatu, ko reira (iipu ai te whai rawa, mete whai mana o nga kai ngaki whenua o enei inotu alaahua.