KO TE KARERE MAORI. Akarana, Akuhata 26, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 96, 26 August 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Akuhata 26, 1852.

No te unga mai o te Peneha te kaipuke o Te Auehana rao ko Makaparena, i Meiponi, i te Parairei kua pahure ake nei, ka tae mai nga rongo ki a matou mo nga kai o Niu Tircni nei, a, ka holioro to inalou lukii alu i ana iiica, kia wo nga hoa Maori to rongo i Ic korcro. Kui liaerc ana to inanakonako otc tangata ki nga Juia o tc whcnua, no kona i mkna atn ai nga korero, latcmea, ka miiianiiiialia mai nga kai o konci, lie kakenga tcnn no to whcnua, a, ka pa ilio ki nga tangata te whai rawa i rolo i tc ngaliantanga otc hoko. Ko tc pai o cnci niea, ka iri ki ninga ki nga iwi Maori. I rolo i to niarama kna pahurc akc nei, kua oli tc ula nga kai o Niu Tireui nei a te Korcucko c tc Ilira, c tc Ilihiri, nictc M,aniora; ko Mciponi te wahi i rerc ai cnci puke. Ko tc Wircmu Haira, ko tc Pcneha, ko tc Mamora, ka lata, ka rerc atu ki (ana awa ko (c kawe men. Kite niea. ka uia c tc tangata heahar te utanga mo enei kaipuko ;—ka niea atu nei e inalou, he rakau, lie wiii, lie pare, lie oti, lie kanga, lie o(a wili, lie aniaua, lie poaka, he poaka whakapaoa, lie pala, lie (ifii, me era atu mca. Heoi nei lo whciiua « whakalalao ana ki Niu Tircni, liollopaTiionc; olira, ahakoac patata ana ia whenuak! Ie kaingakoura.ckorc anoekahorc lo wahi mo Niu Tircni, no (e mca hoki, h c mii oik) wahi tikitu, hc hira nga whentia iiriilapu, haere mai te momona o tc wai rakau, me era alu wahi, hcngakoUau ano. No kona, ka tan mai ki runga ki nga iwi Maori lo whai rawa, ki tc niea, ka latanga, ka aliuwhenua ki tc nialii. Ko tc linl, tini oncono o (e tangata kua u, a, o rerc mai nei ki Wikitoria ; ko te niahi e whaia mai nei c aua mano, he keri koura, ko ic mca tenci i whakaaroa ai, ka nui noa atu te hialua o tawalii ki tu kai mana. E

nieiugn una, ko (c tangata whakaheke mai ki Moiponi i roto i to tan nci, kin him akc i ngii niano tini o nolio Mini nci i Atork', i to luu kua pahiii'c. 15 nicinga una, nornloi ic Marama u Mei, eiwa nianu tangata i ulu i le ekenga mai ki tc kaipuko, ku ana inano no Itanann anake, e anga mai ana ki cue! nioana. llaunga lioki enci, he tini kc le tangata e aim ana ki Poi Ilakcna, ki Aliraira. Na, kia nui noa atu tc kai ka ora onoi lini mano. 15 whakaaroa ana, kia •2;i0,000 tangala o u mai ki Meiponi itc tan nci. I tc tan ka paliuro tala kolaliianohikipcnc nio to liuwlia liipi: ko lenoi clorii kapa, mc trlicpcnc mo te panna, a, ka kakc hacrc hoki. He inca cnei hoi tangotango nio nga .' ' ahiiwhcuua ana, mo nga iwi c ngaki kai ana, nio nga iwi c lolmngn ana ki le whakaaro. Kiia pai .to Atua kia whakakahua pai a Niu Tireni nci, ko ona onoonc nui atu tc niomona. llorc lie wchi o ona kai ngaki ki tc likaka o tc ra hei wluikaraupaka, hoi wliak-.ipiitutii i nga kai ole whenua, i roto i tc Hanmati; —hore hoki he wchi ki tc wliakangaromanga o nga mara i tc waipnkc i nga wa o tc llolokc. Ehorc tc tan male, nio to. wiipnkc c malanria c konei. Kilo inea ka rut tc kai ngaki ka hauhakemai aim ia. Ko lonoi, c takoto ana ile aroaro nga moa hoi iilnnga atu mo le ahiiwhcnua. Ki le moa, kahorc he whiwliinga o laton kite koura o Alareria, chara i a rulou tc he, na tatou ano; na lo niangcrc ki le nialii, na lo apo ra nci, e whai ana kia nui ruwa nga ulu,, mo tc inca, l.a kawoa mai. Tcnci ano tctalii whakalauki no namala,—he manawapopore lie langi. 15 moa ana matou kia kaua te pono o lenoi pepeha c kitoa, c nga hoa Maori c pup trilontt mai ncii nga wili, i nga alia, Ko te tini o nga moa o Nui Tireni o pningia ana c Moiponi; oliri, lenoi ralou to kino nci ki otahi mca, ohara i to kino hangahanga akc, kahorc kau c niaiiaknhia ana mca einoiiigaatu nci, whauolnkolo noa iho, kahorc he kai hoko; —ko nga moa c kawangia ana, he poaka tote, he poaka whakapaoa. To lake i penoi ai lo ralou kino, he tukunga atu i nga poaka o kouoi, kia hacro ki to moaua, ki to kai ngohi me era atu moa oto akau. Kai Mm ana poaka, he reka ngohi kau nga kiko ana kainga ole Pakeha, a, ekorc rawa lora lit poaka e paingia, o lino whakarihnrihangia ana c inaua, ele Pakeha. Nui atu lo papai o nga poaka whakapaoa kua lukua atu ki Moiponi, no ka rongo noa icna iwi no Nui Tireni, tahuri ko ana ralou, kahorc i korcwlialia. He mca nui tcnei ki nga kai wliangai poaka, no tc moa hoki, ko loiahi lonoi o nga lake ole whai rawa ; na, mc ala tupalo nga tangata kia korc c lata atu nga poaka ki tc kai ngohi mc nga nica 010 paonga tni! Kite inca, ka lupaio nga tangata, ka kite e larawahi c pai ana auo t»ga poaka oonoi wahi, ko roira lino, tango ai i a tatou poaka, a, he whai rawa to, tukunga ki a talon i tern tangohauga, i nga poaka Mo ata whakaa.io nga tangata kilo tiaki pai i nga poaka, kia kilca mai c lawahi, he poaka reka to kouoi, a, ka whai tauira ki a ralou, hooiauo ka liipu to hoko ; no le moa ia, kia ata mca, koi whakaiiru tc mea kotahi ki roto ki nga poaka kai a-uta, ki le kilca lie kaho kolah> o to poaka kai a-lai, ki roto ki nga, inca papai, ka innliiic rukaruka Ic utauga katoa otc kaipukc. Me mahara nga hoa Maori, ki 10. parcngaketanga o uga poaka whakapaoa, o nga poaka lotc, e Moiponi; mai raia, kihai'tekino o ana mcai kilca, he moa whakatupaio kau, ko tc ingoa kau hoki o Niu Tireni i iri ki runga ki ana moa. Mo kouoi, kia pai te whangai i nga poaka, koi lukua ki tatahi, wailio i utii hacrc ai kir<rf taringa rahirahi tonu tc Pakcha kilo tango Ko tc pata, mc tc lihi o Niu Tireni c lino paiugia ana c ralou, kakama tonu tc hoko i era. Nui atu to ratou hiahia mai ki cuoi moa. 15 pouri ana matou, no le inca kiano to tangata .AFaori i tahuri noa ki lenoi in nialii —inahi .whakawhairawa ia ralou. atu ra noi he mea pai ake mo lo tangata Maori i le wkakalupu kau mo nga wai u, he whakatupu okiha mo nga kai palu pera'/ Ko a ratou wlicntia e lakolo koraha ana mc he tarutaru kia pai ai ka whin

al nga kau, me nga okiha ki aua taiepa haere ai. He. uui to moni mo te pala, mo te tilii, ko te whangai poaka, ko te whangai kuao kau, kei roto kaloa kei tcnei mali'r. Kahore alu he whenua hei whai i Niu Tireni; ekore o tactaea tenoi whenua hei whangai kau,ekore oua pata nieera a'lnpora e laetaea cte ran atu o to whenua. Ii malakerepo ana nga tangaia Maori ki tenei tu kohikohingn moni mo raiou, pera ia, he iwi ala titii'o ki lenei, ki tera mea whakawhairawa, heaha ra nei tcnei i kapca noatia, inahoki, lie uui te rnwa e tupu mai aua i cnei take. Me litiro alu nialoti, ki nga hua o nga iwi .Maori, kia akoua am ai ki leuei to mahi, no te mea koki, ko to mahi lenei, e kitea ai te whai ravva ki runga ki nga niara, ki roto hoki ki nga puiea.