Emara, e te kai tuhituhi o te 'Karere Maori.'

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume IV, Issue 90, 3 June 1852, Page 3

Emara, e te kai tuhituhi o te 'Karere Maori.'

Maunga Wetere, Wairoa, Aperira 19, 1852. Tenei taku pukapuka ki a koe, kite pai koe, hia taia ki roto ki tou Nuipepa, kia ronga ai nga taugata Maori o ia kainga, o ia kuinga, inu korc c rite lo kupu "kia whaknaro tatou tctalii ki tctahi kia whakaohokia ki tc arolia ki ngn malii pai." Ko taku i mca ai kia tiiliituhi am ki a koe, ho huihuinga kohikohinga nioni o konci. iYo naiatici lenei koliikohinga no to ata, kei runga o tciioi kainga o Maiinga Wrtcrc, ko lo liiaono Ipnoi n ng> ppiipitanga Ki konci ki To Wairoa. Ifniliiiia kalnntia mai ana nga tangalu ki tenei wakamiucnga. Kalioro ho langala i nolio atu, ko nga tnroro anakc nip nga tangata wai ramratu. No lo parairo

nga tangala i taweke kaloa mai ai, ic I'm te waka, le lokonialia o te langala n tc Inii, no ka lania kaloatia me nga wahi F. korc pea lenei o iiui ki etahi atu w:. Lena ko tenet lie wakaniinenga nui loik ,: tonci weiiua langala koro, ae ra, he wa»amiiicnga nui wakaltarahara. lie malia nga puingn o nga hiiihiiingn penei c kake \v.uv ana lioki nga painga, tin: nga tangala liuki e inaiaii liaere ana ki le lino likaugn o nga mca penci. Ko lalii wahi o era alii < liuiliuingn i malme i lenei, ko to nui o to kai i wakataknioria mo nga langala. He kai alio lo tenet lie nui ano, e rite ana ki n;:u tangala liei oranga mo ralou, lieoi ko era am i inua, he nica wikamii rawa kahoie i laea te kai lie mailman kai teni, e korc e lika. Na, enira ana ahau ko etahi enei o nga painga ole liui—liuinga. I. He rapii kakahu mo Ic langala. No nga liuiliuingit i wakuaro ai nga tangala o konei ki tc lioko kakahu mo ralou kia liacrc pai mai ai. Kua korc pen nga kakalui a nuta. Ka tain te penei ka maliara nga taiigata—e knliore oku kakahu mo to luiihtiinga a, ka wakuaro ano ki leiahi niahi ranci, tc tahi poaka raiiei, ho alia ranci, lici lioko kakahu; no ka haci'o mai, c kilea katoatia ana mc ilga kakahu pai, rite toiiu ki o tc Pakcha, no te upoko tac noa kite wnewnc. Na, c pai ana ahau ki tcnoi kia wai kakahu nga langala karakia, c liara i tc mea liei wliakapcliapcka niana, oliia he wakatupti alma pai mo le tiuana, hewakalupu alma karailiana. Ka kilc ahau i nga langala kci tc whare karakia, mc te paraikctc, c korc c pena ki toku wakuaro, me nga langala c karakia ana ki ic Atua, oliia e rite ana ki tctahi whare turoro. Ki tokti wakaaro, c liara ia i tc tangala wakapono, c liacrc ki runga o te paru o tc tiuana, no tc " langala, lawliito" leraahua, tena "kua uuuliia te tangala tawhilo me ana hanga ; a kua kakaluiria tc tangala lion" c kitca ana, c liacrc ana ki runga o te alma pai o tc linaua, mc le langala lioki i reweralia inuia, kua oti le wakaora etc Karaiti, "o itoho ana,Ave oti te wakakakalm, c lika ana nga wakaaro." Kmara, kia kono toiiu lau niahi wakaako i le langala Maori ki nga kino o te paraikolo liei kakahu mona, ko paru, ko ktilti, he male, lie wakariharilia noa ilio. K 2. lie imitation i wja languid. No konei htiki ka rongo ai leiahi ki leiahi l;i nga rilenga o ana niahi, a ka wakakaha tctahi i leiahi ki nga niahi lika, ki nga niahi pai, ka wakatakolo lioki i nga rilcnga mo nga ra c lakoto tike uei kia rile ai nga mahi a nga tangala kaloa. Ti. He walitilupu ttralm Id nga lau iivi. tVa tt; laeuga mai o te rongo pai kikouei i wlli ai nga liingala Maori i tc pouritanga Ui tc inaraiualaugn. Waihoki, "Kua tango noa, mc ho atu noa" mo o ralou tciua c noho ana ki rolo ote pouritanga era atu wentia. Hi; inea lenei c lupii liaere ai to ralou lika nga, ko ienci " e mi ana mo ic Wairna, ka liuuhakea hoki e ia he oranga lonulanga no le Wairua.'' I limataia lo inalou huihuinga inaianei ki tc Karakia. No ka miitu ka korcro alii e ahau ki nga langala i leiahi wahi ole pukapuka ole kouiiti o nga Mihinere o l Haiti Weteriann, e nica ana. Ko nga kainga Mihinere, . . . 7>?.}. Wliare Karakia, . . ; ri, nui Miliinere, :r,:> Kai wakaako kura, &«*., . !«'>!• Kai tango Uukarantela, . lOf.a.Vi Akouga, 7,Ml!i Tamariki o nga kura, . 80.070 Ko nga nioni i kokikohia i tc tan IK.'iO.'il. .No nga liahi kei Ingarani, £78,218 0 2 Wentia .Mihinere, 12,-WO 8 Ic, Nga Kawautanga, 1 i,(W."> 0 \ £104,001 14 4. Ka miitu tenet, ka Wakalika nga kai korcro ko te pukapuka liiatalti—"Kia wakawelai tatou kl ic Atua mo to wakatupuranga liaerctanga o tc rongo pui i tc ao maori, i uga tail kua paliure nci ki runga i tc mahi a o tatou Milianorc, no tc mca ' ua tc Atua ia i wakalupu.'" Ka korero a lloa'ni Waile, ka mca—E wakaae ana toku ngakau ki nga korero o Icnci ])iihapuka—Na to rongo pai i tac mai ki lenei iiiottt i pai ai tolutou noho, na lo mania kolahi i wakatupuric ai nga iwi kaloa, me nga lialii kaloa, mahi ana nga kauuiatiia o te halii, ka pa te Wacru Tapu liei wakalii])ii i a ralou mahi, koia it; kupu o In Alua i nui liaere ai. Tatou kia wakawclai kilo Alua, a, me wakaaro ano l:i le lalii tiUauga pat mo nga ia e takolo ake nci. Ka korero a llemaua Wite, ka men—Ta- ! Kit wakaaro lener, kia maiiria mai lakit ' liercnn ki tei.ei liuiliiliiiga a kia ta'-i aim Itoki toku ngakau ki (e Atua liei wakarile o lakit wakapono i ic aohe mea tiikiimoui mo tc koinile, kei nica kawe ki runga o to ngakau. Ko lal.u uiaiaurauga icnci kia arolia.

aliau ki nga taugala o nolio mm i roto o to. Pourilangit ki:i rcre utu tic kupu ole Alua ki a ratou. Ka korcro a Malcu Han, ka mca— Tcnci auo taku wakaaro. Ko to mahi tcuci o to Aliiii. K nruha ana toku ngakau ki ana nialii. Na, ki) takn heroni, mo It; ritcnga o (c kaiiwaiitnngn o tc kupu ki era atu wahi, me wakaaro lioki talon ki roto ki le ngakau, kia piimau ai tolaton nialii pcnci. E pupni'i ana toku ngakau i lenci mca kei kawea nontio, ko taku herein ana, e he ana toku linaua. Mo waknrile talou i to korcro a tc I'tira i ion go uoi (alou iuanalii. To Aukapnka luai'iia touoi, " Kia iuoi tomi lalou ki tc Alua mo lona Wairua Tapu kia riugiliia ki runga ki ona lioki kaloa, kia wnkalokomahatia hacrotia nga milianoro kei katiwau i lana kupu ki nga \v:tlii pouri mc ta to Ariki i moa luoi atu ra ki tc Ariki o lo kaukakoiiga, kia lonoa inai ai c ia lie kai kauhnkc ki lana haiihakenga." Ka wakalika a Toniali Taia, ka mca—Ko tc tuaouo tcuci o nga huiliuiuga i a lalou. Ko tc ritcnga tonci o tc wakapono ko nga muni kia koliiakoliia mo tc pcnci. Mc tc Alua c wakanui. Nana tatou i ora ai i nga tan kua paliurc noi. Mc inoi touii talou ki a ia i nga ra c takoto akc nci. Korcro ana a Arama Karaka moa ana— Ko taku waknaro tcnci. E noho ana aliau i roto i 10. pourilanga i nuia, Kahorc aliau i inalau. Ko tc tuataru tcnoi o aku hacrcnia ki tc iiiiiliuinga pcnci. Hooi, kua matau aliau, ko tc tikanga tcnci kia arolia ki tc liunga i tc (lourilanga kia inoi ki tc Atua mo lalou kia wakawiwia koki ratou ki in oranga. Na, ko Uuka Tacnga, mca ana—"Wakaac tomi mm toku ngakau ki enci korcro. Ko tc tuarono lioki tcuci o aku kohikohinga, ko lemoni, ko lc tangala ko t; ngakau katoa. j Kie Kawea inai ki to. kohikohinga. Ko taku nmharctanga tonoi. Ko o lalou nioni hoi kamenga arolia ki nga tail iwi, wailioki, j kia pin o talou ngakau ki tc Atua. i Ko tc pukapuka tuataru, " Kia wakanui talou i a tulou hoaliilunga aroha ki tc Atua hoi kawc i tona rongo pai ki tc ao kaloa, mc la Paora c mca ana ki tc hunga o korinili ' mo la te Atua i atawai ai!'" Ka korcro a Toniali ltcweti Pou, ka moa —Ko tc tikanga tcnci o taku wakaaro. Ka pa toku ngakau ki nga mahi o tc Atua, kia wakanuia. Ko tc nioni kia ho atu ki nga kaumalua o tc Nalii, ma ratou nga miliancrc c (oiio, mc inoi toim ano lioki lalou lc Atua. E wakaac ana toku ngakau ki to korcro o tcnci pukapuaa. Ko Wirenn Tipciio, Etc wakaminonga —Ko taku makaaro tcnci. He aroha noku ki oku matiia o ta wahi, ho. wanaiinga auo aku kci ta rongo pai ki tcnci wenua i matau ai aliau. Mci kauc ratou i aroha inai, kahorc tatou i kite henci, c noho .tomi ana tolou i ralo i tc pouri. Ka mahara toku ngakau lie wakalupu aroha tcnoi ki a ratou lici apitc lioki no tatou ki to ratou ma hcipi. Ho niiniita ratou no lliu Haraiti, he hunga tatou no tc ratou nialii, no te mca, e kalm ana tc mahi o tc rongo pai, a ka nui hacrc. Tcnci ano lc kupu a tc Karaili "He hipi alii auo oku, Imuiiga auo nga hipi o tcnoi kainga, mo. arahi mai ta ratou e aliau, o rongo ratou ai toku rco ; a c wakakotahilia tc kainga. Ko tahi auo lioki le hepara." Na, ko tc rco tcuci o te Karaite, ko tona ronga pai, ma nga nioni ka lonoa hacrotia ai ratou ki tona rco. Mc ho atu lalou mc le liari me tc arolia ano. Ka korero a Hepana Hanio—fi moa ana toku wakaaro, he waka tupu lenci ki a ratou e noho ana ki nga wahi pouri o tc ao. Ko lc rua tcnci o nga huiliuiuga i kitoa mai ai aliau. Ilcoi, ko le maharaianga tcnoi o toku ngakau. Ko tc mahi o te Atua kia tupu hacrc i roto i toku ngakau kite pai to Atua ki nhau kia roa taku uoko e hanga e an tc tahi wakaaro maku i end lau « lakoto ake noi. Ko lc Inawa o nga pukapuka—" Kia wakarilc lalou i nga tikanga kaloa otcKarakia kia tupu hacrc (o tatou aroha ki tcnoi mahi kohikohinga moni mo lc Atua, ina lioki lc kaiaipilouc ' Ko tc arolia te wakarilcnga o le turo.'" Ka korcro a M'alui Tcaranui, ka mca— Ko lc luatahi tcnci o nga liiiiliuinga i tac mai aliau. Ko aku moni i lapoko ki roto o era huiliuiuga i nuia, ka tahi auo toku linaua ka tae inai. Ka nui taku pai ki tc wakarile i nga mahi pcnci kia wakamarauialia tc hunga c noho pouai ana i tcao. Me lohc talou ki tcnci mahi ki nga ritcnga pai katoa. Ko ltcweti Maika—Tcnci ano taku. He mca rongo korcro knit taku i nuia, ka katin aliau ka lino kite i te liiiiliuinga c laugi ana toku ngakau, c itikua ana toku ngakau ki' tcnci mahi, kia luhoito kaloa lalou ki lenci mahi kia wiwi lalou k ile Wairua Tapu koia lioki " c wakaac ano ki o talou wairua, he tainariki lalou no lc Alua." Ko NVala lions Tcahu — E mca ana akair,

mo lio mca. Ka wni rawa alian, aka pa niai to mate ki (oku tinana, ka mca aliau ko aku rawa katoa kia tangoliia c nga kauniatua o tc liaki. ma ratou c lio atu ki (c koniiti lici kawcnga o nga- wnniia ponri. Ko taku lioki c tolic lie! kia noho aliau ki ninga o tc ngakau lioii, e iti liacrc loku linana, ko tokn wairna ia o nui liacrc ko taku o liialiia ai kia kokiritiu te maruina nui ki nga wcnua koloa. Ka nica a lfolicpa Tore—Ac, c pai ana loku ngakau ki lone/ inca. ICiu wakaliipu liacrc i nga tail kaion. Tend ano pra kua lac inai ic Wairua Tapu ki tctalu. Olira, ko taku korcro tcnci, mc lie mca ko Ic lino arolia ka wiwi nci talou ka ora, liaunga ano lenei owlia, c ki;c ana taiou i Icnci arolia, olira, tcra ano tc tino aroka, o 1110 a ana lioki a I'uora "Kite kaliore tc arolia, kaliorc aku ]i;iinga." Ma rcira ka tika ai ->V liaci'c tc inahi, ma te tino arolia "Ko tft arolio c korc c licmo." Ka wiwi talou ki tc arolio, ka piiinau totatou nialii penci kia anga tonu atu o tatoiii wakaaro ki tc rangi. Ka lupu Ic aroka, ka tino rite, ua piri tonu ic ngakau ki tc Altta i nga ra katoa, ka litiro am ki to Atua, ka tiiiro niai tc Aiua ki a inlou, kia nckehia alu nga tikanga kia nui liacrc. Ilcoi ano nga tino korcro a nga kai korcro, wakaaclia ana nga ko:cro o nga pukapuka c nga tangata kaloa, lie mca liapai lioki nga ringaringa. IVa liacrc ana nga kai koliikolii ki Ic koliikohi i nga (luoni, tauia aua nga nioni, koia cnei:—

He Putanga Koha.-Tera tetahi mea rere ke i kitea, i nga ra kua pahure ake nei, kite ara hou e tika atu i Raiaka, ki Kouri. Tera tetahi paruauru ko Koha te ingoa i haeie i tana ara i to ahialii i to niulunga u lana malii c lioki ana ki to kainga ; tulalaki noa ki a in tolalii Tia, hokarareho kua oli to whakai'arala. He takoro ra iiei, lie riii Maori ra noi to tana kuri; kihai lioki i inataiuia otiia anga ana ka am i taua langala mei to nioa, ko to wero. To wliakaaronga o to langala ra kalioro otiu patti, lie whin kan lioki i to ringa, no reira ka nioa ia mo onia, inaniaia ! ka roro 1110 to aru ako o ti! kuri ra, no ka pa noa ki to nioiu ngalioreliero i paliaki tala am, pikt ana ki runga, noho ana i nga manga. Otiia, kiliai ano ilaca tc hiihi otc kararcho i tana an inga ito tangata; whakaaroaro ana ki to likanga moiia. Mei reira, okaokaia ana nga pakiaka o to rakau ra ki ana taringa pilii, weroweroliia iiacrolia ana, porotaka noa, mo korc ra nei o taea to rakau ra to tnraki c ia. I to kararokc e kori ra, o noho pawcrawora ana lo tangata, o tangi ana no tc nica, ka lata ka taoa. Ara i nolio pukn lo langala ra, i noho pukn, ka linia o to wclii, ka whaaro kaiiorc ho putanga. No konoi ka pararo (o walia ki to karanga, roa noao ano ana ka rangona mai cotalii kai liaki pirikahu, i ana noa alii; kakama tonii to ratou wakatau mai, haoro kaloa mai i a ratou nga kuri tiaki pirikahu. No tc kitoiiga ai o ratou, ka laugi lo aru ki tc Tiara, a, no tc anga krtanga, ka wliakaorangia mai lo tangata ra. Maieri! ka niaroi'o ki ram, heko ana to kakawa o to lanagla ra ano! inc to mea i kopiroa ki nga awa wai o reira lata.— A'uprpu Ju-awlu'.

Capl, Driiiy, R.N., . . . Nil toAikona, (II. Atkins, Ksn.,) To Uarcim, (Mr. Mai-iinor,) To Wirihnnn, (Mr. Wilson,) To Puia, (llev. J. Ilullcr,) • Parore, Ilaimona Pita, .... Wiremu Tipono liei "1 AVakamaliaralanga aroha, | Ki a Wiromu Parata raua, Ko Kaleni, kua inoc, J To Tirarati lici wakamaliaralanga aiolia ki a Aporaliama Pura Tiikiipnuga kua moo, .... Mo lo Paonga nni, . . . Ko nga inoni noliinolii nga liawokarauni, nga lioroni, nga liikipono, liga alia, A J i 2 1 1 1 I i s. 0 0 0 JO 0 0 0 7 12 o 18 (1. 0 0 0 0 0 0 0 0 r. 0 £-21 I.'i OA IFi-oi hiio, ka mum taku pukapuka k koo. Na ton lioa Na To Pura i a