KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hanuere 29, 1852.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 81, 29 January 1852, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hanuere 29, 1852.

Kahore ke atu he mea hei whakapututu i nga hua o te whenua, ko te mahi ngaki anaki i nga mara, a, pau ake te momonatanga. E ngakia tonutia ana te mara i ia tau, nawat ; i tupu, 1 ttipti, no ka nlnm he noa ilto, liore lie patet tanga o nga takakau o nga rau, here lioki he kai o raio; ngahnru nke nei nga mea hua ua maPi maii waenga ; ko te tupu o te kai knJiol katt, lie tatu nnake te mea e lioulioif ana te tupu.

I nga wlienua o Hopa Taone lie tin» nga, imra pipai, i perntia, no ka noatia, te tupu he kai, to alia, aua lakiwa, i te orokonohoanga o ia mm, ko Pili Wai te wlienua i tino rangona mo te pipai, mote momona o tona otieone. Ka inea te tini, ckore o kiihoro te olio o tana wahi, aliakoa tiui, nga tau o n«akia ai. I tenei, i tenei tau, ana aua walii, nno te oho o te kai, licalia koai korerotia ai! Atawhaia i mnri iho, lift koro te tukunga iho. Mahia atu lie witi mania atu he witi, auo 1 he noa ie one-

one, niahue ake. Te kau ma waru, crua ra nei te kau tau i mnhia ai ana mtira ka malitic maori; he men lioki ka patt ake te whsi kiko o ia mara i nga kai e whakatupuria tonutia ra. I etahi o nga wa, kapi tonu nun mara i tewiti, ngangana tonu mo te kolinga, niuriiign iho, he runa te kai, me era atti tarn kikino, kapikapi ana te niata o te whenua. Heoi nei te oranga mo te mea pera. he wnilio kia takoto non; lie tipilipii nga tarn, he tahutahuki te ahi ; he tango lioki i retain ntu ritcnga e pai ai te tupu o ana mara; haungn lioki tu whakamomonataii .»n. Te mra pea i pem-i ai le main he o nga langata o enei mara, he uui no toratou utu mo te kai para, in.; te kai Mhu tahu i ana ivncrenga, mo te kai tai-pa boki. I tinnugakiaai i te tini o te tau, kia wawe 1c lioki atu ki a nitmi nga moni i ntua ai nga taicpn, me era atu mea. Ko ia ra nei te take, tcra atu ra nei; ahakoa ekorc e atu matauria te take, ko te tukunga iho e matauria ana. Ko te ahua nno ia o nga tini maraki Poi Hakena, me era atu whenua i era moana ; ekoic- e wbeau nga mara moniona e tnahia ana ka whet ngitia a. mahne ake ; ko te mea, e aru ana o matou hoa Alnoii i ana tikanga he. Ka tuhiao matou kupu wliakahe mo tana ritcnga ngaki tonu net i nga marn. n, ekore e whakamomonntia. E tohe ana matou, kia whakarrrea nga ritcnga he o te ngaki whenua, kia tango ki nga ritcnga pai.—ki nga ritenga c roa ai te mahinga pai o te oncotic, ki nga litenga e oho tonu ai nga hna o te whenua. Ko te roanga o te korcro mo ng.i mara o Marikena ka tukua ki a koutou. Ko ctahi o nga kupu e whakahaerea ana ki te alum o te oncotic. "Ko te oncone, he nni kite takoto tioii. ko te iti. In- momoiia, ko te ngako hei wbakakahu i te kai kei rotokci tcnuitigao te oncotic He mea nui tetici ua raugona e te kai ngaki, ma te mahi ata tiakt i atia patapata momoiia ka tupu te kai i te roa ote tikiwa. Ko ana pata motnona e roto i to oncone hei whakaknhni nga mea e whakatiipuria nna ; kite mea ka parehn nua paiapata e takoto momma ra. licoi aim, ka kolioi te whenua, ckore c tupu te kai. " Ko nga oneone knloa, ahakoa rcre ke te aliaa, e takoto ana i roto nga mea hei whakamoniona i te miinga atu o te oneone ; ko te mea ia, e iti aim aim pata]>ala whakamomona ki tetahi lu oiicoue, c rahi ana ki tetahi" Ite toeuga ai o tana ■> ea momoiia i roto i tc oneone, aliakoa iti rawa, ka tupu nno !•• kai ; osirn, kite pan alu era ka piitutiitia te kai. ekoic e tupu, ekore e Ima. Tenci alio nga tikanga o tc nei ritenga nui, tenci ritenga pai. Me lie mea. i pai te Alua, kia whakatupuria noatia te lauitani, te witi, n;e era atu mea pern, me he mea, i pai tr Kai Manga o nga mea katoa, kia tuputioa aim kai i iniiri iho o to parehotanga o nga mea moniona i roto i te oneone,—penei ekore tc langata me cm ntu karnrelic c ata ora, chore e atu tupu nga wheua, ekore e ata pai nga loto; kahore lioki he kaha, kahore ho tinanatnnga o nga iiicn ekore nei e whakatutmria ki nga oncotic e momnna ana i te wheua, nr: ern atu mea e rite ana kite wlnua. Maungaaiio nga kai wlinkntupii kite oneone e moniona ana, be kai kaha era ma to langata ma te okiha, ma in boiho, ma te piriknbu, ma le poaka. Aliako.i he rino to roto i te kai. i le tolo hoki o tekararehe, kahore nno he rino i kitea ki nga okilm, ki nga poaka e patua nei Kahore nno i kitea e nga Rata Hiiro i nga wheua, me eta atu mea e takoto i roto i te tangata.—kahore nno i kileahe wheua ahua ke, rino rn nei, aha ra nei, oiira, he " heiia Maori nei aim nga men e kiiea tonutia ana ; na ti- Attia kaha rawa ana mahi ngaio i Itatiga, ki ona ahua, ki ona ahua, riterite tonu tenci, me tei a mea. "He whanaiiki, he men pera mete purntoke, kfiroto kei nga roro, kei nga uaua lioki o nga karaieho katoa, haere ake kite tangata. Na, kite mea, kahore he wlianariki, he mea puratoke kite kai e kainga ana i tcnei ra, i tenei ra, kite kahore eia men, ka pa te hgoikore kite karnrehe, ka pa hoki te mate, nawai, kapera tonu. a —mate whnkarnro tc tangata, me nga kiirarehc katoa. Kei penei te Kino, kei

peiiei to lie nini kite tangaln, katca in" te kavarchc, kua wliaknritea o to Auia, kia kaua fc onecne e wliakatupu i te liua ma to tnngata, ma to kararolifc, ki to kahore ana patapata tnonionn ra i roto i korcrotia atu ra. I\lo nta titiro tetangala ki onei ritenga papal oto Atua. lie tnkahanga no cnei tnre tika i pa ai te mate kite tangata, kite kararelie ano lioki, liaunga etalii mate. Ko nga mate epa nei ki nga mea o wliakatnpiuia ana, no tenci take ano lioki e ra. " He turo man tonu n te Auia kua wliakaritea nei i te timatanga. n, inolioa c nolio nei. ka man tonu «itu lioki. He turo ano mo nga nira katoa c wliakatupuriu ana ki Ic oneonc. He lure ano m> te ao porotaitaka e nokoin nei e taton ; e takaliuriliuri nei ite an, ite pn. Ko tctnhi o enei lure, fcnia tenei, ekore to ngaialni o taen te mea i motuliia 1110 te rino ; ekore li;:ki to rino e tnea t" mea i ino.uhin mo te ngarnliu: ekore loki etalii atu mea. o mnhi i tetikanga o etnlii; engari.ko tenei mea, me ona (ikanga, kotcrn nica iiuoiw tiknnga kia ora ai, kia linere pai ai te tangata, mete kararelie*'Kotalii te kan ma lima o uga mea lie! wliakamomona i te oneone, i roto i nga mea o maliia nti e Se tnngata. alinkoa lie tnara kai, lie uiara rakau liua, lie niaru puawai. " Ko (o take e ata tika ai te wliakatupu i nga Ima o te whomia, me nngn nga wliakaaro kite litiro i nga ture o tika nei te malii i nga mea « linkamonionn mo te oneone. Aliakoa kci te one puugarclui, koliatu ra nei, rnkim po]>opopo ra nei, otaota pirau ra nei, kararehe ra iK-i, kna oneimetia ; liaunga lioki una mea, e kitea ana ki roto ki nga otaota me nga rakau e tupti lion ake ana, me nga mea lioki o wliakatupuria ana. Ko nga mea o wliakaknlin nei i nga Itua o te wlienua c wliakatokia ana, lie oneone ra nei no nga kararelie kua pirau, a, ua oneonetia ana mea, ekore rawa e taea te wliakotnate. " Ki to ritenga o nga tolumga (iliio i nga nifa penei. ko nga men oneone otaota ko nga mea kararehe e re:c kc ana i te koura, ite liiriwn, ite kapn. mete lini atu o nga mea pera; ko te wai o ir.umia nei, ko te liau <• tapoko nei ki o talon manawa e wliakauru ana ki ana koliatu, e ririie ana to tu o era, horc lie tatatalanp,a o era ki nga rakau. ki nga kararelie kua oneonetia. Na e maliia tonv.tia ana o te kai ngaki wlienua enei lini mea oneone, i to mea e ngnki nei; mo konn. kia a!a ttiatau ia ki tenei ki lera ritenga i roto i uga oneone e maliia noatia ana e ia Kkore o ata tika lanamalii kite mea, e kuare r.na ia ki nga ritenga o tu oneone, ki nga ritenga oto out-one ole pirantauga k.irareln", ki nga oneone o te piiautanga ra" kau, otaota nea, ki nga oneone [.era :::e to kapa me era atu koliatu. lie men tika kia rongo ia ko nga oisu.ta, ko nga nikmi. o ora ake ana i le oneone e \v|i;ikauioni'inaiia an.i ki le ran < tai la. ki twliena, kl ti* kikokib* kararol.c ua en:— nnetia Me n.ea tika kia matati i", kilo kaliore lie otaota n nta, ki to knhorc lie karcpo, lie riiini, me era atu o'aota i le m aim, ekire e ora t> nta kararelie, ekore lioki nga ngolii o te r.ionna e ora. Kite mea, ka' ore lie otaota hoi kai ma te tin .o te kai'a elie. ka tuliuri ki Ic kai i a ralon wliaknkaiarelie; mutu pui le'na te k:ii i nga mea e ora nei te tini Na na taliuri kite kai i a ratou wlmknkarareln-, t korr, e ivheau, ka polo noa ilui ratou t:kai c r.itou ano. a, ka parelio le tini ickai. man nke, kolnlii kni-areliu kite no. k-i mate niajii taua mea kotalii i te kai koie mana. " Na, ka wiii i'.vliiria e o taton wliakaaro enei mea, ka kitea 1:0 lima a:u o to lianganga o te kararelie i tupu ai te rakau, te otaota una, He nia'io r.oa atu pea nga tan i lianga ai nga inkau n:e ng:i otautao te wlienua liei oranga ma te kararelie, lie niano noa atu nga tan o era i lianga ai, ka lianga ko te kararelie. f'a kitea nei. c takoto ke ana te tikanga o :<• kararelie, oto liua ote wlienua. .Ma to otaota, me iiga kai e wlir.ngai i i raioi', liaunganga oneone o te pirautanga kaarche ; otiia, ekore te kararelie e wliakalupu ia ia kite kaliore lie hai mana i(e wlienua. Ko nga rakau katoa o wliakntupu ana i a in, pirau atu, pirau atu, ka moiiioim le oneone liei wliakatupti ma etalii ; ko nga kararelie ia c kai tonu ana, e wl nkaiti tonu mia i nga mea liei wlvik.imoiiio: ai ti> oneone liei vt l-aknkikokerii te wlier.ua."