KO TE KARERE MAORI. Akarana, Tihema 18, 1851.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 78, 18 December 1851, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Tihema 18, 1851.

Ka hokia nei ano a matou kupu ki nga ritenga o te mahi whenua. Tenei ano enei korero ahua ke, e manakohia nei e te

ngakau kia tukua ki a koutou; otiia, ko | te take tend o to tatou wliai rawataiiga, koia lioki c nnga tonii nei ki ia tu koreio, Kiia oti te wliakntakoto e matou nga korero mo te parautanga o te oneoni', 1110 te vninga o nga purapura, mo te kotingn 0 nga kai. Ko tenei, me aim a tatou korei-o ki ngaiitenga e paiai te kolii iig:'. witi me era situ inea, ki tc whatu. He malii mil ano tenei, to kolii i nga hna kite wliare, ta te mea lioki, ma te ova, ma te papai o nga kai ka mii;aminatia ka liohoro te tango ote Pnkclia. Ki te mea, ka roa te tunga o te wiij i iinir' ilio o te pakaritnnga, lie mii nga pata ki te ngalioro ki waenga ; mamimu era. """• M' rere ke aim te aliua o nga kauika witi, lie mea wliakaroa liaere etahi, he mea w'nakatik.tikcetalii, lie mea whukaporotaitaka, 15 ni ta nga kai ugaki wlieiuia, ua whakanuia te kauika e lakoto pai ana mo te kawi nga atu kite whare ; tiki am ano tiki alu, i nga walii c nolio noa ana, a, e 1 a; ana te takotoranga mai o te nuinga o te kauika. V- mea una nga kai wlmkapiii ki nga kauika n.-holii, ua it;, nga kauika, ka [iiliipuliia e te hau, ekore e liaiunaku, ekore lioki e lieka, a, ua kiala.i kite kaiva kite wliare, ekore takirorea ka poto, poto tonii ilio te pain ki le mea, lie pntu a liugaringa. K nun ami matou ko le kauika poroiaka mea i i nei, te mea pai; no te mea. ka pnknia te kauika nui, ekore e jioto

wawe te taritari kite whare, te putanga niai pea o to iia, nliakoa ua pmieliunehu. kataea a roto ole kauika, kino ako nga pain ole witi, pilii noa. pea, maliia noaiia ra nei, I nga kningn ki (c nionnn iiti e kauikatia noatia ana njn witi ki iimgn ki to wiia, kite (akakau wii;; eharatern lie nu-a kino. Ko te kino ra t"iiei, ko te. liaumiikti o i\iro, ko te kning.-i ilio hoki o te kiore. 15 moa a-ia a 'i'o Ilakihonn, nona nei elalii k-.uvro kua ttikua ntu i mua ta, e mea ana ia, " I nga niara e tit a mnhia ana, lie koliatu, lie pe« reki te wliariki mo nga witi ki waenga niara ; lie nsca ano lie ponpou rino he ponpou koliatu ia nei, wliariki ai a runga ki tc lakau ki loiino ra nei. I peralia lie tunga mo nga witi kci pau etahi i te kiore. Ki te wailio kau, ckore e pcratia, cwlia nga pitliera e pau i te ki <vo i roto i nga puiiera etoru tckati. E pai ana kia wliakapnaretia ctalii putanga lian i roto i ana tualiu. Ki Koterangi ka w/iakaturia ki waenga 0 aua wliata te paiere kotalii, ko te take ki varo, ko 1115 a. kai ki runga, ka whakatuturia etahi ki nga talui ko nga mala o era kia anpa noliinolii ki walio, lie pera tonu kiki 110 a te wli.ita, ko wnlio kau e takoto noa ana. Mei reira ka wliakatakotoria to rarangi whakawalio ; he mea kunipae era ko i:ga matamara ia e peliia ana wliakaroto kiki tonu te kauikatanga o era, a eke noa ki nga komatamata o era kuaoti, 1 a te wliakatutu. lie pera tonu te liaerenga ake o te kauika eke noa, ko waenga o lua korokoro ana, ko walio e kiki ana, ko nga pata o nga witi e nnga ana wlmkaroto, ko nga pu'akc e anga ana wliakawaho. Kia pai te kauika ake i raro, kia inaliue pai ai ua tae ake kite tihi. ko wah> kia kiki, ko roto kia korokoro. Ko nga mea i runga ake o te wlinkapapanga kua korerotia ra, ho mea wliakatutu, ko nga inata kia hinga whakaroto, ha moa pera tonu eke noa, etoru takit ihi nga paiere hei taupoki ilio 1110 runga, ko te otinga teia, ko nga pupu whakamutunga he mea here ko nga pito o te «liakaheke he mea whakamau ki tetalii ki tetahi taha. Ua pai te kauika, ua maru te hipoki, ekore c almtia e te ua e te liau. Ko nga hipoki m<3 nga rona me uiahi i uuiti atu o tc ko.

tinga, kei warea ki to tnngotango i era ka pula te ua, kino nna nga with He takakau witi nga niea hei rona, me whiri, me takatakai ra nei mete rona mangemange ko te kai hipoki he niea piki kite nrawhata, ka aowhia atu nga kakau witi i tana tabu, natia tonutia atu a oti no.i te hipoki. Ko trftniii pito o nga to«ioe kakau witi, he men kuhu ki roto ki nga witi i te kauikiira, ko tolnhi pito he mea whakatawiTewero ki waho kia niarii ai. He niea fimata i raro a tac noa kite tumuaki, ko te take e puuiii ana, liaere akc ki tckeokeviiga; ko runga e penei ana mete amarara. Tokorua nga tangata ki raro hei hereherc i nga rona, kotani ki runga, ka wbakaripek'ipekatia nga rona whakamau ai ki raro.

Kei Kotvr.ingi anake tenei mea te poha. I nga ua he ntii te p.ii o era mea. He whata torn he men whakaawaawa a waenga etoru pea putn te whanui. ka kauikatia akc i reira; ka tac Id runga. ka hipokia iho kite tukakau witi, he uea here a runga kite rona. E pai ana te wkata hei takatoranga mo nga witi; ko te putanga hau me anga ki te wahi e puhipiihia ana ete inuri. Ko raro ote whata me whaiiki ki to wita. 15 pai rnwa ana ana whata hei kohinga mo ie pine mo te pi, ma te whata pera kaala ora 114 a pine. Ua kotia ite matanga, ma te luku ki reira ka ora ai ; ua kotiai te matanga kia roa noa atu ka marokc Kite kotia ite tua maroketanga o nga ran ka pai ano te kohi ki (c run. Ua maiigii nga takakau o ie pine, ua ngahoro nga urn he maroketanga tera iiona, penei ekore e roa raw a i te whakamaroketaiiga ka kohia ki to run ; kite mea he ua kia whitu kia warn ra nei nga ra ka nmroke. Ko te knuikatnngn mo te pine he mea whakararangi, kia putn ui te hau, kia wawe te maroko ; kia pai ai hoki te tango mai i ctalii, ua hiuhiatin c te kai ngnki whentia. " He mea ano ka hnnga he arawhata papa hei takotoranga mo nga «iti, he kohatu ia nga ]>oii. He mea ano, ka hangn a runga kite whare, ko runga anake e liipokia ana. V. meinga ana he mea pai tenei, engnri tenei i te hipoki liianri i nga uitii tenei t.iu i tenei tan. V. meinga ana char,-; i tc mea ittti ntii te hipoki i tetahi whare mo nga witi, ekore hoki e ata niahi te tangata Maori i o ratou katiika i waenga nmra, Te mea i whnkaaroa ai rkore te tangutae malii pai i o ratou witi, e kino ana te alma o nga mea e kawca mai nna kite taone nei Ka tirohia i waenga, pat tonti nga pa'a, ka tirohia ua oti te patu, ua kohia kite putea, ko reira kitea ai te kind. No kona kakaranga atu ma'.ou ki n«a lioa Maori kia alatangotaiig 1 ratou ki nga witi, kia pai te kokoii, kia pai to kauika, Ida pai te patu, kia pai te kohi, ko kai pai ate whare ki waenga tnara hei kohinga mo nga witi. Ua pai te hnnga i to whare peia, kia torn te katitau e tu ana ka pa karu."

Nil o kitc.i c te kai titiro i enei korcro nga ritcnga c pai ai te kolii i nga witi ki to wlinre. Ki nga ritcngii lioki o pai ai tc kanika i nga witi ki wai'iign mnra. Na ma te ora o to witi ka pni hci hoko, ma te ora o tc witi ka iiiiitiakousiko tc ran kite tango. Na ki to niea ka lianga 110atia nga kanika ki rnuga ki to oncone whariki ki to wita me era atn otaoia ka paut;ia c to kiorc, a, niauiiiau nga niea e kainga noiitia ana c rat-ai ; waihoki ka pokepoken nga loonga kite niahi nganngau, ki tc kii lianiurciniiro hacre i tenei i torn wnlii. Na ki tc mea kii liangakinotia te kanika, ka alma niangii te witi, ka pa lioki to liaiiniakntanga, a ekore o piiingia e tekai hoko. K moa ana inatoii okorc e ata tupato te tan»ata nmoii kite liipoki kite wliakapai i nga win', kite niea, ka wliakiipa:a nga pa'a o te witi ki reiia lika ai hoko

ta lioko, ko rcir.i put.a ni tc liialiin, o tc kai lioko, ko rcira lika ai tern, pcpclm—- " Ko muri to wliai."