KO TE KARERE MAORI. Akarana, Nohema 20, 1851.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 76, 20 November 1851, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Nohema 20, 1851.

I mea nga kai tito waiata o namata, etoru nga takiwa nunui ote ao. Ka mea ratou ko te takiwa koura te tuatahi, e hou ana te ao i reira, e taitamaraki ana nga tangata. Ko te takiwa knpa; i reira ka taunga nga tangata kite whenua, mo te wliemia kite tangata. Ko te toru. knia tenei e nolioia nei. he takiwa rino. Na i tenei, i te takiwa o muri. lie tautotohe tonu ana te tangata, teta'ii ki tctahi, a, e ngana nontia ana e te hiakai, e to j rawakore. te tini o te iwi. E kore tatou e ata whnknrongo ki nga korero o te kai tito waiata; engari inn whakawhetai kite Atua, no te men kiia tnkua tatou ki tenei Ao Hou, kite wnM hoki e tauhou ana te tangata. Kei konei lioki, ka tahuri to aroaro, k* kitea te momona o te oneone; kahnre kau nga iwi e ngnua e te hiakai; otira, ko to hunga c tnahi ana i konei, e ora ake ana i te Tcai, a, e whiwhi ana kite tini o nga painga hei wliakaomnga ngiknu. Kite tango ke e tatou nga kupu tito o namata, ka karangatia. ko te takiwa koura ano tenei. no te men he takiwa whai rawa tenei; otira, haunga ano nga painga maoii, ku a kitea ki nga whenun tutafa—te lino koura, e kauikatia ana, —kua kitea te mea e kapo nei, e apo nei, e rein nei, e mate nei te tokomaha. Ki nga Pakeha ata whakaaro, he kino nui ano tenei te koura kua kitea nei, no te mea hoki, he whaknoho tera i te ngukau o te tangata, ka whai ki tera mea, ka whakarcrea te nlmwhenua ka wliakarerea te ngaki. mete tini o nga malii mnori. Haunga nga whenua e takoto nei te koura, e pa ana te he ki nga whenua ke ntu e tata ana ki aua wnlii. Ekoro ano tatou e whakahapre i nga kupu ki nga he e pa ana ki era atu whenua i muri iho o te kitenga t> te koura. Ko ta tatou e rapu nei ko te kakengn ake o Niu Tireni nei. ko tona whairawatanga ko tona rangatiratanga. Kua puaki ano to mntoit kupu mo enei mea i mua ni, i naia nei hoki. Otira, ko nga rongo e puta mai nei. he nui nga koura e taea ana c te tangata, he nui hoki nga kainga ke atu e kitea hneretia ana te koura. Ko nga mea enei i whiriwhiri ai o niatou whaknaro kite rapu etahi rttenga e whiwhi ai nga tini kai ngaki whenua o tenei motu kite whai rawa; ki n irn ritenga e whiwhi ai ki etahi walii o nira taonga e keria mai na. Ahakoa he nui te whairawa o era whenua, he nui te whairawa o nga tini tangata o era wahi, i ana maunga, i ana wharua e kapi na i •* koura, kei nga tangata o Niu Tireni te whaka3ro e mau ai etahi o tera whairawa, ma te ahuwhenua kite ngaki, ma te whai ngoi, oto konei iwi, ka tere atu ai ki a ratou etahi o nga para e kokoa mai ra, e tikawea haeretia mui ra. Ko te mnno o te knhui e rere porangi nei kite keri koura e tinia ana ete holm, no te mea kua kapi te whenua i te hunga i haere i te tuatalii, tae ruwa atu te hunga matamwri, kahore kau he mahinga; ko te hunga annke kua hohoro te tae ki reira e whiwhi ana, makari oke nei te mea

e riro ana i te mano e omn whnkarere atu nei i niuri, Ko le mea tera i meinga ai, he maumuu mahi te tint e haere ana, he maumdu whakangenge turi, tae rawa atu ka kapi te in at a o te whenua i te hunga tae wawe atu. I muri moi o tera tuhituhinga a matou ki tenei mea. kite koura, kua kitea he koura ki tetthi atu walii, ko Pniarata t<; ingon, kei te taone n Hirongn, i te whenua o "Wikitorio. He niii te koura o tera wahi, he koura papat hoki. Kua whakarerea te malii ki tera wahi. te .mahi lnaori, mete ngaki whenua—kuawhiiti kite rnpu koura. Wailioki, kihai i mea, kia kati nga tangata e haere ko te hurgtt tupu ake o taua wahi, otirn, ko nga tansatu o Hopa Tnnue. Ko nga koi hoko, ko ngn kamura, ko nga pononga ngaki whenua, ko nga kni what gai hipi, haere kat»a; c tata ana hoki ia wahi ki Hopa Taone. Eiwa ratio nga tangata o Hopa Taone i haere i ruto i te wiki kotahi ki tern kninga. Kihai i mea ko nga tangata annke o aun kainga tutata te rere ana kite koura, mete kahn e rcre nei kite rnpu kai—kihai i inea, ko nga tangata noho tata nnake, otiru e mui inni ana i nga whenua tawhiti. Ko nga mnno i on;a whnkarere ki Karcponia, e hoki mai ana ki Poi Hakena. Kua pono tenei ina hoki te v*hakauranga mni n nga puke tuatalii i Hann Parahiko, i Houoruru. Na, ua tae atu ki tawnhi nga rongo o enei kitengu koura, i nga uiaramn e rima, eono ra nei, kn popo mai te tini o te tangnta o reira i runga i te kaipuke maorii i runga i te tima, a, ka kapi a Poi Hakena i te mnno o te tangata e haere mai ana i njja wahi katoa o Oropi. Kin mea atu ianei matnu, me pehea e ora ai enei tangata ? Na, ckore e taea te whangai enei mano e Poi Hakena, e Hopa Taone, ta te mea hoki, kua oma atu i reira nga kai ngaki whenua. Na, ko konei, me pehea to rntou rapu ? Me anga te whaknaro o nga tangata o tenei whenua kite ngaki i te oneone kia ora ai te mano. Me nhuwhenua te tangata Maori, mete Pnkeha, me whakauru katoa kite ngaki whenua kia whiwhi ai kite taonga. Me noho marie nga tangata ki to ratou whenua tupu, me whakakahn te ngaki i te whenua; ko nga wahi e takoto koraha ana me ngaki kia hua ai te rawa. Na, kei te tangata ngaki w henua te tikatiga e rangaiirn ai nga motu, ma te wliai ngoi kite maiii. ma te haere tika o te mahi i nga wahi katoa, peuei ka mii te hua mai o te rawn. 15 koa ana matou, no te mra kinnn nga kai ngaki whenua, Pnkeha, tangata Maori rnnei, i whakarcre i to rntou whenua tupu ; ara, he torntoru le hunga haere. likore e roa, ka kitea he whakaaro pai to ratou, no te men, ko Niu Tireui nt-i hei run mo nga kai e ora ai te tini kite Moaim Maiie, hei whangai hoki i te tini n ngn puke wero tohoia o Marikeua. Ko Pene Huriwana i rere tata atu nei i Akarann, i runga i tana puke wero tohora. e tino whnkapai ana ia ki nga kai o Akurann nei i hokoa e ia, ua tutotnki ki nga tini kaipuke o te mi-ana, ka panuitia e ia . nga pniuga o tenei wahi. E tfnia una c te wehi puke wero tohora ua rere atu. ki Poi Hakena, ki Hopa Taone. me era kainga, kei oma atu ns;a kattlioe; ko tetahi tena o mea i m iuga ai, ka anga mai ki enei wahi. VVailioki, kei waengnuui o nga werohangn tohora te awn o Akarmrn, mo reira, ka whaknaro, e anga mai ki tenei wahi pai. Ko nga take enei e whningoi ai koutou, e ahu whenua ai hoki. He rangatiratangn nui e takoto ake nei mo Nui Tircni. E whakaaro ana matou, ekore e roa ka kitea te koura ki ngn maungn, ki nga awaawa o tenei whenua,—otiia, kite kahore e kitea te koura, kei i a koutou nno te whakaaro e wliai rawa ni tenei whenua-, kei ia koutou aiio te tikauga e pono ui te karangatanga o nga kai tito waiata o uuraata— Ko t* Takiwa Koura.