Korero na tetahi Rangatira tab hou ki Te Wairoa, ki Kaipara.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 76, 20 November 1851, Page 3

Korero na tetahi Rangatira tab hou ki Te Wairoa, ki Kaipara.

I nga "Karere Maori" kua taia i mua ake nei, i whakahaerea aku kupu kite ahuwhenua o nga tangata o Rangiaowhia kite ngaki witi, me to ratou kakenga-haeretanga ki era atu mea. Ko tenei, e mea atu ana au ki nga kai korero o te nupepa, kia anga to ratou titiro ki tetalri atu kainga e mania mai nei; —he mea utu nui tana mea e mania ana. He kauri taku e mea atu nei, kei Te Wairoa,

E mea ana au ko nga kurero e taia toiiulia uei )iei whakakile i te rangatiratanga o tenei « henna. Waihokt, ka panuitia nga mahi kahua taugata,—nga mahi kainka o nga tini hapu u enei motu, ka whakauru atu te manu o tu Pakeha kite whakahoa ki nga taugata Maori, kia puta ai to mtou walii. kia we te whiti te maramatanga ki nga hiuengaro, kia we lioki te rite ki to te tangata tu. Ka rere atu te avva o " Te Wniroa," a,—nga maero 150, mare re atu kite ana o Kaipara. I te ngutu o tana awa tae noa ki nga macro 80, he re re nga kaipuke ; e tu ana te rewa rua 80 tana kite purututiikitauga o ana maero i meinga. atu ra. I te wahapu o Te Wairoa liaere ake ki .Uaiiga-whare <JO maeio, u to ana i reira te tini o te kaipuke niinni. E takoto noa ana te manga na u ki reira, he tai tubu tata. E tu ana i te taha awa te main o te kauri, koaweawe ana. He tai kalia to reira, ekore e taro ka whiua mai nga kaupapa, tu ana i te taha o te puke. Erua nga kainga Pakeha kua tu ki tera walii hei mahi rakuu, kei tana walii uga taugata Maori e tua ana, e kani ana, e to(o ana i te rakau whakapakoko e kaupapa ana, e uta ana. Tdkorua nga tangata Maori kua karaugatia hei Pairata mo ia awa; ko nga kaipuke whakahara e rerere mai ana ki reiia, e rere atu ana, ran nga uta* nga, e whiua ana ki ana tokorua, hei whakatapoko, hei whakaputa liokl. 1 talihou, ko nga putu o nga rakau kua oti te uta kite kaipuke i Kaipara, 431,000; ko uga rakau whakapakoko 63. Ko enei rakau hei hanga kaipuke, hei Jianga whaie, me era atu mea. Ko te utu o enei rakau ua huihuia £3700 (a toru mano, whitu ran, ono te kau). He tiniatanga pai tenet, na kona i whakaaroa at, kia nui noa atu te tukuuga iho a uga tau e takolo ake nei. Erua nga mea hei arai i te kakenga o tera nrahi; —ko te awa o Kaipara kiano i oti noa te whakatatutti, ko tc takitahi o te whakaurunga o nga tangaia o ia aiva ki Akarana nei. Olira, e lata ana te wa e pahure ai c nei mea erua. Ka taea te tuatahi o nga arai v i wiiakau ki Kaipara te puke o te Kuini a " Panora," me ake nei oti te mahi whakatatutti i llokiang:., ka a nga mai ki Kaipara. Ko te tuarua o nga arai o te hokuhoko, koia kei te. kino o te walvjpu o Kripara, he kore pnko

nonohi nei hei Whakawbitlwhiti, e kino ana hoki te poti mnori. 'Ko au,"ia e mea ana, me ake pea hanga he kaip.uke whai papa takata kahi hei whalcawhiti mo tera awa, hei rerere ki Te Wairoa, anga mai ki Kaipara kite kikitanga, lie takiwa iti hoki te kokenga mai i reira, a-—te tauranga i Pitoitoi i Waitemata, niatara tonu. Otiia, kite para he huaiahi i te ktiinga o Oruawharo whaka-Waitemata, kotahi ano ta e haerea ai taua ara ka marere mai, ka inarere atu ki ia.k't ia Tauranga, penei ekore e whakawhitiwhiti i te wahapu kei inaki taupatupalit ki nga ngaru oia wahi. He mea ntii ano tenei, te hokohoko o etalii kainga ki etalii, te liono o te hokohoko, mete watea o nga ata hei haerenga , o nga awa hei rerenga. He kainga tino pai tera, koia i whakaaroa e au me whiriwhiri tikanga e nga kai hajm mo onei mea kia waive te watea te " hikoinga wae" ki ko, ki konei hoki. E takoto noa ana enei mea e rna j e oti ano i te tangata Maoii. Ano te koa o te ngakau ki enei ma hi tika i tetahi, i tetahi taha o Akarana! Ko nga tangata o Rangiaowhia, o Kaipara, e whakawhiwhi ana i a ratou awo kite what rawa, e whakaraugatira ana i to ratuu whenua tupu. Haunga sno te ahuwhenna o enei tangata ; e haere tika ana nga mahi, e marie ana hoki. Ka mea pea etahi, he timatanga iti enei; otira, mawai e tangotango whakaaro kite tukunga iho o enei mea iti? Ko te take nuitopu ole kauri e tirohia nei, i tupu ake i te purapura makari ake nei, te ata kitea e te kanohi maori; torangi whakarere taua kauri topu kite riu o le puke whaknhara hei uta-ki te whenua kc ; ko to parata e rcre ai taua puke he nui kc, ko te puna i tupu mai ai taua moana, kei te koiawaawa noa ake nei. Ka whakamaharaliara tatou ki nga mea kua pahemo ake nei ko reira ata tirohia ai nga mea e takato ake nei i le aroaro. I te whakatupuran 'a e noho nei, wehi ana te rau kite niaka o nija iwi o enei molu ; tono, a Te Matenga, tono, le whiwhi ia kite kaipuke hei kaive mai ia ia kia ruia "te purapura pai.' - Muringa iho, he wa parekura kau nga kainga o te pito ki raro o tenei motu. K pehea ana ianet nga mea i taca e nga tail kua pahure lata nei? Ite pito raro ote icotu—ko nga tangata ano ia hei whakakahu mo te hoko, hei. whakawhairawa i te tokoinaha, kei hapai hoki i nga ritenga pai. Ko te matin, ko te pu, kua waiho ke, kua tango kite litaha, kite parau. Ko te tangata e kaere meliamelia nna iwaenga koraha, e peka ana ra nei ki nga kainga Maori, e pera ana te u o te noho—e pere ana te ataivhai mona, me ia e noho noa ana ite kainga tupu. Ka pehea ianei te ahua rere ke a nga tail e takoto ake nei ? K kite wbakawairua ana au i nga awaaiva o Waipa, o Waikato, kapi tonu i te hua o te whenua. ko Te Wairoa ia, hei totoanga rakau i ana ngahere tuauriuri, i ana ngahere tikitu. Ano te atuahua o tenei mea! Manu noa nga hua ote oncone ki nga awao Waikato, tere haere anate taonga i nga au oTe Wairoa. Kei te taha pn o Akarana enei e meinga atu nei. He nui te kai aru ite koura o Poi Hakena. Tukua atu kia haere, waiho kia popo ana; meake laka mai le wa e whangainga ai aua mano ki nga kai o Niu Tireni, ko ana .rakau hei hanga whare, ko ana kaipuke hei uta haere i a ratou taonga. ,■