TE TANGATA MAORI O NUI TIRENI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 75, 6 November 1851, Page 3

TE TANGATA MAORI O NUI TIRENI.

He Korero ki nga tikanga o nga tangata Maori o Niu Tireni, na Te Patara, Miaitu Weteriana, i Akarana, i te Whare Menenga o te hunga mahi i nga ahiahi o te 12 o Maehe o te '25 0 Met, I So I. K whakalapua ana hoki (e whcnita, nga kainga, me era atu wahi. I whskatapua tc whare, te awa, te ara hoki ; he hara ki letahi rangatira i peratia ai j te pula nga tangata ki tc ara, te putn nga waka i nga awa. Ko nga taha o te awa tu ai te kai malaara, a, ua tohe te tangata kia hoea t.iu.-i wahi tapu, ka iri te he ki runga ki a ra'oll. Ka penei nga ktipu o letahi rangatira Maori wahi ra," heoi, he tapunga rawatanga tera no ia wahi, ka ivailio tana wahi kia tapu ana. Ko nga wahi c lukiia ai te lit;>apaku ki raro, ka tapu. Tapu no.i atu nga tanumanga tupapak u, ekore rawa nga wac o tc tangata c pa ki reira ( ekore hoki te ringa tangata e pa ki nga mea o nga urtipa. ICrua tahi nga tikanga kite tangata whakanoa i te tapu, ko te taliutnhu i ana whare kite alii, ko te takahi i ana kai, ko te pabua i nga rawa, ko te wawahang.i o nga waka, hauuga t« riringa mai o nga atua. Taea ana te hubi o tenci lu karakia! Kahore ke am he ritenga lie hei whai mo tenei. Ano pea te hopuhopu o te ngakau ki era ritenga kuarc ! —tera atu ra nei he mea, hei whakawehi, bci whakataurekareka i tc tangata Maori 1 ? Mama ana pea te ngakau kite parenga ketauga o era tikanga he. I mua ai he nui te whenua o te tannata Maori c takoto tapu ana J tc baerea etc tokomaha. Tc tukua ra nei ki te wero mann, kite ngaki ra nei i te nui o te whenua i te tapu. I runga nui te mauri o te tangata i te mea e haere nei, kei pa te wae ki tetahi wahi tapu ; ko tenei e haere noa ihu ana ] tc tangata kahore he wehi. Ko o ratou titiana, ko o ratou tnonga, hei patunga, hei inurunga 1110 te tini, olira, na te whakapono ka parea ki tahaki o ratou tikanga he, a, ka tauwehca atu nga mea wliakamataku. Te Makutu. Mau pu i le ngikau o tc tangata Maori, tenei Mica, le makutu. 1 penei ano ratou mete ran atu o tc iwi, i whai kai-makulir Ko te mea whai roana tenei o Hatana, kite Moana j

i tupu mai, ai i tenei lane; —ko le pom mo • te tingata—ko te ivhakawehi i a ia i roto i te mano o te mea, —ko to whakahopuhopu i te ngakau tctalii ki totalii, —ko te whakarau ilio ite tangata ki roto ki le kuaretanga. Na tera kino i pehi te Kongo Pai, te ata whnkarongo te tangata ite welii kite makutu. Ua tirohia e tatou tera ritenga i roto i nga iwi o Oropi, i roto hoki i nsa iivi o Ingarangi i mua at — ekore ano ta'.ou e miharo kite kitenga o ia mea i roto i te tangata Maori, no te mea, ko o ratou tini alua hei kawe ke i nga wakaaro, n, ka takoto uoa ralou ki ngn wliakawainga, k< nga tinitiauga o te Imnga rnalau akc, No nga totmnga Maori, te a mea to makutu., Ko tohuuga o tenei main i kar ngatia he langtita makutu. Kong i mea ugaro oto ratou ni.ilii, me ng\ mea i mana ai, he mea tuku ilio ki tenei, ki tenei whakapaparanga. Ko o ratou tamnriki, aliakoa tane, nliakoa watiinc, i akona. Ka tikina nga kai-inakutu kite whakahaerc i a ratou nio to lie o tenei o (era mea—aliakoa lie lie i ivhakaaroa kautia, alukoa lie tika tain lie —ua tikina ratou, he me i utu. Tenei ano nga tike i tika ai te makutu. He Knihau. Ka riro ntu he kflkahu kite tan jata, ka mea i:» kia nlua, otira, kawea ana 'e utu he ivahi ke, kihai tana kupi i whakalionohiu. He hara nui tenei; na le liae i mea ai. Ka paku to rongo o tetalii tangata mo tana maia, ka titoi lie wainia mona, ka iri tona ingoi kite ngiuu, ko reira hac ai he tangata, a, ka makuturia te tangata ivhai iui;oa ra, kia ue te mate. He lautctolie kite whontia ictahi take oto makutu. lie ngangare mo nga iv.ihinc nulua, mo nga u-ahine hou oto tane kotahi. He kiiponu ra nsi ni te tangata; nui atu te kino kite pera, na ana inahi manaivapopore i makuturia ai ia, Kite mea, e no'.io ana au kite talia ote alii aliinaiua ai, a ka mea ake au ki le tangata e liaere mii ana, " He nhi tnpu tenei," he kupit whakahe tera mona, riri ake ia, a, ka tahuri ki to makutu iau mo taua kiuo. He kauga tetalii o nga hara e mate ai te taugala i te makutu. Ko te patunga anoiamo te keiu, mo te liunga taliae te karakia uet: — ••Term te kaha ka mau, c / Te kahi o Tunutunua, Te kalia o Kopara; Ko te kaha o 'Jo Whiivhioternwca. Whakairi ake kite manga O te rakau, e iri ai koe—pakoko! Piiku kei toil ugakau, Matiara i lou ngakau."