KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa 13,1851.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 74, 23 October 1851, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa 13,1851.

Kua nui te korero mo te mahi paiau, mo te mahi rui, ko tenei, me anga te tatou korero ki nga wa e tika ai te kotinga, me nga ritenga o taua mea. I nma atu o te pulanga o te korero ki era men, me maka atu bo ktipu mo nga mea kua oti te whaknpuaki ki era " Karere" kua taia ra. 13 matau ana te tokomaba o te tangata, ahakoa nui te mahi kite tahi i nga taru, kite whakapai i:e wbeiuta, ka tupu ake ano te tarn. Ka lioboro te pil'i ake o te miki. o te nma, me era atu tarn- Ka haere ake te tupu ote wiii kite ka'na mana, me tango katoa era taru. Ma nga wahiiio ma ngn tnmnriki tern mahi; me huhuli a ringnringa, otira, kia ata takahi i wneiigu kei papa nga witi. Ahakoa c tiro ana tetahi walii utti mo tenei mea, ko te kotinga kiten ni te pai. lv korero ana Te Hinikara, tetahi o nga tino tohunga kite whakatupn ineu o te oneone —e mea ana i.i, kite tangohia tetahi main witi, kite waiho kia tupu non nga taru o tetahi mam, tnea noatia te kotinga, kia wha puhera, mete harauga poka ate i te eka tahi. o te mara c tangohia ana nga taru, i te mara e waiho ana kia tupuria ete taru. t poka ake ana i tenei era atu mea kai ua tangohia nga taru. "Tera tetahi mara, eono eka te nni; ruia ana kite pare, whakamomonatia ana. Te tangohnnga o nga taru tekau herein ma rua mo te eka kotahi. No te kotinga o te mara kihai nci i tmgohia nga (atu, tekau ma toru puhera o te eka kolahi; no te mara i tangohia nei nga taru cilia tekau ma warn puhera o te eka kotahi. Haunga nga puhera tekau ma rima i poka ake o te mara i tangohia nei nga taru, ko te takoto pai o te whenua mo to ruinga o muri atu. Ruia ana nga eka eono kite oti, kotahi eka kotahi ano parautnnga, kahore i whakamomonatia, te maeatalign mai o tera kolahi tekau ma whitti o nga puiicra. litoru parautanga o nga eka eono, i whnk.mioiuonatia hoki, a tangohia ana nga taru, u.aea mat, etoru tekau ma whitu puhera o te eka kotahi No te tangohar.ga o nga taru, kotahi tekau puhera no te whaknmomonataugn. kotahi tekau o nga puhcia. Ko te kai ngaki whemta e waiho ana kia kupi t>na mara i te taru, e rite ana te wahi ki a ia i te kni kore o a;,a mara." I te ruinga pure ki Hopa Taone, e kai' nga ana e te who me era atu i:garnrn. He mano tini nga ngarara pern kite kai i nga mara pare, a, ahakoa ahua pai te tupuranga mai, ahakoa kaha te tupu, ka kiu'nga, a, pcto kaioa ake nga pare i te po kotahi. Kihai matou i ata matau ki te kainga, kite korenga rn nei ote ngarara pera ki nga mara o Nui Tireni, kiano hoki matou i tino tan nga non ki enei oneone, otira me whnkaatit i konei nga mea i ora ai te mara pare o to kai tuhituhi o tenei pukapuka—nga moa i ora id i tera t'l ngarara. I te tan 1812 he mano lini.te moka ki waeuga mara ; kua pan atu ra etahi main ka pa taua ngarara kite mara ote kai tulii o tenei—tonn nui o te mara, tona | pai. Pouii an;; tona ngakau, a ka tangolango whakaaro ia me pehea, me pdiea -a nei e mate ai. Kua kainga atu ra to Nga boa, ka pa ki waeuga o tona mara. ka whakaaro ia, kolahi ano mea e ora taku mara pare, eono inihi o te pare te tiketike, te putanga o te tin i reira, kua tiuutta te kai o lc who, tukuu ana te r.i- | kau ki waeuga totuia aha, t>> am, to in.d, Tawaia una te t itoanga o te mara pare, otira kihai tera i uiaharatin, puto ilio ngn wlik kite mate, a, tupu marie aua te pare,

ngnhoro tomi nlu nga pata, imi tomi nga luia i te kotinga ai. • " Nn ko te kotinga." E mea una a Hemnra '* E kitea ana te paknritanga o to wiii ki nga takakau k« liaere ake—i tu take o tu takakau tac nna ki ticja pata tc wliero. Ka lia. re ka piko iho nga pata. Ko le paraoa o te wiii e kotia ana i te men kiano i paknri. e nia oke ana te paninn, i te " iti e wailio ana kia pakari; wnihoki, lie nui te utu mo tera tu pa*aoa. Ko nga wiii e tukua nna kite kai Imri pa r aoa, me kokoti i niua atu ole pakaritanga. Ko eiui tini korero no nga main whenun ki Ingarangi. Otiia, ki tenei wlienua lira nga mea e tholiin e te kai ngaki wlienua. E kalia ana te wliili ole ia ki konei, no kcna i wliakaaroa ai me kokoti n»a witi imua ntn o te pnkaiitanga. Ko te ma o nga paraon ekore nei e ata pakari, tetnlii o iign take i meinga ai. me koko»wnwe. Ko te mutumtitu o nga takakau ua paicren, tetalii o nga kino ole witi e wailio nei kia niaroke rawa. Kkore ano c tika i konei te men atu kite tino rangi e kotia ni nga mam witi, otira, kei tc kai ngaki te whaknavo kite tirotivo, ekore lioki e roa ka lauuga te tangnta kite tiliro i tc ivalii pu <■ ata tika ai te kotinga--15 mea nna u Te Ilakiliomi, " E kotia nna te witi ki tc tnroiinihi litttlitit nga walii katoa o te ao. lie tnkitaki te mea kc atu liei kokoti mo tera kai. K kotia ana te witi, e takaia ana ki to knkau wiii; lie mea ano ekore o ponaliia te takakau witi liei paiere, heci ra ano nga mea liei here ko nga knkau ekore nei e whakaroaina ki etalii atu knkuu witi; i perntia ni kia mama ai kia we te niaroke. He mea whakararangi nga witi e lierca ana, erua paiere kite tunga, lie mea wliaknputuputu nga malnmata, lie mea wliakatuwliera nga take kia puta ai tc liau ki puto lie kalia no nga takakau o te witi i meinga ai. kia roa t<; tunga ki waho, i era atu mea penei, e holioro nna ano lioki te maroke. Ko te toim tenei mo te koliingn o nga witi ki to wliare, ko te maroketanga o nga li monga o te tnkaknu, ko te pipitnnga. kore o t3 wai. Ka pern te alma o te witi me kolii ki to "hare a'iakoa kun uaina e te ua iti nei. Ale lie mea e hodoro nna te patu o to wiii. liei reirn, kia roaroa atu le wailio o nga wiii ki wnanga, kei kol>ia wawttia i te makntanga, kino ake. " E kotia ana te oti mete pare kite maiipi roroa nei, he mea ano ka alma ke, c wlnii men, ana kia tika ni te wliakatakoto o nga pata ua kotia. Ua koiia ki te tua'ipi roroa. ko rare pu o te knkau inutu ni; ua koiia kite toronailii ko rungarunga ake p >ro ai. E meinga ana ua tino pakari te pata o te pare, engari te kota roroa nei e p-ii ana, ekore e nui to ugahoro o te pata. Otiia, kin roa e takoko nna ka maioke te mea kokoti kite kota roa, ekore e roa to te niea kokoti ki to t rouaihi, e wntca nr.a tera, e puliipuliia nna e te liau. Ko te inea ia, ekore e ata tika te maiipi r"n liei tapalii mo nga main pare oti lioki, kun liingaliingn i te imu, enl'U'i, kia tu tomi mona ka pai. Ka tokorua nga tangata me nga maripi roroa, ka lien te kokoti. te lieie. te wliakntu i nga witi o nga eka etoru i rolo i nga (mora kotnlii tekau, kite mea ka tomnailutia kia run nga ra liei malii. Ua kotia te witi, me era atu mea pera, me liaere i te tino take te toronailii. no te mea, ka nui mai kakau, a, ko te men wliakiimonioiia ia- «■ I te ko'.iiv>a kite toronailii," e ni ta tetnlii pukapuka, ' lie mea pupiui etalii o nga kakau kite ringa niaui, a, ko te ringa mntnu liei kokoti. He tara kei te koinga o te toronailii; ua kmnea mai whaka-roto i te laugntn, ka muni pu n.»a takakau i tnu.-i meatanga. Ka wfiakatakotoria ki tc svhenuu ana mea e kotia ana no ka rite noa te kakau, ka lierea ka wailio ilm. Ekore e roa te tangata e tangotango ana i tera malii ka taunga, kei nga uiatau, ekore e apoliia kia nui ki le ringa, engari ka pupuri te ringa ki nga mea ngaliuru tike nei, kia mama ai, kin ngawari ai lioki. Kei te liungae tvuliuu ana ki tera malii, motu ake. motii Stu nga r'ui'a, he mea ano poro pu tetalii o nga mntikara. E pii ana te malii liui'itii, mom ke to tenei, ni.itu ke to tenei. Ko etalii ki l? kokoti, ko etalii kite koliikohir ki to paiere, k > etalii kite koiii liaere i nga pupil, ko etalii kite pena i nga taknknu liei Uatikati, ko otahi kite liouoti i nga paiere. kite whatutu. Tino n«alim"ti te kai kokoti. Kite iti nga paiere | roto i nga imnga, ekore c kino nga witi, kite wliakannia nga pupu ekore e niaroke wawe i tc uaiiga, a kino ake. Mo

apu e whakanui i nga katikati Kin kiki to here o nga wili ino te mnkanga ki roto kite kata, kite whare ra nci, otini. kia korokoro nga paicre kia pitta ai te him ki roto, kia inarokc ai. Kami te iicrciiga e kawea ki rungu kite ptipuktliaiiga, engari, kia tata kite take o nga kaukau te here." Kia ata mahi te tangata ki nga witi o te ngahuru. meake nci lata Kakore lie kai hei orangri mo Poi Hakena. Vote tiui o te tangata o Hopa Taone, e whatt ana ki ia wnhi. Name whakauaua nga kai ngak o Niu Tireni kia riro ai te papa kia ratou ; ekore h<-ki e kahore te mnnako ote tnaiio kite kai hei oianga ma "Polio tik' ko, polio tintigoango te aroaro e!"