KI NGA TANGATA MAORI O NIU TIRENI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 69, 14 August 1851, Page 2

KI NGA TANGATA MAORI O NIU TIRENI.

He kupu torutoru mo nga UNKNOWN ata haere O te tangata. E aku hoa tangata Maori, e noho ana koutou i te takiwa nui—takiwa rere ke. He maha nga painga e rere atu ana ki a koutou ; waihoki he tini nt;n mahi hei tnugotangoha. nga mo koutou. Kua tukua mai e te Atua ki roto ki a koutou telahi iwi matau, iwi whai ngoi, iwi ahuwhenua—te Pakeha. E kite ana koutou, i ia wahi, i ia wahi, taun inatau, rne te whai ngoi, mete ahuwhenua. I nga avva o Niu Tircni, he tini nga puke reie mai rere atu, me nga utanga utu nui. Ko nga turanga parekura, e kapi ana i to taone, i te mara. Ko te nanhere ko tehuru kahikatoa, ko te repo ko waeuga tahora kua kapi i te ngakiuga tangat3, e ngaehe ana te rau o te kanga, e mangu mai ana te tupu o te otaota. Ko nga Mira, ahi, ko nga mira wai, ko nga mira hau, e huri ana i te kai ma koutou —he kai ke. E haroa ana te muka e nga mea rino, e whatua ana hoki nga aho kei kakahu. E keria ana te whenua, ko nga roro o te oneone e pukea ana ki runga, kei raro riro te inutunga keringa. Te ao te po, ekore nga kai kere e noho, he tango tonu i nga taonga nui o era wahi. E rukuhia ana te moaua e nga poti wero-tohora, kite whai i nga Tukupeia o tetai. Ka ahna ke to koutou whenua. Ka mahue nga ara kuiti. ka taugohia kite ara whanui. E rangona ana te waewae tangata, te wae hoiho, te hutinga kala, ki nga wahi kahore nei he tangata i nga tau kua puhure ake nei. I nga mania, e haeiere ana te kau, tangi ana te toki i nga wao tikitu. Kahore he wahi e noho noa ana te Pakeha. E pera ana mete ngaro hanga honi j e whakalinitini ana i a raton. lie toro tonu tana, ki mua. Na, heaha te tikanga mo koutou i enei mea e haere ana ? Hei noho noa iho mo koutou, a, ivaiho ma te ia e whakatere atu 1 ? Kahore. Kia mea atu au, —ekore koutou e manu i tenei tai, ka totohu. Me whakatara koutou kia rile ai tekaha kite tai e pari ana. Kite niangere koutou, he hokinga tomuri tera. Kite hokitomuri, he matenga tera. Heoi o koutou tupuna kia noho noa kite moe, tenei whakapaparanga, me tera whakapaparanga; ki a koutou ekore e tika, he wake hoki tenei. Kite moe koutou —kite noho noa, he tatanga tena kite mate ; kite kahore koutou e whakauaua, kite kahore e ahuwhenua, ko to koutou ngaronga tena e ngaro haere ai. Kia pa taku tono ki a koutou kite mea, kahore o koutou manako kia pangia e te rawakore, e te mate, e te hauwareatanga—whakatika, nei ano, ki nga mahi kahua tangata. Kia rite tahi te tara ki te Pakeha e rapu nei i te whai rawa mona. Kaua nga wa e rere nei,—nga tau, nga marama, nga ra, nga haora, nga minete, nga momeueti, e maumauria noatia;—ko nga manawa enei o te tangata. Whakarcrea te hae, te ko-

whelewhele, mete ngangarc. Kei piucnc koutou kite inea, ate tangata. Kei noho noa ki nga taone. Kei tonoa o koutou wahine ki reira kite hara, whakama iho ratou ki nga utu ote kino. Kaua e mea, me whakato ite riwai, ma koutou anake, me main kia nui. Me waiho koutou hei tino kai ngaki—noakia te Witi. Ko reira koutou, whiwhi ai kite rawa, a, ma nga akoranga o nga Mihinere me o koutou hoa, ka ata kahu koutou, ka tupu pai. 1 nga wa i te timatanga o te no, he taro te kai. Ko te kai e whakatupu ai nga iwi matau, nga iwi rangatira o te ao—be witi. O tua iho, o tua iho, ko te kai ano tena i paingia. He mea pai rawa tera kite hunga whakapono j ko te Paipera te painga tuatahi j ko te witi te painga tuarua. Kitea rawatia ake te kapana e nga iwi matau i nga rau tau etoru ka pahure. I kitea tera kai i te tuatahi, ki Marikena, te taha raro, o meinga ana kihai tera mea i kainga c nga tangata o ia whenua. Kua kitea e tatou, ki te mea, he kapana kau te kau, he maha nga li e tupu mai i lira take. Waihoki, ekore e tino manakohia e tarawahi te kapana, ekore hoki e nui te kai o nga tangata o konei ake. Tena ko te witi, e manakohia ana tera kai i nga wa katoa ; ekore tera kai e kapea e te tangata. I etahi whenua, iTe Kepa, iTe Mariuha, no ko atu nga witi, he mea whakatere atu. I etahi whenua, ekore e ata tupu te witi, ekore e ata pakari. Ko te tauira mo enei mea kei tera whenua kei Niu Hau Weira. He nui tc tangata c haere ana ki tera kainga kite keri koura, ko te whenua ano tena hei hoko i nga witi. He walii tata mai tera. Haunga ta koutou ivhiwhinga kite rawa i nga witi e ngakia ana, he kai pai rawa ia ma koutou; pai ke ake ito kapana. He roahaenei mea hei whakakake i a koutou ; he tini nga mea hei whakamarama i te hinengaro, hei whakamaiangi ake kia rite ai ki tc kahua tangata. Kite mahia te riwai, ekore te whenua e ata keria, ekore nga keretu e maru te patu ; e pokaia noatia ana te kopura, ekore e tukitokia nga mara, ka maea nga kai, ka waruwaruhia kite kota pipi, ka tukua kite hangi, maoa kau mai, ka kainga, ka noho noa ih<i. I tenet tau, i tenei tau, lie penei tonu ta koutou mahi. Ko letahi enei o nga take ote mangere. Ka wharoro noa koutou, ka noho noa hoki; he aho kau nga paraikete e kakahuria- ana, kua poto nga huiigahunga; haere mai hoki te kikino o nga whare e moea ana. Na, ko te main nga ote witi e rere ke ana,—ko te parau, ko te rakaraka, hei tokitoki mo te oneone, ko te awaawa hei takotoranga ino nga pata o te purapura, ko te mahi ivhakaaro kite witi itc pihinga ake, ko te loronaihi hei kokoti, ko te paoi hei patu, ko te whare hei takotoranga, ko te mira hei huri,ko te rewaua hei whakapupuhi, ko te oumu hei tuna i te taro, mauri, taro pakeke ra nei, e paingia ana ete kai tunu. Ko enei mahi a-tiuana, me nga mahi a-hinengaro, e pai ngaiahi ana ki tenei mea, kite tangata. Ko te hunga e tango ana i enei mahi, ekore e pai kia noho noa ki uga whare hauwarea, ekore ano hoki e pai kia kakahuria te taretare, te jkaiui kalma kino. }'. hiahia pu ana o koutou hoa pono, kia tino mahia te witi, e koutou, ko te inea hoki tera hei whakarangatira ake i te tini o te iwi Maori. Heaha a ratou hiahia te wakaponohia ai 1 He nui nga mea hei whakawai ino koutou kia tika ai ki tera ara wJiai rawa. He whenua a koutou, he kai mahi, he awa hei whakalere mai mo nga inea e ngakia ana, Kati rate noho noa. Kua meinga atu ki a koutou, he Koura te Witi. Kia mea atu au, he nui ake te witi ite koura. Na te tangata i karangaranga nga ritenga o te koura, ko te mea tenei, i pareaketia ai nga mate, nga mamae, me nga mahi uaua, kia taea ai tera kai, haunga hoki te whakaohonga o nga hiahia kino o te tangata i te rapnngaai ki teia tu mea. No nga ture o te Atua i meinga ai ka pai te witi iiei kai ma te tangata, ekore tera painga e taea te patu e nga mano-tuauriuri o te ao ; no kona, ko nga hua pai e ahu mai ana i tera mahi tika, he nui noa atu, a, whai rawa iho te rau o te iwi i tera take. Na tetaiii hoa i Akarana.