TE NGARO HANGA HONI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 63, 22 May 1851, Page 3

TE NGARO HANGA HONI.

No. 5. E uia ana e te kai-whakapai i nga ritenga o to mua tiakangangaro, "Me he mea, e whakanuia ana nga whare hei kohikohinga mo te honi, a, kaua e tukua kia whanau, me aha e tini ai nga ngaro mo muri atu 1" Tenei te utu atu mo tena, " Me waiho etalii hci whakawhanau, otiia, kia kotahi muinga o /a ivliare, o ia wli ire, c tango mai, i roio i te tan." Me lie mca, e whanau ana te ngaro, a, ka rere nga pi ngaro kite whare ke kite hanga lioni, kite whakawhanau, me tuku ratou ki roto kite tapu. wai matao, me tango ke te whare. Me tuku ratou kite tapu wai i to walii e noho noa ai kite whare ; ka poto ki te wai, me tango mai he papa, ko tetahi pito me waiho i te tomokanga o te whare tawhito, ko tetahi pito me tuku kite tapu wai;—kia tiralia te tu o taua papa—ko nga ngaro i roto i te wai me koko ki tetahi mea, me waiho i runga i taua papa, kia maroke i te whitianga ra ; ko a te.'maroketanga piki ai ratou ki runga, a, ka tomo ano kite whare tawhito mahi ai i roto i era ra. He maha a matou meatanga i tenei tikanga ; ekore c lieke, me he mea e ata whakahaerea ana te inahi, a, ka mau te kuini, whakahokia ki tana whare tawhito, Ekore ano e ngaro te kuini, lie nui ano ia i nga lion, he ro 1 ano hoki i a ratou. Kiha ano i mau te kuini i te whakahokinga ai on ngaro kite whare, c pai ana ano, ka mate ano ia te patu e te kuini nui o te whare. " Kite mea ka tapoko te kuini hou kite whare tawhito, akore c roa ka neke kite taha 0 te whnre nga ngaro o tetahi kuini, o tetahi, 110 ka kilekiie noa raua, ka rere mai te kuini (awhito kite mca hou, ka ngaua roroatia ki nga niho ka pehia kite taha o te waki, le taea te korikori. I konei tita ka maunn mai t* wero o te kuini nui, poka pu kite puku o te hoa, mate tonu atu tera." Ko te ngaliuru kitea ai nga mea e turoro ana —ngainea e mate i nga wa ole Hotoke. Me he mea, he tail lioni kore, lie Raumate kino, ekore ano nga mea matemate e na;aro. N'a, me he mca, ko to miia ritenga, ka tirohia te alma he o era, a, ka whakaniatea kite whanariki. Kia mahara kite kupu i korerotia ra ki a koutou i nakua ra Kaua noa ngaro e patua ; kahorc hoki he take mo tera ritenga kino; engari, me tango mai nga lioni, a, tenei alio nga ritenga mo Qua ngaro ahua mate, me ake tukua atu. Me weiti nga pouaka, ko nga mea i 20 pauna ki roto, me tanyo nga lioni. Tera he harori e tupu ana i le taha repo, me tango mai tera me pehi, me whakaiuarokc, kite ournu, kite alii maori ra nei, I te matangn, k* kalii mai i ana harori, e puivhau noa ana hoki 1 te maroketanga. Kite mea ka tukua he korakora ki runga kite harori, a, kaka ilio, he maroketanga tena, kali ano i le pena ; waiho mariif, kia tangohia ra nga ngaro. Tera ano tetahi tu harori e tupu ana i roto i te ana ; ekore (era. e whakamaroketia. In; taliu noa iho. He inca ano ka tukaa te pakaruk iru kakahu nei kite Wvii t .iepit.i, me wha-

kamaroki ia i muri iho ote tukiinga. lie mea ano he puknpuka whero te mca hci talui. " Ka oti tera, me tango mai i te pouaka jiaraharaha, kia parot iiiak'.i. Ko te whanut ote pounka kia ma iniiii; ko te liolnuiu kia kotahi inihi ine le awlie, me ore he kowliio ki tana pouaka." Me ore hoki he kowhao kite talia raro o te p.maka, hci putanga bail; me whakanoho he waewae rino ririki nci, ms te wiwi o te repo te rarahi o nca wae. Ko tctalii wahio le harori, me nhakau,mctuku ki rotoki tepouaka parah.iraha; ko te pouaka paraharaha me kolii ki roto kite P°!'®." ngaro ; kaua i te mea wliai ngaro, enga" k |a takoto kau ; ko te pouaka me huri ake te tnkere ki runga. Ko te mea i te lion 1 - n,e maka ki rung* ki tenei ; me tuku he kakahu whnkamaku i te wai ki runtra ki ivja pouaka erua, kei puta te paoa ki waho, kei pnta hoki nga ngaro. Ekore e roa, ka mnrererere nga ngaro ki it* pounka i raro, liei konei ka patitkituki i te pouaka o rnnsa kia wawe te niarere nga ngaro katoa kite pounka i raro. Ka mulu te ngunnurutanga i roto i te whare me tango to runga pouaka, a, ka kitca e takoto ana nga ngaro i raro mete mea mate, mete mea tabu kite whanariki. Otiia, e hara ite mate, e haurangi kau ana; e pai ana kia linuranai te ngaro ; he tnea kino kia haurani!i te tangato. Erua te kau minete ka ora akcugi ii'jaro, a, ekore o ratou anganga e huri I te aonga o te ra, me to nga tangala c haurangi ana ite inumanga ite waipiro. Na kite mea, he kino le haurangitaniia o nga ngaro, ehara i a ratou te hiahia haurnngi. Hapna te knini, he takital'i tana tak-.nga ki raro, ko runua ano ia piri, ai. i waenga nui o te whare. Me he mea, ekore ia e kitea i roto i era e takoto ra, tapahia mai nga honi; ko te tangohanga mai o ii«a honi, kilca ni i runga rawa, i waenga o n™t rna. Taii(;oliia mai, tukua atu ki tctalii kardie, hoatu he honi ki roto liei kai mana; wailio i reira 110110 ai. ko reira wha kuini ai, kite mea ka mate hoa te kuini 0 tctalii o nga whare. Me ringiringi ng.t ngaro e haurangi ra kite wai honi, kite wai liukara nci, me kohne, me whakantiiiu kite ivai pia. Ko te whare liei mahinaa mo ngi ngaro e takoto ra me whakanoho ki runga kite pounka e puranga na ratou. Ekore e taro ka rongo nga ngaro o te pouaka ki runua i te hattnga mai o te honi o tera pouaka i raro, a, ka lieke iho. Pono pu e takoto ana nga ngaro mete wai-honi riini»a ;ka horohoroia 1 konei ki o ralou nrcro, kia ma ai. Ka whakahoa nua mea ora ra ki nga mea male, nawai a—ka whakauriuiru ratou, a, ka piki katoa nke ki to runga pouaka, Me waiho marere i reira po noa, ao noa ; ile aonga o te ra me kawc kite papa i takoto ai i nuia atu ra. Ka pahure nga ra c rua, e torn ra nci, n, ka hiahia te tangata kia whakauruhia etahi ki taua whare tahi, me pera ano, te mahinpa '• Ko te mea miliaro rawa koia tenei; E kite ANA TE KAINOA HONI O TE WIIAHF. PEKKTUA I TE WHARE KOTAIII I ROTO I TE Hotoke. Te mea pea i pera ai, he tini no nga ngaro, e noho pipiri ana, ka mahana tetahi i letalii, a, ekore e kai ware, pera ine te whare takitorutoru ra ki roto. E wewero ana hoki te anu ki a ratou e noho takitahi ra ; no te panga ote mntao ka tahuri kite kai : hono lonu hoki te kai o nga whare ruarua rang* ngaro o roto, takitahi te kainsra o nsja whare e tini ra liaa ngato i roto. F. pera ana ratou mete tangata e kakahu ana ite koti mahana, a, ekore nei e mea, kia inn i te waipiro hei whakamahana i a ia. He kakahu kore 1110 walii i meinga ni kia iuu i tera mea hoi whakamahana." Ko tetahi atu ritmga mo nga mea o te Ifotoke, me here te pouaka parahaiaha ra kite ngutu ote pupuhi alii. Ite nhialii tahuna he harori, kohia kite pouaka, ka pupuhi ai, a, taka noa nga ngaro ki pera hoki te whare e hiiihuia ana ki enei ; ka oli, me hopu te kuini o telalii o n.:a whare, a, me liui nya ngaro o nga whare e rua kia kotnhi puranga, a, me ringiringi a runga ki le wai huka. Ale whakatitaha tettthi o nga whare, tera i runga, kei kope nga naaro, ine | wailio i reira takoto ai, ao rawa ake kua whakahoa nga ngaro o nga whare erua, kua piki ake ki to runga wh»re noho ni; hei reira, me whakatatu le whare kia pai ai te takoto. Me penei tonu, a, ekore tctalii e mate; waihoki, ka ata kite koe i te tukimga iho o tenei ritenga i te putanga mai o te r- uniate, nui rawa atu te honi o enei kai-mabi i te takanuu mai oia wa. E tika ano lenei ritemia i tolo i nga ra o te Uaumati ; i le mahingn o nga ngaro ; ko te whakauruhnnga o nf;a whare i te ngahuru, me hui le whare kalia kore kite whare wh ti ngoi; kaua nga whare ngoi kore e rua, e huia ruatia.