HAERENGA

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 63, 22 May 1851, Page 2

HAERENGA

O te Tino Kawana o Niu Tireni i Akarana, ki Taranaki, ma Rotorua, ma Taupo, mete Tai-Tuauru, i te Raumati o 1849—50. [He roanga no tera kua taia.] Wenetei. Hanuere te 2, 1850.—1 te rima o nga haora, ka haehae te ata, ka maranga i te moe ; kihai i na nga karu i te koaauanu mai o te roto, kahore hoki i malatoru nga kahu moenga. He ata pai noa iho, marino ana; |ko te matao in, ncro tonu kite tangata. Tae

rawa ake kite 0110 o nga haora kiia oti nga mea kaloa te uia ki nga waka ; kotalii liaoia kite wai ka u kite tauranga ki Iliruharaina. Tutaki noa maua ki a Te Peneha j kihai i whakahua nga tangata o tenei wahi i te karanga mo te raanuwliiri; he mea ke lioki c akona ana e Te Penelia. Engari lie lira tangata i haere mai i te ara ratou ko te Minita, ko Puhipi te hoa o te Mihenere ko te Rawiri tera o tenei Iliruharaina Maori. Ka muiu te ringaringa ki nga tangata ka piki ake kite pa; ko konei hoki a te Kawana uohonoho ai. Kawea ake ana nga teneti, whakaturia ana ki roto kite taiepa ; ka taliuna te kai, ka maoa, ka kai; a, haerere ana kia kite i nga mea o 'e pa. Me kainga noho hou tenei, kiano i ata oti noa te whakapai. Ilore he rawa o nga tangata o tenei wahi; hokorua pea taua hunga. No te mutunga o tc kai, ka tahuri a Tc Peneha kite taka i te kai awa'.ea ; lie poaka nei, ko te iwituararoa, he mea huki. He uui taua mala, etoru pea, te kau pauna. He timata te r akau i hukia ai taua poaka, he manga rakau nei nga mea i poua kite taha o taua inea ko. rapa. Ka oti enei te whakapai, ka maunu te koti o te Minita ra, ka nohoia te taha o te ahi tiaki ai i te poaka j ko Puhipi kite panipani i nga hinu e maringi iho ana. He taha nei te mea hei takoloranga ino le liinu ; ka nui te hinu ra kite ipu ka ringihia ano ki •runga kite poaka; he pcra tonu te hanga. Ka matau a Puhipi kite inahi i akona ra ki a ia, ka waiho ntu ki a ia te tununga, ka mau ano a Te Peneha kite koti. I mea ia ki a te Kawana, e tautolietohe ana nga tangata 0 aua tini kainga kite wahi e noho ai te Minita ; kiano hoki a Taupo i nohoia e te Mihenere." he mea whakahara te Mihenere kite kainga Maori ; ko te mea tenei i tohe ai te tini o te rangatira kia noho i a ratou. Ka mea tetahi ki a ia noho ai; ka mea tetahi ki a ia; no konei, ka ririri te tokomaha, a, ko te tukunga iho o tera, he muru i nj;a taonga o te whare o te Minita. Heoi ano le iwi nui o te roto, ko to Te Henlieu j ko te mea ia, he hunga karakia kore. Ka mea te tokomaha o te tangata ko te wahi pai tera hei nohoanga mo te Mihenere, otiia, kihai a Te Peneha i pena ; i whakawhirinaki ia ki runga ki tana iwi, ki Iliruharaina, kua oti hoki te hanga e ia he whare karakia mo ratou, kua oti hoki te whakatu tetahi kura ki taua wahi, a, kua whakaaro talii a Te P«neha ratou ko aua tangata, he hunga karakia hoki ratou, he hunga marie, Kotahi kainga i tutata ki to Te Heuheu, no Te Herekiekie ; i whakakake enci iwi crua ki a raua, i tua iho, a, mohoa e noho nei. He wahanga 110 Waikato nga tangata o Iliruharaina, a, kite mea, ka tupu he trhainga ka uru a Waikato hei hoa mo taua hunga. I hiahia pu enei iwi e torn, me era atu ole tahataha o Taupo kia nohoia a reira e tetahi Mihenere, a, whakauaua ana U tokomaha kia riro atu ki ia kainga, ki ia kainga. Roa nei te ineatauga ka turia te korero j ko le Kawana, ko Te Peneha, ko Te Heuheu, ko Puhipi; korero nei, a—whakaae anate katoa kia noho te Minita i a Puhipi. I mea nga kai korero kia kaua nga tangata o Iliruharaina e pokanoa kite riri ua hahua nga iwi o te Heuheu nui ; i riri kino hoki taua hunga, i mea, he ritenga tera no te kuaretanga, a, me whakarere. Ko tetahi tenei o nga mea i riri ai taua hunga, he mea kei riro te mana o Tongariro i a Te Henlieu j ko taua niaunga hoki takoto ai nga iwi o tona wlianaunga. Ko nga kupu whakainataku o Te Herekiekie, i meinga, kia kaua era e maliaratia, me waiho ratou kia whakahua noa i te kupu matangerengere, kaua e whakarongana. Na kite mea ka tohe a Te Herekiekie ma ki te tutu, ma nga iwi e rua kua rile nei nga [whakaaro, e pehi to ratou riri. I nga tangata

j e torero ra, e tiroliro ana a Te Foneha raw | ko Puliipi i te poaka e tunu ra ; i k,,w.0. lioki kite taha o te ahi korcro ai kia ahei ai te tirotiro ite kinaki ra. He mutunga bo te korero, he maotnnga no te kai; kai rawa ake kua keri te hau, te wliiti ki tawahi* ka kawea nga teneti kite walii ruru. Ka porelie te kai, ka puta te ua, i rcira, popo ana nga tangata o aua tini kainga ki nga tatau o o matou wliare; he hoko te me a i haere mai ai, _ he taraha nei nga mea, lie he kete rangatu, he tangariki, me era atu mea. Ilauwarea ana te ahua o nga tangata, kikino tonu nga koheka, kua roa hoki e kai ana i te roi. Ano te hoha ki to raton mahi pinene ; kite kai, kite mom, kite patira, kite kakahu ; me rite ra nei ki a rotou nga Pakcha motiro. He tupeka te mea i tiuo inoia e ratou, he rau pakaka nei nga mea hei " ptihipuhi mo te paipa tonotono," na ratou ano era i whakatupu. Heoi ono te mea i kapohia e aua tangata ko te hangere taro, kitea raivatea ake kei tawhitc e haere ana, te taea te whakahoki mai. 1 male matou ite tahaetanga ote taro ra, he mea kino te paraoa i mahue, kua i ke, i te uanga o te ua i Hauraki mai alio. He nui ia te railii i a matou, 11a reira i ora ai i te roa o te ara.