TE PUHANGA O TE TIA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 4, Issue 61, 24 April 1851, Page 3

TE PUHANGA O TE TIA.

I mea matou kia pokaia putia te haere i waenga o te motu, otira, i tna mataku, no te mea, ko nga wae o te Iniana anake hei takahi i era ngaherehere, ko nga kanohi anake o nga Iniana hei tiiiro i era wahi. Haete nei, a—ka puta ki tetahi wahi watea, whitianga ra ; kopurepureaivi te nmta o te oneone i te niano tini ote puawai o tana wahi; hore hokipea he tangata hei takahi i tcra whemia, rauniati noa, liotokc noa, pai tonu hoki te alma o taua wahi. E tu mai ana he tia i lo {aha runga o te ngahere, e tirotiro ana, e hojigihongi ana, he tupato pea nana, tenei te haere nei nga hoa riri. Ka mea ake a. Wen" i konei, " i\le wli.tkamatan." Kihai i ata pnta te knpn, ka tupckepekc hacre mai tana knrarchc, kahore hoki he mnliara, tenei ra nei nga hoa riri te kupapa nei i te remu o te nehenehe ; ekore hoki te tangata e kitca, puriirii tonu -te cupu o te rakau, a, tntu ana ki raro iivja puaka. Ka taka te tin ra i ic wahi i nohoia e inntou,

ka tangi te pu o Weri, hinga lomi am | te kararelic. Wiriwirt kau ana te kiri ole tiara, lae rawa atu kua kahore ke. E lulii ana a Weri i te kararelic r.i, ka mea, " Heaha tena ?" Olio whakarere te inauri i te rongongi ai; mete auntanga tangata; h e maha ke nga tarigi whaknhoolio ktia rangona e »ku tnringa i te nohoanga ki enci walii; otir.i, kihai ano au i rongo i te tangi penei. Ka mea puku ake a Weri " Ilealia ra ?" Kiliai i utua ntu taua kupu ui, kua pouri ke taku ngakau. E tu ana maua, e whakaaroaro ann, ka uiiuliia mai nga Iniana tokoono, tahuri ravva ake mao, kua oti te liopn c taua hnnga, a, ka toia ki. te ngaheie. No to laenga atu kite nohoanga o taua liunga, ka toliutohungia ki a maua teialii Iniaua e lakolo ana i raro i nsja manga rakau ; tukoruanga lioa kite purupurii ko te toto e reie ana i te kaokao. Ka tiliro au ki a Weri, kahore ia i kiki. Kua alma mate nga kanohi liore lie ngoi, liore lie aha. Ka I mea ake tetahi o nga lnian.i, " Na tehea o nan mata ma (ko to ratou ingoa tera mo te Pakclia) tenei inalii ?" anga ana te tohntohu kite tnngata i tu ra. Ka men ake a Weri, " Naku ra tena. I puliia noatia kite tia, ehun, kaliore kau lie tangata o te niotii, ko matou nei anake." Ano kn te Iniana, " He tolmnga te mata ma kite pupulii ; liaunga nga mea c whakakekoa ana e ia, e anga ke ana nga mala o tana pu ki nga mea ngaro i tuna tirolianga. J K totolui ana nga toto o te mata wliero (mo i ratou ake tera kupu to.mata whero), kite [ oneone; otiia, ka inu tahi te oncone i te j toto ole mata ma." Ka mea a'n au, " Oii ra nei, ka patua taku lioa mo tena ? 1 wliar.i noa to tangata, ehara, i te pu mana, lie mea pupulii ke kite tia." Kaliore a Weri i whakarongo ki nga kupu pntu nionn, e tuoliu ana ia i runga i te tupipaku, kua patua kctia ia e te pouri e te maniac, mo to tangata i tu noa r.i i te innta o tana pu. Ka mea ake ano tc Iniana, kua korero ra, " Wliakarongo !'' Meinga am ana e letalii kia wkakatiki a Weri kia ai i nga korero o tera e mea mai ra. Ka mea ake, " wliakarongo ! lie Hata to mata m i 1" Ka mea am a Weri, " E ! incite Itaia au, ka pai rawa lioki, ka rapua te tini o te likang.i liei whakaora ake i ton lioa; tena ko tenei, lie kuare au, —knare pu ; lie kino anake te mea e niat-itiria ana e au.'' Ka n-lia-katata nga Iniana kite tupapakn, ka korerorero ratou. e hemo lincre ana lioki te taugata i tu ra. Ko te ringa o Weri i puriiiae tctalii Iniana kaha; tc taea te oma. Oliia, nolica tc ngakau iiialu'a kite oma, lie tangi tonu te mahi a Weri ki tana tap'piku ka tata, ka lieke. Ka mea ano taua Iniana, " I lima atu o tepakutanga o te pu o te mala ma ki roto kite wao, i penei te kaha o te mata wliero mete knrarelie liaere imahcrchcre j ko te horo i penei me le hoilio liaere koralia. Ko tenei, kua l.inga ia kite whenua ; kna penei ia mete rau-rekau i whatiia mai i te rakau, a raupakatia ilio i roto i nga ra liumarie o te raumati. Otira, ka murara nga ran o te puawai ma, ine nga rau o tc puawai wliero e maiata nei; a, kua mea nga Iniana, ekorc to ratou o mate utu kore." Ka wliete nga karu o to liunga ra i konci, ka anga te titiro ki le tnlia niaui; kiliai au i tiliro atu, c aim ana lioki nku wliakaaro ki nga knpti pouri kua oti rate whakapuaki, Mulu kau nga korero o tera, ka rere mai a Nerelona, a, tu ana i tc aroaro o te Iniana e korero ra, araia aim a Weri, Mea ake ana a Ncrelona, i matau lioki tc Iniana ki a ia,— ! " E ngaua kinotia ana te ngakau o Ilehewa e I tc niainjc, no reira i porangi ai. Ma te toto o taku lioa c wliakaki nga uana o Waingaro, e wliakaora ake? Ma nga roimata e lieke ana i nga kamo o nga ivahinc mala ma, c whaI kamaric nga ngakau o te matua o Waiii'.-aroa ran a ko tuna lioa waliine 1 Ehara toku hoa i te matakite ; e mutau ki nga meae ngaro ana i tc kanolii maori. Mealia koa e matau ai i •, tenei koutou, e rau ana tuakana, kei te ngahere ? He ngakau wliakaaro to Hehewa, me | wliakarongo ia ki tera ; kaua ia e wliakarongo Iki te wairua kino i roto i a ia," Ano ko te Iniana, " Ae lie ngukau to Hehewa j a, e mea ana tona ngakau, kotahi ano toto i nga tiauu—kotalii ano untua i wliangainga ai maua. Me lioki kau tenei, me mea atu kite matua, i liinga lan.i tania i te pu o te mata ma, a, tu atu ana au, mea atu ai, c pai ana? Haere c taku icina—liaere; e ma ana tou ngakau, kiliai i wliero, c toki aua ou uaua i te liukarcre; kiliai tou matua i ako i a koc—ko te lioa korero tena mo te Iniaua ko koe ?" Kongoalia ana tc mate o tc tanuata ra kin ratou i matau ai; ko te mat* ia, i roto tera c ngau aua, ma taua mata c pin <e tapapaku, a, ko Weri te ttikungn ilio mo tona heiiionga. I konci ka kaulioatia tc lupapaku ra ki tat"lii; arahina ana a Weri, ko au i aril atu i muri. Toia ana nga waka erua kite wai ; wliarikitia ana te waka ra ki 11 manuka, a, kawea atu ana te tia i pama e ratou, kite waka. Ka oti te mea m.te rate uta kite waka, ka tona". a Weri kia eke. Ka meinga ntu au ki a Ili-liewa, *' lie hinMa toku, kia lucre au i taku lioa." Tawliiri mai ana tera kia eke ntu au i te rua o nga

wnka, no taku nohoanga ilio, ka rapu au ki a NcretoDa, otira, kahoro kau ia i kitea. Ka mea a roto i au, " Healia ra i haere ke ai a Ncrctona ? Healia ra ia te haere talii mai i a matou hei korero—hei whokamarie i enei tangata whakaaro pouri? Penci, pea, mana ka ora oi a Weri." Ka titiro whai katiu au ki nga rakau hitawe o te raotu, mo nga one paenga toe, n, nunumi noa i te lioenga i runga i te ngaru ote parata. I. to taenga kite kainga, ka haere te tuakana o te tnngata kua mate ra, ka mea atu ki a Weri,—"Kua riro a Waingaroa kite po, ki nga maia ote iivi, kua mate ntu ra. Otiia, e matapouri ana te rao, e ngoikore ana te hikoi o nga wae,j kiano hoki i ea noa tana iwi. Me uhakarongo mai koe ete matama. He po tenei, "me moe nvirire koe; ekore hoki ic Iniana e patu i te po, engari kia marama. Ite ata, ka jri ki runga te ringa o Hchewa ; ka ara ano te ra o te nta, - ko le arauga ia, ekore c kitea e rua kanolii o te mat.ima." Kahore i kuilii te waha o Weri; luoliu tonu ia. Haere ke ana a Ilehcwa i te rautunga o tana kotero ona, mau tonu te aliua riri. Ka oma atu au ki a ia, kite mea atu kia wlinkaorangia taku hoa, a Weri; liopukia ana a<> e tetnhi atu Iniana, kiliai i tukua kia kotero atu. Ka karanga ake a Weri ki au, " Kati ra, e Hirari, kua what ngakau ratou kite palu i"u ; ekore tenei e ora; tukua r.i au kia patua. 1 nnnalii i wliakaaro au kite ora ; ko tcnei kti te ma'e aku wliakaaro. Wailio au kia tukitukia." Kiliai i taro, ka lierehetea te tangnta ra ki tetalii rakau i te talia ngahere; ko llehewa ine tana pu e tu lata mai ana erita te kau whanganga te mamao, B tirotiro ana ti-rs. i te paea o te pu ; ko nga hoi ki taliaki tiliro liari mai ai. Ka uiilii a roto i nil, i kernel', ka men aku wliakaaro " E Neretona, e Neretona ! mei konei koe, ka ora pea!" I reira pu, ka pekea mai e te tangutn, tu ana i le taha o Weri, inamata! kua tapaliia nga herenga ; oti kau le tapahi ka tangi mai te pu a Hchewa, hou ntu ana te mata kite rakau i licrea ai a Weri. Ka olio te liunga ra i konei, ka rereatu ki nga pu tae rawa atu ki le walii ilakota ai, kua riro i ctalii tangata liapu ke atu. Ka tangi i konei te hari o Hchewa ratou ko nga hoa, ka tuu ngarahu hoki te hnnga i l-aliaki ra i nga pu ; inuri iho ka puta nga wahine kite aue, n, tutu ana te pueliu, pirare tonu td innngai o te tangata. Ka maunu m'i nga maripi, me nga patiti o tera hun.'a j no reiia, ka taknto a matou pu e rima tahi. Ka unuliia a Neretona i konei—na Neretona hoki i tapahi nga here a Weri—ka mea atu ki a Hehewa ma, —" Kaua o tatou toto e whakahekea. E koi ana te mats o tt toki e mau ua i ou koutou ringa, otira kotahi ano whiunga mo tena toki j healia koa i korerotia ai te pu ; waihoki lie kanolii kaloa matou kite pupuhi. E kite ana ano koe e Hehewa, he poto rawa toil ringa, ekore e toro inai kite patu i uku hoa nei. Ekore ia e hinga kino j ekore ia e puhia mete manu e whakakekoa atu nei, me utu ano tona Oiiia,_ healia i karaugatia ai he whainga ? Engari auo, me hohou te rongo." Wliakapoururu tonu a Hohewa. kiliai hoki i na tona puku whakatakariri ; otira, me peliea e ia, kua riro mai hoki i n matou tona hamanu, a, hore he mea hei puru ite pu. Ka tolitt atu te ringa kite ivai, lie mea pen kia hoe ni matou, Tukua ana m>a ringa ki raro ; tiliro whakatau ana ki a inatou ka haero, hore he kiki o ratou ko nga hoa, Eliara tona i te titiro .wehi, lie pouritunga, no te taea ai tana i hiahia ai. Tera nga waka mo matou i a Anatoini e tiaki ana ; ko Neretona te tangata o muri rawa ; no tona ekenga kite waka.ka whakatakotoria nga pu me nga paura kite one, hoe ana matou.