Untitled

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 55, 30 January 1851, Page 3

Ua hauhakea ana mara e te tangata, ka rapurapua he tikanga mo nga ngakinga o tera atu tau, ka tirotirohia e ia nga utu i riro mai i ona ringa i nga mea i ngakia e ia ; kci konci hoki te tauira 1110 to imi mo to iti ra nei o ona ngakiiign. Iloalia ra nei nga mea i imi at nga moni l;i to toro, ho witi ra nei, lie riwai ra nei, ka whai nun ki aua niea liei ngaki iiiuna kia liua ai to. moni o nga mnhinga i nga tun i muri mai nei. Olira, lie tail ano ka kake he tau ano ka heke ; 1110 konci, mc> ata titiro nga kai ngaki, me ata whnknrongo ki nga utu mo nga Ima o te whenua a, me anga ana whnkaaro ki aua mea, hei ngakiiiga moim. Ma te oneonc tetnlii wahi, me ata titiro kite alma o tana oneone liei tnpuranga mo tenei niea, mo tenei mea E pai ana te one matua hei tuuga mo ctalii niea e wliakatupuria ana; lie one kura, lie onetea nga mea e pai ana mo etalii ; ekore hoki te kotahi a pai mo nga mea kntoa. Ko te mea tenci liei iiurihuri mo nga wliakaaro o te kai ngaki, kia tika at tana malii whakato i ia kai, i ia kai ki nga oneono e kalm ai. Ko nga ritenga anei o nga kai ngakiwhenua o Ingarangi, c aim tonu ana nga wliakaaro ki nga mea whakatiipu, c Ima mai ai nga rawa. Ka haere ka pan mai kite whare nga men o te hauliakenga o to tau 1850. Kua rongo luaiou kite tangata he tau pai tenei. E liari ana niatou ki nga rongo tuku mai mo te iiiahingao nga lion Maori; c meinga ana, katahi auo te tau i tino ngaki ai te tangata Maori i te with 15 pai ana tenei, lie painga ino ratou tenei ritenga ; lie imi hoki nga moni e tiromai mo ana mea i ngakia raj a, Imunga ano tenei ekore nga moni o konci e whitia ki nga wliemta o ko atu, no te men e nui nun auo ic kai ki konei- 10 nii-inga aua he tau kino tenei no Poi Hakcnn, no HopnTaone, no te mea tenei i kake ai te utu o to parnoa i tenei svn. Ko to kakengn o te utu o to pai aim, he painga tera mo nga tangata Maori; ka nui te utu mo te pnraoa, ka nui kntoa ano mo nga witi. Ahakon ekore e ron te takiwa e kake ai te utu mo te witi, me nngn te wliakaaro o ngn kni-ngnki kia riro mni ai tetalii <> ngapninga ki a riu>u. Ahakon nui nga mam o'tera tau, ill-' m;a mnra o . tenei tali, ekore auo e tu 1114 a maun o ; konci, i te kai e wliakatupuria aua. Ala- > rieuuo kin utaina mai etalii i tawalii i ora ai. He nui nga mahi o tenei wheinia kua tnea e 01m tangata, otiru, he nui ano kei

muri. Kua maha a matou uinga—na teaha i hoki iho ai nga mea e ngakia ana ki tenei whenua? ko te tino tenei onga whenua o te Moana Marie mo tenei moa, mo te ngaki whciiua. 12 liono tonu aaa te ua o tenei whenua; o tnakuku tonu ana to oneone, tenu ko nga trhemia o tawalii atn, e palua ana e te ra i te oroj putanga ake ite oncone. Kite nii to J konei tangata, ka haulieke ano in ; l.i te ! rui nga tangata o tawalii lie mea ano ka hauhakc, lie men ano ekore hauliuke, I kaliure hoki lie ua hei whakainakuku i |te wlienun. I a matou i tawalii i kitea ki reira, i totalii ra ko tc utu mo te pitlieru wiii 3s. Gl., i mini tata ka kakc ki nyu liereni 1(K ki to 205., kite 30*. ino te puhera kotalii. Ale he mea c peia ana a I konei ; me lie mea, ka pt-ra te imi o ta | utu ki konei i nga wa e iti ana nga ma- ; liin<;n —i nga wa « u niai nei te Pukelia tatakirua te ran i runga i te puke kotalii liei nolio mo le Taone o Ivataperc—te taonc ki Otakou—ki te pern i tenei wa, liealia te tukunga iho ? Kei nga tanguta o Uaro nei te wlmknaro mo tenei, kei ii ratou te tikanga mo te main whenua hei oranga mil konei, ma o ruuga tangata ano hoki, e marnrn liaere ana hoki nga tungata o tenei wlicnua ki nga wnlii katoa o tenei motu. Ana te kino e aim niiti ana i te whenua wliai ra. ua takitahi hei whakamaku mo te whenua 1 I nga tail kuu pahure i Poi Ilnkeaa i ngaua putia ngu tangata e te hiakui, kit'.ai hoki i atakaliu nga uiara i tc ra. Taugotango whakaaro ana a Te Kipi to Kawar.a pai o ia whenua kia kaua e pera te panga o te mate ki nga tangata i nga tan i iimri iho. Tenei ta tikanga o tuna Kawana. Tera tetahi Motu koliatu i (e awa o Poi liakena ko Kokelu te ingoa o tana Motu. Keria ana he ana i aun kohatu, ko te alma i penei mete potinamii, punui ana a waenga nui, ko runga i iti mete ngutu pounamu nei; ekore e tan te liaumaku ki aim ana, ekore e tata atu te hau. Ka oti tuia ana te ringiiingi kite kunga, ka ki ka puma a runga kite puru koliatu, paui raiva a runga kite oueone kite kotakota, runga ake he tuupoke kohatu, a, takoto pai una to kanga i aua rua. No iiaia tata nei ka wahia tetahi o aua aria ka tatigohia niai nga kai ki waho, a, pai tonu; hokoa nua he maiio puhera ki nga kai huri paraoa ; cr'.ma hcveni mo te puhera kotalii. liwaru, te kau ra nei nga tnu i takoto ai aua witi ki era ana. I korerotia tenei kia kite ni ta langnta ngaki whenua o Niu Tireni i te p.-iinga mo ratou me kore ra nei e whukauuia a ratou mara. E nui haeie ana nga tangata o enei walii; e nui hacre aua hoki nga iwi o era atu whenua; mo konei, kia nui haere nga mahiiiga, kia o rate mano i te kai. I nga matenga o Poi liakena, i inttii, kihai a Niu Tireni i ivliuknnron; ko tenei, kua nui te ahuwhenua o te tangata Maori, a, kite mea ka nta tika te maia i te oneone, ka liuuina a Niu Tireni—ko tc Mara o tc Momia Marie. Kua oti tenei iugoa te tapa monu, ho pai no tona rangi. I.c mumuiia no tona oneone. Ko nga tnura o Niu Tireni me waiho hei aua kai ma Poi llakenn. ua mate tera i to hiakai. Ko tetahi kei te liiuhi whakatupu tarn hei kai ma te pirikaim ma te kau ; kei reira tetnhi walii c to tikanga e wliai o te tikanga e wliai rawa ai te tangata Maori, liugari te kau mete pirikahu i te poaka. Ale whaknaro, he whenua pai tenei, mo te tote, i te kau, aha noa, hei uta ki era atu whenua—whnkitaron hoki, kite men ka nui nga kni ki teuei whenua ka bono mni te kaipuke wero tohora o tawalii kite tiki mai, e icrere aua hoki te pera ki nga tahataha o enei motu. Ki te atu whakntiroa enei mea, kite mea, ka titio ahuwheuua nga tangata kite ngaki, Jiq reira kake ai a Niu Tireni, .ko reira Tsitea ai toria'raugatirat.inga i roto i nga iwi.