KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hanuere 30, 1851

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 3, Issue 55, 30 January 1851, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Hanuere 30, 1851

No nanahi ko te tekau ma tahi o nga takanga mai o te tau o te orokonohoanga o te Pakeha ki Akarana nei. I hui mai nga Pakeha ngatahi, ko te tangata Maori, ki te matakitaki i nga mahi takoro o te ra nei. Pai ana te rangi, marino ana te moana koia te ata pai te whakatataenga o nga poti whai ra. Here he karekare o te tai, kanapanapa kau ana te mata o te tai; no reira, kihai i ata rite wawe te rerenga tuatahi. No te 12 o nga haora ka rere, a, hoki rawa mai kua tae ki te rima o nga; haora i te ahiahi. Nga poti e toru i rere mo nga pauna 15 koia enei —ko te Kome, 9 tana, no Rata Porena; ko te poti o te Pairata, 10 tana, ko Peue Fahehe te kai-whaka-tere; ko teNapi, he puke tangata Maori, 17 tana, ko Hemi Tauturi, te kai-whakatere. Ko te poti 9 tana i mua, rnuri mai ko te mea 10 tana, muri rawa ko te 17 tana. Te tuarua o nga whakatataetanga mo nga £3, i lmere te papa i a te Emma, ko Te kupa o te liapu 58 te rangatira o tonei poti. I muri noa atu ate Namu. tc poti oTe Hei, mete Uniona, te poti o Pene Tare.

Te tualoru kotalii atio poti a t e Uniona a maliue ake tera. I to tuawlia erua nga utn i karniigatia; mo le nica o mua £25/ inn to men i miiri nlu £5, Ewliitn nga poti kite rercngn. Te hokinga mai i penei,— ffone raua ko liipeka, no Te Henaliana, 10 tana ; Kaka, 10 tana, no Korona ; I'olaimanyu, 15 tana, no Oki; Ifhakawairua, 15 tana, no Karomera; Kahawai. 18 tana, no Hikeliana; JVluikuuaua, 10 tana, no Wanuera; llijiihi, 12 tana, no Huuiona. Te utu tuarimii (XlO) mo nga poti wera ; ewlia poti —no te kaipukc Marikena a IJomuera Ilnpiliunu, no te Hawanati letalii, no Te Pangiki tetalii. Etoru nga poti i kopipiri ko to ke Hawanaiii i aim ko kiliai i ten*. Te lioenga ntu o nga poti i te puke iriiign kara a !■■ ki noa mai i Tiikopuna, o rima te kau niincti o te mca tore ; e wha eiinia ra nei macro o tima takiwa- Ko Uami Iliriki te poti o mua ; muri mai ko Tani Tuka ; mini mai ko l'wnu Pctrcti, ko te Iluerere i atiga ke. To Tuaono o nga lioenga lie wnka Maori, tokoono pu nga tangata ki ia wnka ki ia waka. lima nga uiu i karangatia mo tenei hoelioenga, elorti nga waka ki to liocngn; ko te tikanga c> to hoe lie pcra me nga poti wero toliorn, Tangi kau ano te repo, ka ruknhia e nua waka, inamata, kua taja tawhiti; tangi ana to ngmigmo o tenei kaipukc, o tenet kaipuke i nga waka' e lioe ana, lie linii tera nto te whakauruhanga mai o telioa Maori ki ngatakoroliangaotera. Kopiriri tonu nga wnka e torn i te lioenga ; ko te Pupa i riro i te inea iti; erinia te kau ma ono mineti o tcnei lioenga. Tae kau ake kite puko iiiigi Kara ka riro atu nga £0 mo te inea tere, mete £.l mo te mea i muri atu. No Uami Pnteora oOiakei te waka tere ; ko Tolara te ingou o te waka, ciima ptiuna i a ia. Mint mai ko Tiko • ran no Pnora o O.akei o to hapu o Ngatiwhutuu. lie kiki i te tuawhitu e, wlia nga hoe. To utu mo tenei hoelioenga .£ls Nga poti, -ko stpelu. no Te langii; ko te Hirihl, no te rtinangu o tn Wnitemata; ko to Nohelcno Mukitanu. Ka lioe nga poti, a te inotu i Oka ra, wlinkaiinua tonu, ko te Apele to men i mua, kiliai ano i ngaro te tere o terai le orokolioengn, Ahakoa naua ngu kai lioe o to Hiripi, kiliai ano i pcra tc tere mete Apete, a riro ana te papa i tenei; ewha te kau ma ilia mineti i tenei lioenga. Te Tuawnru, lie poti wliai ra, i hoki ilio i nga tana e rima; te utu £5. Ewlia nga poti o tcnei rerenga otira, erua nga poti i ririte nga ihu, a, paliika iti nei te iliu o tetalii, i te tnenga nke kite puke. Ko nga poti enei'i to rntou. anganga mai,—ko te Iliripi. no Tc Tana; ko tc Wik'.ni, no Te Winnri; ko Here, no Here Waiti; ko le Tara, no 'Te Karohi, ho Apiha lioia. Oiiia, hcoi ano to whakatatuetanga p>>°> ko te lioenga luaiua. Nui atu te rawe o lenei h'oengn, ekore e ivarew.-ire wawe nga tangata i uiatakitakihia ai tenei lioenga. He waka Maori i tenei lioenga, lomo tonu i tc tangata. Erima'ngii waka kite lioenga; lie rauoa, taiiLO mai tc kercru, ano o koc-aliuha ! Tangi ana te ngongoro o nga tini kaipuko i te lioenga haeretanga o nga waka j karekare kau ana nga vvai o te moana i te lioenga oi, ri—tc, rite tonu te patu o te hoe, ano te ia e koropupu ann. Ko tc walii i lioeai he pcra me to nga poti wera. Ko te tere o nga waka nei, liealia koa i korerotia ai! Etoru tu kau ma whitu incneti i to lioenga. Pipiri tonu nga waka erua, nohinohi nke nei tc paliikatanga o tc waka tuatahi; £8 i tera ; etoru i tc met i muri atu; i muri tata atu nga waka atu etoru. E mea ana ma ton, kahore he whenua ke atu e pera mc tenei whakatntne-

taiiga. I nga ivaka ka u, ka ti, ka trliakatnngihia nga repo o ng'i kaipuke Ingnrihi, i nga kaipuke Maiikcua; he ivhukapni tera no ratou mo te raweo te hoehoenga waka Maori, llari ana pea nga boa Maori mo te inahi whakap u, o nga I'akeha ki nga takotohanga, o o ratou tctii.t Maori. Ka tVharepuhunga,Kc waka tere ; no Te Wltcroivliero tera, te rangatira rongo haere o Waikato j na nga tangala o taua ranyatira i hoe te waka. Ko Tamahu, i mnri, na Ngatipaoa tenci i hoe, ko Hauaurii tetahi o raugatira tvha i maiia o Ilauraki i roto i a ratou. Ko te te katt o nga hoenga he poti ertia hoe ; E3 o tenei hoenga, ko to Uniona to inca tete, no Han^iri. Kihai te te kau ma talii i hoe, i anga era ki : tita, i tinia e te hoita i te tttringa roa, Ko te inutun ;a tenei o te hoehoenga mo te tan 1 S3l. Ilawtf tontt, pai tontt nga nieatanga o tenei ra. He takoro pai tenei mo talon he iwi nolle) talon kite ukau koia i ata pai ai tenei mea. V, mea ana matou i te takangi mai o to tan 1552, ka poka ke ake i tenei te poti, o, c whakattnt iii.it alio nga hoa Maori, a, kit mti ake nga nttl. li whakaaro ana niatoii me whakatirti mai nga w.ika whai ra, Inunga ano hoenga e rua o nga waka Maori, ine enci i te tan nei.