KO TE KARERE MAORI. Akarana, Tihema 19, I85O.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 52, 19 December 1850, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Tihema 19, 1850.

Kua tini a matou meatanga atu ki nga tangata Maori kia kaha kite ngaki i nga kai o te whenua kua tini hoki nga kupu mo te ahua o ia kai, o ia kai, e ngaki ai ratou. He hialiia no iiiatou kia kako liacre liga lioa Maori i hokia tonutia ai tcnei tu liorcro. Aliakoa kua tini a nmtou meatanga atu, kiano i nui noa nga mara whnkatupn i nga kai e 'paingia ana e te Pakeha. Eliara tcnei i te kupu wliakapouri i nga lion—eliara i te kupu wliakamangero—eliara i te kupu whakangoikore—ekore ano e pera to kupu mo koiitou, lie mea lioki, e kilea ana ta koutou ahuwhenua i nga takiw'a kaloa. Oiira, he malia no nga niangai liei kai, a, te tu, kti nnga ke titiro ai i te oranga ma ratou. I muri ilio o tera tainga, kua kako te utu o te paraoa, a, kua wliakakakca tc utu mo te taro ; i naia tata nei ewlia kapa nio te taro kotalii; i tenei, ewlia pene inc tc licpeiie. Me he men, he painga mo kai-ngaki-wlienua, te wliakakakenga o tc paraoa, ekore matou e kiki, otira, eliara i te painga mo ratou, no te mea e taria ketia ana nga utu mo nga paraoa ki tarawalii. Me lie mea, ekore nga paraoa « tawalii e kawca mai; me lie niea, e kaUn' ana nga tangata kite ngaki; kei aha to kake lioa ai, lie mea ka puranga nga utu ki Niu Tireni nei ; tena ko tenei, e kawca ana a tatou'moni ki era atu whenua puranga ai 1110 a ratou kai e utaina mai nei! E pera tonn te hanga, kia rite raatio te walii e wkakatupti ai liga tangata ngaki-whenua o Niu Tireni, i te kai ma ngamano e 110110 nei. Me atatirotiro to kai-ngaki i te tikanga o tenet kua meinga atu noi; ko te take tenei o tona whai rawa, o tona rawakore ra nei. I Ingarangi—pera ia he kainga

tohunga pu (era kite ligoki,—ko tu ratou inert whakahara tcru ko te wliai kai, te kai kore ra nci o nga mara. Te mca i penei ai nga whakaaro, he mca, kei riro nga moni ki era atu whenua, hei hoko kai, ua iti te hua otc kai Wuihoki, ua hua kore te kai, laliore he mahi 1110 te tokomalm o te tangata, a, he rawa kore, lie hiakai te tukunga iho. N.i, kite niea, ka whokaaroa e Ingarangi te iti te nui ra nci o nga kai ua hauliakea, kaua tatou e whakaaro ? Kin malmra ki tcnei, lie hunga rawa kore ta ton, he kainga e haero ake ana kite nui mana; tena ko Ingarangi, he kaingn nui ano ia, he kainga whai rawa. 1 Ingarangi, he men kotikoti haere te whenua, 1110 tcnei, 1110 tcnei, a, licoi ra ano a ratoti mara ko era e ngakia tonutia ra. Kite inert ka huanui ami mara he painga era 1110 nga kai-ngaki; otira, kite niea, ka pututu nga kai, ki to niea, ka hua kore nga kai, lie rawa kore te tukunga iho. Tena ko Niu Tircni, lie ritenga kc ; ki tc niea, ekore tenei mara o nga hoa Maori c hua, ka neke atu, a, e whiriwhiria tonutia ana nga walii niomoua hei ngaki niea ua whetengitia nga mara tawhito. Kite talia whakararo o enei Motti, he pai ke ano <0 tc oneone ; haere mai lioki te humarie o nga rangi, te ata whiti o tc ra, te ata tukutuku i te ua i nga ra o tc raumati; ko te mca tenei i whakaaroa ai, he whenua pai tenei mo te ngaki i tenei niea i tern mca, i te rau, i te mauo, o nga niea e ngakia ana. Ko te tangata o konci c mi ana, ka liauhiike ano ia; 110 te niea, ekore tenei whenua e pera 1110 Ingarangi te kino ; ekore eialii o nga kai c mate i te ra, ko etalii i te matao, i te huka rcre. Ekore tenei whenua e pera me Poi Hakena te mate i te ra ; i tern walii, liore lie uri niea c toe i te ra i etalii tail; ko konci anake tc whenun, e mi atu ana, e hauhake toim mai ana; pai tonu te alum 0 tc takiwa hei ruingn, hei whakatokanga, pai tonu huki tc hauiiakcnga mai. He inahn nga lake e whakaaroa ai c te kai-ngaki; he malia nga take c nliuwhcniirt ai ia. Ko tctalii tenei ko te kakama ote Pakcha kite hoko i ngil niea c kawea mai anil o nga hoa Maori. Ko te men terici, i wh:ii ngoi ni rntou, 110 men, ko te take ia e whiwhi ai ratou ki tenei taonga, ki tern tuonga. Ko te men tenei o. whiwhi nci ratou kite lioilio, ki to kau, kite kaiptikc hei uta mai i nga kai ki nga tuonc hoko ni; a, aliakoa nui mai nga kai, e poto katoa ana i tc hoko. U:;oi e ano pea e taea te whangai e ratou te tini o te l'akeha e 11 tonu mai uci i runga i nga tini kaipuko aim mai i tarawalii. 10 anga mai ana etalii o ana Pakehaki enei walii, ko etalii e anga ana kite Moana Poiiuamii. Ewlm nga kaipuke nunuii rere mai i Hanaua, kiOtakou; lie tini ano nga puke k i muri. Tern ano lioki etalii puke, e rcre mai ana ki Akarann, ki Whakatu.ki Ponelce, ki Taranaki, he lutnga what rawa nga Pakeha eke mai 1 runga i enei puke; ko nga mca c paingia ana e ratou, ka taea ano te hoko. Na, me waiho kia rere ke ngil mca o enei tangata —li.'e waiho nga whenua kia tupuriac te rahurahii e te tutu ? Oti ra nci aie arai te mata o te oncotic kite talakau witi, kite kunga, kite riwai 111 c era atu men? Ala nga tangata Maori ra nci e kapo nga kourae matt anai te paro o nga ringa o te hunga u liou mai; 111 c tuku ra nci c ratou ki nga kai ngaki 0 Hopa Taone ? Kaua enei kttpu 11 i e takahia noatia, engari, puritia, hurihuria e koutou kin ata kitea ai te tikanga. K mca ana matou, kia waiho atu nga paraoa o Hopa Taone ki ia whenua he kai 111 a o reira tangata; ko nga parni-a hei kai 1:1 a tatou ake o enei molu, me whakattipu ano ki tenei whenua—kei a koutou te whakaaro mo tena I E pai ake ana, c minui ake ana a tatou mara ; a, e whai mira ana hei huri 1110 nga witi ; kaua tatou c tukna kia patua c te ngoi kore ; kaua e tukua kia men c te tangata, e tu kau ana nga Mirn, kahorenga tangata Maori i r.huwhenua, koia i tu kau ai.