HAERENGA KI TAUPO.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 40, 4 July 1850, Page 3

HAERENGA KI TAUPO.

HAERENGA KI TAUPO, I Akarana. [Ho roanga no tera kua taia] He nui to maua hiakai; kotahi ano wahi maripi i a mao, na taua maripi tctahi wahi i haehae, na nga ringa tetahi wahi, ka makuna maua, hoatu rawa te whirirua ki n>ja hoa whangai kua harahara etahi o nga kai o roto. He alawhai maori tcnei na nga tangata o Maungatauteri ; e mea ana au, kua riri ratou mei karanga maua kia utua taua kai. I te miiri ahiahi ka tae ake o maua tangata; ko te tangata nana nga waka i roto i a ratou. Whakaaro ana au i konei, na teaha, na teaha ra n*i i kitea ai ki Maungatautari. He mahi ano pea nana i rcira i nica ai in kia eke matou ki ana waka kia whai tangata ai hei hoc i a ia, a, kia hoatu nga hercni, me ngatupekai rtinga i tona mahi ake. Miharo kau ana au kite mahi o tenei tangata. I te nohoangaki Maungatautari, i teahunga ki runga, i korero mao ki aTe Hura te Rangatira o tana pa, kia tukua e ia etahi tangata hei tiki i te waka e takoto ana i Rakautahi, i te kainga o Te Kaora, kia hoea mai ma Waipa, a, te awa o Waikato ki tcnei wahi. Te mea i whakaaro ai mao ki tenei, he wehi i te ngengc ua haerea e matou a uta ; a, he mea hold, kia ata kitea ai tetahi wahi atu o nga whenua oia wahi. Erua pauna (£2) i karangatia ma Te I lira mo tenei mahi. I oti pai taua mahi, tae rawa mai mao e takoto ana te waka i raro atu o te pa, te maniao alu o te tauranga o te waka, ctoru pea macro. Whakaaro ana mao i konei, kua lata ki tc kainga j he nui te kai o te waka i hoea mai i Rakautahi, tukua ana e maua he ti, he huka ki nga tangata arahi i a mao, lira ana nga whanaunga kite kai, kua parangia noatia te tini o te tangata, e kai tonu, e korerorero tonu ana ratou. Roa noa ta matou korerorero ko Te Hura i te po, i mea ia, maua e whakatika nga waka ki nga taheke o Waikato, no te mea, kua taunga ia ki era wahi. Moe iho, ao ake, porangi tonu mao kite hacre,otirakihaii whakatika wawc, e warcaana nga tangata kite kai —ki tc korero —ki tc tangi, a, inutu rawa ake a ratou meatanga, kua taea te tekau o nga haora ote ra. Te hohoro te whakatika ka koke ko maua anakc, kihai i roa ka rangona ratou e ngunguru haerc mai ana i muri, me nga kuia, me nga kotiro; i haere mai era kite mau i nga hapaiuga mea maoa. He ara pai tenei, kei tc taha o te awa o Waikato, he rcpo ano ia hoki tetahi wahi. I wehi au i te wai, i te ra nei, kci maku oku ua noho kite waka. Mea atu ana au ki aTe Hura inana au e waha i nga rcpo, whakaae tonu tera, o, taiapohina ake au, me he tamaiti nai. No te taenga kite waka korerorero ana, tangi ana, muri iho eke ana matou ki nga waka, hoe ana i ' Te ia tukutuku ki Waikato.' Kihai a Te Hura i tae i a matou, i mate hoki iaj otira, kahore he mamaetanga ki tera, no te mea hoki, tenei auo nga tohunga ki nga wahi niataku o taua awa. Haere tc kaha ote hoe, haere te rere o te ia, kihai i roi ka tutata kite taheke matamua. Ko Paura tc kai-uru-ngi ote waka ;no te tatauga kite rere, ka pa te karanga o te kai-urungi, kia haere kiuta etahi o nga tangata, kia haere mauta kite raenga i raro atu. Koia rawa ano ; peke ana matou kiuta, tukua ana kiuta hoki etahi o nga wahanga kia mama ai te waka. Mahue atu kite wakatokowaru nga tangata, unuunu marire ana i nga koheka, ka mau ki nga hoe, ka rukuhia " te moana waiwai." No lo matou ekenga ki tc taumata, ka kitea atu te waka e hoea ana; tutu ana te puehu o te taheke, makari ake liei te awa hei putanga mo te waka. Ko Paura kite kei ote waka noho mai ai, no te taenga kite heketauga, ka " rere a manu". tc waka ra, rite te tukunga o te hoe, rite te pikonga o te tuara, waiho tc moana i kona tutu ai, hacre ana te waka ka riro.

No te unga ki uta, eke katoa ana matou ki nga waka, hoe ana. He \--e-- aii.i u'-■■•- :•<-> •''- ■ i-i •engati he wai kan i eke !<i u: -.v.!;.i , :i-> i--taenga ki le wahi pai o te awa, ka winka■•:■■"> ano matou ki tc kai nei, a In parera, popotouu ki nga tini piknnga o tana .nva. Ahiahi rawa ake, haere ana i a matou nga parera enia tekati ma rima. Kahore he kainga Maori i*kitca i tc haerenge mat i Mauugatautari, a, tae noa ki le manga o Waipa. Kahore i ahua rangatira teiiei wahi o te awa, e ngaro ana tona pai i nga parepare o te awa, e titi tonu ana hoki. I tenei ra, tolmtohungia ana e nga tangata nga whawharua e rtia i te toka, i te taha maui o te awa ; e meinga ana i tapore ana wahi i te rckereke o tetahi atua i te tupekenga mai ki tenei taha o te awa, e arumia mat ana e tetahi atu atua. I rokohanga matou e te no kite taha o te ngaherehcre, marire kia tae ki reira i whai wahie ai hei talm i te parera, ine le pararekahei kinaki. Me he mea, i taea te kawe atu ki Ingarangi ka manawapoporetia e nga rangatira kakai o reira. Me he mea pea, e lino liiakai ana ratou, horokatoa te kapaua, me tc parera. I tc ata po ka inaranga matou, hoc ana, a, tae noa ki nga haora c rua, ka whakau matou ki tetahi kainga kai ai; ko Kirikiriroa te ingoa o tana kainga. Kakama tonu nga tangata o tenei kainga kite homai i nga mea i tonoa atn e matou. Ka hoe tonu a, te wahanu o Waipa, u alu ki Pepepe te kainga o Te Ahi - wera. No konei, ka tuku te kai nei a te paroro i ana roimata ; n rawa ake, putaputa ana nga koheka. Ko te atawhai o Te Ahiwera raua ko tona makan, he nui ; pupuri noa raua. kia noho i reira, meaha i te porangi kite kainga. No te mutunga o te kai ki Pepepe, ka eke ano mao ki tc waka ; tukua mai ana nga taro, me tc poaka whakapaoa hei oki tc ara. I te nohoanga ki tenei wahi, i hacre mao ki te matakitaki i tetahi whare karakia i hauga e nga tangata o tenei kainga e ratou ake. lie raupo tenei whare : he mea nati a roto kite kakaho; whakairo rawa nga po o te tuauui, me era atu rakau, kite ahua rau-rckau, kite ahua anganga tohora. mc tc ahua o te pareho o te mango. He karahe to nga matapihi. He nui te pai o tenei whare ; me waiho euei tangata hei tnuira s?° tc tiui, a, haunga te pai e huri atu kite Mitienere i tonoa ai ratou ki tera tu mahi. Whakapatia ana a mao tangata kia. kaha ai te hoe ; i meinga atu he nui te ti, mete huka ma ratou ua ngawari te hoe. Kongo tonu nga tangata ki a mao hiahia, a, i te ahiahi po ka ii matou kite whare o tetahi Pakeha. Kahore i rokohanga te Pakeha e matou, kua haere ia ki Akarana, na tona hoa Maori i tuku te riwai ma maua, me nga ngohi (he mohi pea), lie nui tera tu ika kite awa o Waikato. Moe marire ana matou i reira, i le atatu ka hoe, tae noa ki Tuakau i te awatea iti. No te taenga ki reira, ka toia te waka ki uta, ka aim ki Tuakau, kotahi haora ka tae matou ki tana pa, whakaara tonu atu nga tencti. Ehara i te Iwi atawhai nga tangata o Tuakau ; kotahi hereni i karangatia mo te kete kapana e kai ai a maua tangata. Ko Tuimata, ko Tuakau raua; rite tonu te kino, tetutuatanga o nga tangata o<enei Juioga. Engari tc luingao Arowhena, itrbangainganoatia a mao tangata, kahore i kawpga. ki tc utu. I te ata, ka haere.a, TeHoromanga; e pakoa ana te tai i te taeuga ki reira, whiti pai ana i tenei wahi, haere ana matou me nga tangata tokorua ki le pupuhi, mate mai ana etahi weweia i tenei puhan ga. Maehe .'JO.—Haere tonu mai, a, no te kai ata ka tae matou kite kainga o Te Kora. He nui te atawhai o nga Pakeho o tenei wahi; tae kau atn ka tatu te taro, te pata, mete waiu kai marire ana mao i reira. Ka haere i konei a, te kainga o Te Raika, i Papakura, tu" tataki pu ki a mao pononga me nga hoiho, eke ana, a, muri-awatea rawa ake,kua noho noa mao ki te'kainga tupu. Kia mea atu au kite hunga korero i aku tuhituhinga a tae noa mai ki tenei wahi—kia mea ahau, ki taku ahuarcka mo nga mea i ki"

tea eau i rolo ite tangata Maori. E mea ana au, he iwi atawhai te tangata Maori, he iwi marire ; ko te tahae, ekore tera he e kitea e ratou. Ilore rawa tetahi mea i luhaetia ito maton haerenga i roto i te tokoinaha, pera ia, : i tokoto noa nga mea i roto i nga teneti, a, ime he mea, i hiaWa ratou kite kahaki i etahi 1 taonga, kihai rawa i rokohanga. E hara te ■ tangata Maori i te tahae, ekore tera kino e kitea, ekore tona rangatiratanga e whakahekea ki i te main i tera he ; engari ano, ko tc pakeke ki te hoko, ko te roa o te kakawenga kia rahi ake 1 lie utu mana, kia mau ai rauei tana utu i karang* ai ia, he nui ; hcaha koa i koierotia ai, tera ritenga te tautohetohe, o te tangata Maori " Engia alio he waenga upoko." Otiia, ekore te rau o te iwi, ahakoa Pakeha, c 1 poka ke ake i te tangata Maori te tika. He hunga rawe nga* tangata hacre i a maua •, , kyhore rawa a ratou tutu, a ratou kino.a.hoki noa mat kite kainga. Ite haerenga o taua hunga i tukua c mana i runga i t« aroha, ae ra, i hacre aroha ratou, i noho aroha maua. E te kai korero o tensi pukapuka, ko taku poroporoaki tenei ki a koe. Kua roa taua e haere talii ana, i roto i te ngaher:here—i roto i ite r*po—i roto itc rahurahu. Me he men, ' kua haere koe i roto i a ratou, ka malau koe kite pono o taku e meinga atu nei. Me he mea, kiano koe, i haere noa ki roto ki nga tangata Maori, kia mea atu au, haere, kia we koe te kite ile alma pai o lenei iwi. Kite mea, ka whakaronga koe ki taku e tonu atu nei, ka mea ake ano koe, me au e me i ake nei, heoi ra ano tc maraina i ahuareka ai ou whakaaro, ko tou " Haerenoa Kt Taui-o. "