HAERENGA KI TAUPO.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 37, 23 May 1850, Page 3

HAERENGA KI TAUPO.

I Akarana. [He roanga no tera kua taia.] Ko te ara ki Waikato e awhio haere ana i roto i te ngahere, he kino ke ano tana i te pakiaka o te rakau. haere mai te kareao, te torotoro, te aka, —haere mai te knteielcre o te paru ole ara, i te takahanga o Ic poaka wliiu mai ki Akaraua, pati ake ana te paru, he whakarihariha ke alio tana. Kihai le ra i tapoku ki roto ki enei ngaherehere luauriuri, ko le tolo o nga rakau e heke lonu ana ki raro — uiurua ana a roto o tc ngahere, kapikapi ana te whenua i te rakau, bore he luarokelang^. Ka liaere maua i te raliuralui a laka noa ki tawhiti, ka piki ka heke, a pa noa ki tetahi puke, ka tiiohia mai te Waileinata, iiiarauia kau ana nga wai. Note toiuokanga ki le ngaliere, ka ngaro nga wai o te Waiteiuata i te tirohanga. I lore he reo i rangona i rot.) i nga awaawa o tc wao, pouru pu te alma mai i roto i aua ngahere. Kngari ko le tangi ole Tui, i reka kite whakarongo atu, n, ka tiiohia te tupekepekenga i rimga i te rau-rckau. Haunga te tangihanga o te kaka i ruiigai lekoroi. 1 miliaio pe.i aua maim ki le alma ke o nga tangala e hikoi liaere ana i rolo i te ara paru ole ngahere. Tekau ma wha nga macro o to matou haerenga, ka tae atu ki le inuliinga mai o te rarangi inaunga, ka kitea atu le lalui mafau o te awa huniarie o Waikato. Alio te pai 0 tera a.va ! Ko tona wlianui, 100 iari—mac - liene kau i te tirohanga—e rere aw hio ana te ia wliaka-le-moatia nui. Tua heke ana nga tahataha o laua a.va ; ko nga puke i uta alu e kapi ana i le rakau, pmuru lonu le tupu. Ko telahi o nga pai ko oua mutu i waeiiga awa, i»>e t-onei pea teuci i litoa ai, Na runga mai i te motu. E lit noa mai ra, ki ahau." Ka kitea te k-i nei, te toctoe tuaurii e tupu ana i te talia o te awa marama, engia aim he lioti toroa, e njaucue ana i le iniiri o te matinga ! Ka tirohia atu le w.ika .Vlaori e lioea ana, liaere mai te lore wlmkaliata, pera i. kihai nga paraikete wliero o ruuga i ivhakawliaua kite hoe. I te nolioang i ole tangata ki Akarana, kite atu auo ko .;m me.i ra i tirohia noalia ra, tena, ko te tamiga o te kanolii ki una painga o Waik.uo, liealia koa i koreroli t ai. Ka heke matou i konei ki tc awa o Kaka.v.iliri, ho walii tapokojioko, lie wahi kohukohu. Ann le naniii o ii walii, me he k pu i, raiigai tonu. 1 aku hacreng. i nga koralia o Inia, kahore an i kite i to tini o to mea peliei, kite raw.i ake an i te inano tualirinn o te naiiiu,)o le ivaeroa ki tenei whenua; ano te tini, me le oneouc ole laba moa-.ia. l'opo lonu Ui te kai i a matou, poari ana i le tini, whakamaie noa nil-, a, k'. holia no. i le patunga, te harahara etdii. Kua viro a nr.iua tangala kite tiki waka i 'l'naknn, kua wh .- kari'ea tana waka mo matou i inua atu o te whakatikanga mai i Akarana. Kihai nga tangala i hohoro mai, k . ro:. maua e t ttari ana, ka put.t et.hi parcr.t ertnlahi e, kau li.iere ana i mata o te wai i ko alii i a maua. Ka takotn nga pu, maie r ivva, in iiiiiita, kua liutia, kiia til kite alii, Ka pouri ka u matou ki uta, wliakaira po nga teueti, ia!iu tonu am te alii, hei (linn mea ma main. Koauetia ana nga parera, te kaka, tc kukupa, me nga riwai , kam 10a, kai iiiarire an ~ ka niakona. Ka pou-i, liaere ana te naniii, ku te waeroa ia ii:ti:ini ana. Ngeiige no., in.ua ki uga laua hapai ki tc p.tlii i 'e naniii, kihai i k.iha te tukituki i le waero.i, ka kai noa i a ill ma, a, ao uo.i te ra. Ali.ko. m ilia, kihai 1 lime, ao noa, liorerawa i in nga kanolii. Macho-'.—Ka takiri te ;.tka kohia a man fine;:, ka uiai *a kite wak i. Ko ic ro.i o te waka cwha tekau putu, erua te lestei. eke k .toa matou ko 114:1 t.uignla Maori kite waka, 11a n.a t..ngaia i hoe te wak. kite an ia,.a, e liioii ana te lai. I'. hoe ana matt 11 i roio i te awa o \..iika 1 0, e ah.i aua ki roto. l'ni loan te a.va i te tiroh inga alu, purtpnre liaere ana te wai i n;,. niontere Hi liaere i le roa o tauaawa. Ka t ie m .tou ki Mero.nero, k . u kiuia, kite talin kai. Kei te talia 111 - j lau ia o tana w.,hi. L' kau aim, ka rere ng.i | tangata kite nanao tun i. Tnpekepeke aua j nga" tangata i ro'o i ie paru i te karepo, paliekeiieke I. .ere ana uga tuna, katak..ti aua Bi a tangata, letahi ki tetahi. i te [lopotanga i roto i te paru, inaea raw.i uiai i te awa kua tini ke uga o te lOAOUnlia. Kua pupuhi ano maua i te parcr i i iniiri ilio i era, e in ana aua uiaiiu i te alii ka maoa | m.ii te mahi ole lima, mete riwai ; I. 1 takina j te kohue parera kahore o .nana ngci kite kai I kua wliai lioki niuua ki nga tuna, ko me;' I reka ia. . . , , . ■ No te iriutunga o te kai, ka hoe 111 Hon ki 1 Takapau, lie kainga tera e tu ana i to talia maiii o te awa. No le 0 o nga lifcora o tc aliialii ka uie matou ki tana kainga. 1 inua a'll ole baereii;i4 kite nine, ka k ii ano i te parera kohue, e pi'ipulii tonu aua uiatia i tera j uiaiiu, i te Ime.iga i roto i teawa. lie in.-a inangeie te hoehoe noa i roto 1 te a.va o Y\ aik .to ; otira, tena ano on 1 pai lie imi te pai o te inabi pupuhi haere i te parera. Noiaku kit. nga i ng.i tun kopikoaga o tenei u»v , l;a

mahara ahau ki to 1 omi it: awa i taku tnjiit, e rite an i hoki te ahua ki *onei. No tenei hochoengn, ka mahara an ki aku nohoanga ki tenei walii, ki tcra wahi i roto i ngn hoa i taku kainga tupu. I aku hoehocnga i ii-_r t nua o taku kainga, he nici» lucre luma. K nieinga ana he mea reka to hnorr buna Ik? pono pea tcra uhakatanki, i.iahoki, ku.t hacrore au kt am kainga i oniao ua ai ahau i taku itinga, a, aluia lie ana, kihai i porn pi'.i ki toku titivo, mo to pai o nnu, i aku hae;*oi\gu huna i aku matua. Machc to 'J. —No te mea, ko to Uutapu ttnci, okioki am m>tou ki Takupau. He kaitua nohiuolit tcnci, otira, c nurama ana, t kar.:ki:i uga tangata Maori, i to ati, i to alii ahi. ko te pero, ho kohue nci, lie mea patu ki tc kohatu. I huihui mai ivja lauiata o tana kainga ki o m un teuoti, ko tetahi i reira. Ko te alun o taua tangata i iangohia e au, whakakitea ana ki uga taii'.'ata, ka mea katoa ralou 41 he nui te pai !" Ko toku kitenga tcn.'i i te o te tangata Maori. Ho ngoingoi net te mea i tangi kt teta/ii tangata. I'arare ana te maugai ki to langi, a, ka hoki iho te tan;i. Koa noa atu e tangi am, ti ana nga i le tangihan» Ko to alma o nit a tokorua, i tang'»hia c nu f kata nua nga tangata ki aua alma. I*« piingia te ete tangata Maori; ho iwijt mgi nui r'atou. Tutaki k.*: * tangaia i ona whaa mni;a ka noho kite taiv.»i. 1 pono ranei kite tangata ko to tutaki. tangi tonu atu. I le h icrcnga atu ki to kniitgu Maori, lie tangi tuna te o rangona ana. Maehei.—Xo to atatu ka liaere niatou, whakau ana ki tetahi kainja Maori i tc taha muni oto aw. kite kai. lie nui to k*i o taua kainga TStawca mai kite hoko -te mevengi,. te paukena, te kuvnara, tc riwai, takitahi te tupeka mo te tcote kotahi. Ka uiutu te kai ka hoe, ka mea a 'lakere kia whakau ki tutahi atu ko Maurea te ingoa o taua wahi. To iuea i haeJe ai he tangi kj to tuaiiine» e uoliuaana. Here katoa oniatou tangata kite tangi. He mea takai taua tupcipaku ki to paraikcte, wiiifo ako ko to nica \»hero. K takoto nnate ivahine ra i raio i tc mea whakainnliau tokorua nga kuia ki te tiaki, /:i te tango, e noho ana a«a kuia i te taha o te tupipaku, ano te heko o tc roimata, "Mo he puna e utuhia ana." 'lia rawa to ho *joingoi, he kino noa atu.' Me lie i lngarangi ka tokouiaha te kai n'atskitaki i a ra«a. I te mutuuga o te tangi ka whakaiika maita ; ku i mea nga tangata kia nblio ki ana hoki u uniu. Kihai niao i \vhaka-.«t, no reira, k» eke kite waka, k » hoe ki roto. 1 u imtou ki to pa o Horahora, hokoa ana n« p'titi ma nga i reira, Iko nui te pititt ki taua wahi. Kei te taha maui o te awa ttiiei kaing i. No to Increnga, ka arumia to matou waka e tetahi p»akn, tangi tonu tiua poak i, he inea pea, k»a tungohia mai ki to w«!i >. .*ii lie nui tc parera, >ne te kukupa I rokohaiik;v i tenei ra; no te aliiahi ka tae ki Kopakopn. B meiiya ana lie nni t- waro o nga nuke tiuata ki tenei kainga. Kili ii i taea to titiro i tana waro, kna pu lioki, k°ia i n:n ni, ine hacre kite matakitaki ite ata te 5 o Maelie. .Maulic 5. —No to ota o tenei ra ka liaere maton ko te t in','ata nana te kainga waro. Me koroheke taua r.mgdtira, lie pak.iriikanni"a ko'i to mea i m*" ki tona kiri. Kihai taua waro i Mwliiti atu i te nio.uia ; kei te til) a taua kaingn, kct roto ite awaaw .. Titivo makutn ana tuna koroheke ki a .tiana i te ta-ng« aLu ki tn waro ; ki.i i.itc.i :.i i to maua ki an. waro. IS wlia pea pntu te matatoru o una mea ; e takoto una te kering i i r.iro atu ; otira, In l mea noa ake nci, kihai i wliai waio. ]>iki ana maua i te i liekc ana ki telalii talia, taha ana ki le awa iwa ; kite noa i ie w.iro i reira. Kei laro ilio tenei Ite wari. kna tiiohia va, ko te ronua in" p?a tenei. K w! aku.ii u ana te kupi i ki to waro o tenet w.ilii. Ko te alma tomt tenei ote raraitj[i puke o tenei wahi, he waro kei nm-a, Hi nci '"'lie wiro ranei, kahore ra nci, te meat tiroi.ia ra ; kihai i vile kite waro te « V!.'' hai ano lioki i p. ra <e tann -ha. Ivilui te ivmriiiiga i poiui mete waro, tera .50 te a m.i ua tahiina kite iil.i. I I'cnei me to rak .u e h.iere ,ke ana kite ,vhak:«w,ro . a ia. Ua whatii, kilni i kanapt ; k . tahuna k teal.., hohoro tonu tc pan, n. wha. pun-a.ehu a:,a, me «o wauie maori »«ei. , . . Otiia, tena ano i«-> l.oi titiro 1 tena me i, ko reira pea kitea ai te he o tenet mea o karair'iitia uei he waro. _ .Me he nica, he waro pal torn, ckore ano o ,aei. at., i te tawhi.i, i ie kino o to awa Wiikato i nija .ini taluuvi hoki o M inuka Mtvli 1 o tae atu' ai ki Akar.ma tew, 100 W.nikato ! Ml' he me-., e taea 11111 ?na waro o WaiUa o, kia nni noa atu le ntu ka hie a ki AUa.au .. ko t« ui-M 1." Ci 1 w.iaka..lo 1 ai, en. A.i ;e waro ut.i nui 1 Ntakiho, 1 le '.vh.'.iua c l'oi llak-'na. [Kei 11111 rite lomiga.J