KO TE KARERE MAORI. Akarana, Aperira 11, 1850.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 34, 11 April 1850, Page 2

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Aperira 11, 1850.

Ko te tikanga o te "Karere Maori" i nga wahi kua pahemo ake nei, he aki tonu i te tangata Maori kite ngaki i nga whenua, kite whangai kau, me era atu mea pera. I whakaatu hoki taua nupepa i te tini o te mom c riro ana mo nga kai o Poi Hakeua, o Hop i Taone, mete tohutohu ki nga men e haiipu ai nga rnoni ki tenei whemia—nga nioni e kahakina nei, hei utu mo nga kai uta niai i tawahi. E takoto noa ana te mahi mo te parnoa, te kanga, te patn, te tilii me era atu peuei, me mahia ana e konci.. Kua tohungia etc " Karere Maori" nga tikanga o Karcponia e hiahia nei ki tc hoko mai i nga mea o tenei whemia ; te rakau, te riwai, tc paraoa, te aniana, tc kareti, te poaka, te kanga, te pare, te oii, me era atu hua o tc whemia. Ko tenei, c hari pu ana m.itoti, mo te men, kua kites tetahi o nga mea e riro mai ai nga koura o Ingarangi. Erua ran macro atu i Niu Tireni, i te taha Tonga, e tu ana etahi motu ; ko " Nga Motu o Akarana" te ingoa o aua Motere. Ite mirama o Tihema kua pahurc ka nohoia ana motu e etahi Pakcha. He nui te nioni i kawca ki aua moiu me nga kaipuke, ko lo ratnu mahi i anga ai ki reira he wero tMiora. K. hara i te mahi noa akc nci ta ratou i mea ai, he muhi nui; ko tc mea tenci i irliakn.-tc ni tc Kuini o Ingarangi kia lio.itu noa aua motu ki a ratou. Kohikohia ana he moni e nga tangata whai rawa o Ingarangi hei hoko kaipuke, poti, kai, me era atu tini mea e lika ai te mahi wero. E toru nga puke kua uki aua motu, kei muri etahi. Kia toru (e kau kaipuke nunui kau ; ko etahi erua ran tana (200) ko etahi etoru rau tana (300). Ko enei kaipuke etoru tekau, he rcrere tonu i tenei moana te mahi i motuhi > mo ratou ; ko te kainga lupu ia, ko Nga Motu o Akarana. Ko nga hinu e mahia ana e aua kaipuke, me tiki mai e etahi kaipuke me kawe atu ki Ingarangi. Ko konci whiivhi ai te tini kite mahi, te kupa, te kamura, te parakemete, te kai hanga kaipuke, poti, me era atu mahi ; a, homai he kai hei whangai i te tini o aua tangata. E'ririki'ana Nga Motu o Akarana, e matao ana hoki; ekore pea c pai hei tupuranga witi, Ahakoa pai, ahakoa kino te oncone, kei Niu Tireni nci etahi kai ma aua kai wero i te timatanga ote mahi. Ko tetahi tenei o nga mea hei whakawhiwhi i a koutou kite koura. Ko Niu Tireni te whenua i tutata ki nga motu o Akarana, a, me titiro koutou ki nga korcro i muri iho o tenei pukapuka. Ko nga kai noho o aua motu, me hoatu he rakau papa, he kai, me era atu mea, kia kaua nga koura o taua wahi e tika atu ki Poi Hakena, ki Hopa Taone ; otira, kia tika mai ki konei. Katahi nei ano a te " Parai," 18 repo, tetahi o nga puke o te Kuini ka hoki mai i n«a Motu o Akarana, a, no nga nupepa o Poneke nga korero mo te peheatanga o taua kainga. Kaha tonu te mahi o Te Enapi ratou ko tona heke ite unga mai. Tara tonu aua hunga kite mahi i haere mai ai. Kua oti te whakarite te tunga mo ta ratou Taone—kua ara etahi whare ; kotahi wharc nui hei noho- I •nga mo nga tangata wliai tjhu, kotahi mo te

lum?.i takakau, ko to torn liei nohoanga mo te Kawana o laun walii. Erna nga kaipuke e tu ana i te awa o taua kainga, ko Poiti Rolii te ingoa o taua aiva, lie korn pai liei turn,-a kaipuke. Ko te torn o nga puke i u atu ki ana motii, km rere kite ivero tohora, ko te lake lioki ia, i nolioin ai era Moiu. Me ake etahi atu pnke u atu ki nga Motti o Akarana kite kaive kai me era atu mea i Poi Hakena, mcake lioki u atu nga kaipuke o Ingarangi ki te kawe tangatn, t<onga lioki. Kiano i liuaina noaiia he ingoa mo te taone oaua Motu.hcoira nno temea kua liuaina ko te awa ko Poitiliohi, ko te in?oa ia o te rangatira, nana i wliakatatutu ana walii i te tau 1840. Ko te ingoa o Poiti Rolii ki etalii atu, ko to Koru i> Kauri, ko te Koru o te uma o Hera tetalii inooa. Ko te rangatira o taua lieke me nga tanpata katoa kei te mslii, e aim tonu ana a whakaaro kite mea i iiaere mai ai.

No te nupepa o Poneke enei kupu ;—" No te 6 o te mamma oPepuere ka rere atu teHawana mete Parai, nga manuwao ote Kuini, no te 13 o te marama ka tu ki Poiti Rolii, ki Ngii Motu.o Akarana. Ko Kawana Enapi, me ana kai-tnliitiihi, me nga kai mahi 30, i u atu ki auamotu i te 15 o Tihema, IBf9. Ko nga kaipuke kawe i a ratou ko te ' Hamuera Enapi,' ko te Panilii, e tu ana lioki totahi kata i rcira no Poi If akena. Kua oti te whakaara tetalii uliare mo iiju takakau ; erua atu whare nonolii, mete whare mo Te Enapi • e hanga ana lioki i tetalii whare nui (lie rino) lie iuc.tuiii.-a mo te matu ote tohora. Kua oti i leirn tetalii kaipuke iti mcake toia kite wiii, no Ingaraivji mai nj»a rakau. Nui atu te aliuivlicniia o lau.i heke. E tatari noa aim ana tangata ki nga kai ma ratou, i mea lioki, nieakc u atu i Poi (I.ikena. Kia nui noa te kai inn nga kai wero tohora, koia inatou ka mea ai, kei Niu Tireni nei he kai ma ratou. E mea ana taua helte kite tangata kore liei whakaaro mo nga he ; heoi ra ano ta ratou k.ii-whakawa ko te Kawana o taua walii. Engsri r.i, ma taua heke e knrnnjra etahi ano o ratou, tokorua, tokotoru ranei, liei lioa noho talii mo te Kaiv.ina, liei whakaaro mo nga he. "He nui te matao o taua wahi. \ te 22 o nga ra o Pcpuere, ka pitta te Tonga; lie liau pukerikeri, " Erima te kail tangata Maori o am motu ; lie piinga mo r.itou te heke ka tac atu nei ki ana Molu.

'* No tc 23 o Pepuere ka rere mai te Ilaivana mc te Parai, i nj»a motu o Akarana, no tu '-> li kn u te I'arai ki Oukou, no te 28, • k i tn aua puke crun ki Akaroa, c tu ana lioki le Akcroua i reira. Note ■%, ka rere ki Poiti, Kn|);i, no tc 5 ka tn ki reira, n > tc aliialii ole 7 ka rere nun knipuke erua, ki Poiti Anawiiru. no te 10, ka tu rua puke erua ki taua awa no naualii i te ata, ka rere mai i Poiti Anawurii, no te 12 o ng.t liaora ka u mai ki konei oti noa tenei reronga i te maraina kotalii." No tetahi o nj;a Nupepa tenei korero, kia ata whakarongo kou'ou nga kai lioko. '* He mii te mate o ana motu kite kai, kite wliao titi wliare, me era ntu me i. He nui te utu pea mo ana me i. Ko nan tangata Maori i lieke mai i nga nioiu o Hatama, ki n»a motu o Akar.ma, c main talii ana mete lieke lion wliakapai tonu taua lieke ki a ratou."