Te whakaraunga o te Pakeha.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 32, 14 March 1850, Page 3

Te whakaraunga o te Pakeha.

He takitahi te mauranga o te pu o tera tu tangata te kai hoko pononga o nga Tuaka. — He parukuruku paura nei nga mea e mauria ana hei mea hoatu noa ki nga rangatira o lliakiha. He mea ano ekore e pai liga iwi a lliakiha kia hokon noatia nga pnnonga ahmhinnarie kite taonga, lie moiii la ra ou e tin;>

pai ai. Eliara ite mea, ko nga Tuaki auako te kawe ana i te paura ki taua iwi, e tac am ana i ctalii atu, i nga ICoihaka, i ng-» Kapana me era atu. Ko te tini o nga kotiro e riro ana i te Tuaka, no nga ware, no nga mea whakaran o ia walii ; otira, ka vvhakakitea te hiriwa, ka olio irui nga tino rangatira o aua w.ilii, a, ka hokoi a ratou tamahinc tupti, tuahine ranei. Ekore aua kotiro rangatira e wliakatuturi kite haerc, no te mea hoki, kua oti te korero ki a ratou te pai whakahara o ng t wli.ire c noho ni ratou i te kainga o nga TuiUa. Tatakitoru, tatakiivlia te tekau j te kotir< ki runga kite puke; piri tonu ratou, engia auo he kai whakapapa ; otira, ekore ratou c ma* liara ki tcra, e aim ana te wliakaaro ki nga painga o te Hiti (te Pa) o tc Hutaha (te rangatira o nga Tuaka.) 13 meingu am, takirima nga puke kawe pononga e u ana kite kainga, o nga puke e--0110 e rere mai ana i Kiakiha. I n;a tau 184:), 1844, crua tekau ma waru puke i rero ki nga tahataha o Kiakilia, erua tekau ma torn ili pai atu ; etoru i taliuna kite alii c nga Iluhana ; erui puke, me nga kotiro katoa o runga i totoliu kite moana. K korero ana tetalii Tuaka whakatere puk-; uta pononga, i tenei mea —13 rere no i ana te puke i te moana —te puke uta pononga, pupu noa ake te riu o te puke, welii ana ratou i te totoliu ; i rei.•a auo, ka kitea tetalii lima Iluhana c rere mai ana; whakatareaana hetoliu kiamatauria mai he mate kei tau i puke. Kihai i roa ka kitea tc tiina !:i te taha o tc puke uta pononga. No te kitenga ote tiina kite taha ote puke c aua tini kotiro, ka pa te tangi, o aua tini kotiro, ka tinia e te whakatakariri kei riro ratou i nga Ruliani, peke ana etahi kite moana, ko etahi i tango ki maripi, werohia ana ki o ratou ngakau ; ko te ntiinga in o nua kotiro i wliakaor.ingia, i kruve-i ki Anapa, he mea tuwha haerc ki tetalii wahanga o ratou. Kotahi oku rcrenga i tetahi kaipuke o aua kotiro. Me kotiro iti rawa aua tini mea i tokorua ano nga mea raralii j he mea arai nga kanohi otc tokorua ra. I whangaia raua ki te kaivlii, a, liono tonu te tirotiro i a raua. I taku uiuga atu ki tc kai hoko i a ratou, Ka mea ia he ware etahi kin tekau ma whitu pea pauna mo ia kotiro, mo ia kotiro, tena ko tc utu mo te tolcotoru ra, kia nui noa atu, ta te mea lioki, lie rangatira nui rao. Ko taua kai hoko pononga, lie tangata ahua pai; ko nga kahu he wa hirika, he linru kau. I mea taua Tuaka, c ora noa ana tc kai hoko pononga i iva Iluhana e to ratou nohoanga ki uga taha- v taha o Hi.ikeha. Xte kawenga mai o nga waliine Kiriki, nga waliine Aminiana, e tua iti ana to utu, ko tenei he nui noa atu mo nga kotiro kawc mii i Kariri, i Atahara.

* Ko te Tuake te iwi c wliai Ture ana mo te punarua, mo te tokomalia ranei o te waliine i te tangata kotalii. Ko nga rangatira o taua iwi e wliai harema ana ; he ivliare papai te liarema, hci nohoanga mo nja pononga wahine e hokoa mai ana e ana huuga kite utu iiui; e wailio ana aua pononga iiui wahine 1110 ratou« Kaliore lie malii o aua waliine, lie hollo noa ilio ki aua whare ; ckore rawa e tukua ana waliine kite aroaro o etahi atu tangata ; ko to ratou rangatira ake anake te mea tane e kitea ana e ratou. He tino pir emutanga tenei na tera iwi; ko mea tera i whatcariliariliangia ai (era iwi te Tuaka.

INGARANCI I TK MARASIA O HuRAI. " Ko Mur.ii te mnrama tino pnwerawera o nga marama katoa. 13 liaerc ake ana tu ra ki tc whakataivliili atu in ia j otira, e mm tonu ana te werawera, ahakoa p.iliure nga !iiliitanga o te ra. I konei ka mite nga pnaivai o te marama kna palinre, a, mate liaerc ana nga rau me nga tak;'kau. Ko etalii ia o nga taru e ngaivlia ana nga pua i te marama o Mnrai. lie n".i t.irn e pua ana i llur ii, ko te me i teia i niiuapai tctalii o te wlicnna, kiliai katoa i polo i te ngamiga o te ra. Ko 113 a tini kurjrelie, me ngi kuri inaori, o ngoki atu ana ki roto ki nga ivahi lionlioii, ki nga liopua wai, kite talia ngaliere. K li'llto ana ki ic kaukau, kite inn lioki i ic w.ii. Ko

nga pepepe, nga tatarakihi, me era atu men penei, kakama tonu kite rcrcie liaere. Ate rauinati cnei tu men puta ai, ko a to hotoke mate ai. Ko te mahi 1110 te kai ngaki wheniMo tenei mamma he tango mai i nga hua o te oncone. lie kokoti i te tarn e whakamaroketia ana hei kai ma te kail mete hoiho. Ilore he ligoi o nga kai mahi i konci i te ganga o te ra. E kotia ana to niuka Pakelia i tenei marama. E mtakia ana te muka ki ctahi o nga wahi o Orojii. lie alio kci roto i nga takakau o ana tnea, ko te muka ia, tera ko lo lioronga ;ko aua ahoaho o huiga ana kite kareko, mi; era titu 1110 a, Ko te rinene pai he nica haiiga no te muka, ko to ra kaipuke, no te muka anohoki tera. He Iwnitpi tetahi atu tarn penei me to muka, e wailio ana tera hei whakaheko kaipuke ; otira, lie inea aim ka wliatna tera hei kakahn pai." Te rui'E.vcA o ti:t.\ni Koxino. Tera tetahi kotiro rangatira, he tanialiine no Knuri, he rangatira ntii taua tangata. Tera nno hoki Ictahi taitamariki Apihn, e nruaru aua i taua kotiro. Kiliai ona niatiia i whakaac ki taua tangata, no te mea, i lioki ilio tonn rangatiratanga i to ta raua kotiro. Otiia, kiliai ratou i tino pei i a ia, i tukua mai in kia kitekite i taua kotiro ; kia moe ki te wliarc. Ite liacrenga o taua tangata kite whare o nga inalua o te kotiro ra, ka moe i reira, kitea ana taua kotiro i te nuna o taua tangata ; ka rongo tona inatua ka liaere kite titiro. No te liaercnga mai ote matua, ka puta taua kotiro ki waho i to matapihi, te pekenga i pekc ai, tan ke ana ki tetahi taha o nga whakamahau o tana whare, heke alia ki tona ruina, ngoki atu ana kite inoenga. i te tacnga atu o te matua, e moe ana te lamahine i tona ruma ake. Moe ilio, ao ake, ka oina aua tokorun, a, marcnatia ake raua. Ko te wlianui o te wahi i pekca e te kotiro ra, e iwa pulu, e wlia inihi ; ko to hobomt o te wahi i pekea ra eono tekau putu. E toliutohungia ana taua wahi; e karangalia ana, ko " Te tupekenga o te kotiro."

Oil A NO AT ANO A. I telahi o nga nupepa o Hiroua, e takotu alia tenei korero i roto, te oraiioatanga o l'one Anaru te rangatira o te Karoraina knipuki: wero tohora. Ite hoenga kite wero i tetahi tohora ko Pene A nam i lu kite iliu mete wero kite ringa. Ite niakanga alu otc wero til tuna ki te tohora, ruku touu atu. I aha ranei, takai ana te wliakaheke kite wae o Pene Anaru, taka ana i:i kite moana mete wliakaheke ra ki te waewae, rito tonu a tu ki raro i te tuhora, e ruku aim lioki tera. Man tonu tc maripi ki (e ringa ite rironga ki raro kite moana, otiia, kihai i taea te kokoti i te wliakaheke 1 te hoto ote kau otc tohora. Na tc alia ranei, ka korokoro te wliakaheke, hohoro tonu te ringa o te tangata ra, tapahia ana te taura i raro atu o te waewae,a,kamaeaiakirunga, meteniea mate nei. Ko te hohonu ote tangata ra ki raio, lekau 111 a rinta whauganga, erua tekau ranei.— Te kaninga ote wliakaheke kite wae, piuapu kite wheua ; nui atu tc mate ote wae. Kihai pea i penei tetahi mca i te tiinatanga o te ao, a, taea noatia tenei wahi, inahoki, ora inai ana te tangata. Me kaua te matt tonn ite maripi i tona toanga etc tohora, kihai ano i ora mai.