TE KITENGA O MAREKENA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 31, 28 February 1850, Page 2

TE KITENGA O MAREKENA.

[He roanga no tera kua taia.] E waru nga tau o Koramia i tatari ai kite kupu o te Kingi; a, whakaae noa ki tona hiahia. He tangata rawakore ia; he manuwhiri ia ki tera whemia; poururu noa ia, pouri nca te ngakau i roto i ana mamaetanga. Me he mca, i whai rawa ia, kua rere noa atn kite moana whakateauru. Ara i manawanui, i manawanui, ka lioha i te taringa; katnina noatia anga in e te tnngata. Kiliai ia i mahara ki nga mahi tawai o te tini, ka mahara ki nga mahi taivni o t« tini, ka mahara (onu ki

te whenua e takoto mai ana i te tai-Tuauru, ka whakaaro tonu, meake ia kite i te takiwa poto—te ara patata, ki Inia. I nga tau katoa kihai i hoki tana korero, me tona tuliituhi ki ate Kingi. Wliakaae noa te Kingi kia hoatu noa ki a Koramia nga kaipuke e torn ; ko ia, ko Koramia liei rangatira mo ana puke e torn. I wailio mana e whakahau nga tangata katoa o aua puke. I mcinga, mana e ivliakanro te wahi e rere ai aua puke, mana lioki e whakaaro te wa liei liokinga mai kite kainga. Ehara aua puke, makari ake nei; erua nga mea kihai i wliai papatakatakahi.— He hoe nunui ano i runga, mo te muri kore o te moana ka tango ki era. I pai era tu kaipuke liei rcrere ki nga taliatalia whenua ; tena ko te rere kite moana nui, kihai rawa era i pai. I tera wa, kihai i penei te nunui, mete papai ote kaipuke o naienei. Ko ngat-iga-ta i eke ki enei puke etoru, kotahi rai. rua tckau takitahi. I liaere uaua etahi, na te kupu ote Kingi i haerc ai ratou. Kilnii ratou i pai kia rcre noa kite moana kihai i kitea e'te tangata i mua atu. Ko nga kai ma ratou, kia tau talii e kainga ai. No te atatu o

[ te ra rauinati i rere ai nga puke. I te ao iti 0 taua ra, ka liaere katoa nga tangata o aua puke, me Koramia kite karakia, kite inoi ki , te Atua kia tiakina ratou ite moana. No te mutunga o te karakia, ka eke a Karamia ma. . ilui ana i tatahi te tini o te tangata kia kite i te.rerenga o nga puke ra. Ko etahi ote kni matakitdki i tangi, ko ehinu i koropikoki tatahi kite inoi atu kite Atua kia tiakina a ratou whannunga, kia whakahokia mai kite kainga. . I wliakau nga puke ra, ki nga motu i kitea e nga I'oatuki i mua atu. Kino tonu nga puke o Koramia; whati ana le urungi o tetalii o nga puke ite tuarua o nga ra kite moana. 1 wliakau ki aua motu kit lianga aua kaipuke; no te otinga ka liokona he kai, ka rere kite Tuauru. Hcoi ano tana kai toliutohu he kapahu. Hore he muri ote ra tuatahi ;i te rui o nga ra, ka torengi te whenua i to ratou tirohanga. I konei tangi ana etahi o nga tangata, ka patuki noa kite uma ka mea— '* R! ekore ano pea e kite atu ite whcnua." Pai tonu te hau i ia ra, i ia ra, kihai nga ra i tangotangohia. 1 te mutunga o nga wiki erua kite moana, ka pangia ano ratou ete matnku. Ka kitea te malii o te karepo kite moann, ' kapikapi ana, kihai i ata kitea nga wai o te [ moana. Ka mea aua tangata, ko tu mulunga , ia o te moana ; a, tera ano nga toka kei raro atu o nga karepo ; a, ka eke nga puke ki aua toka. pakaru tonu atu. Ko Koramia anakc, kihai i maUiku, i korero tonu ia ki ana tangara kia mauawanui. J. tohu atu ia ki nga rang.ii manu, e Jrere ana wliaka-te-Tuaiiru.—-Ifcre noa i tenei ra, i tenei ra, kuhoie he whenua i kitea, ko te moana i raro, ko te rangi i runga. No le mea kihai i kite wawe i(e whenua, ka nui te amuamu o aua tini I'akeha, ka mea aua tangata kino, " Me whiu te tangata nei kite wai; me hoki tatou ki to tatou kainga. Nawai, a— ka mea nga apiha, me nga tangata katoa o aua puke kia hoki ki te whenua tupu. Ka haere ratou ki Koramia ka mea atu, " Kua wha a tatou wiki kite moana, kowai ka iiiatuu kite takotoranga mai ote whenua iko atu i a tatou. Ka rere nei a taka |ioa te tau, porche noa te kai, a, ka niate maori ite hiakai—me hoki tatou !" Ho kupu pouri enei ki Koramia. I whakauaua ia kite whakamarie i a ratou—i mea atu ia kite koura o Inia mo ratou kite mea ka rcre i tonu —kite whakama ua hoki kau—ki te riri ote Kingi mo n.'amoni i maumauria. Otiia, ' kihai i oho taua hunga, mea tonu, " Me hoki tatou." Mea atu ana a Koramia, "Ae ra, *me hoki tatou. Me rere tatou, po talii po rua, po torn, a, kite mea ekore te tuawhenua e kitea, ka hoki tatou." Whakaae ana aua tangata ki tenei. Ka rere nei, ka rere liei, a, ka tutata kite whenua. Kite noa aua heramana i te rakau e manu ana ite kare ote tai. Kite noa i tetahi rakau wliakairo i te moana e terc ana, me tetahi ma ■ nga rakau me nga Inia wliero. Ite ahiahi o te torn o nga ra, i te mutunga o te karakia, ka whakahau a Koramia kia takaia katoatia nga ra. I tiaki tonu ia i taua po, kei paea nga kaipuke. I waenganui po ka kitea atu c ia me ona hoa tokorua tetahi rama e mura mai ana, mete mea mau haere, te ahua ite kitenga ai. Ite takiritanga ote ata, ka pa te karanga, "He whenua!" Kite katoa ana ratou i tetahi motu e tu mai ana, kapi tonu nga tahatuha ite rakau. No te kitenga ote tokomalia ka koropiko ki raro, ka whakapni kite Atua. Ko etahi i tangi, ko etahi T ?ri, a, karanga katoa ratou ki a Koramia kia kaua to ratou kino e maharatiu. I te aonga ake o te ra, ka tukutukua nga poti o nga puke etoru, a, hoe katoa ana nga tangata whaka-te-motu. Whakatarca ana nga kara ; whakatangihia ana nga tetere, e nga hoia. Ko Koramia te mea tuatahi i peke kiuta, mete hoari ite ringa ; koropiko katoa ana ratou i reira kite whakawhetai kite Atua.

He nui tc minenga o te tangata wlienua i tu ki tatalii, kia kite i le unga onga marutauliou. Tu tonu aua tangata ; miharo kau ana ki ta ratou i kite ai. Kiliai ratou i kite i te I'akehn, i tc kaipuke ranei i must atu. Titiro

makulu ana ratou ki to aliua o te kiri o nga Pakelia—ki nga kakalm—ki nga paihau—ki nga hoari —me nga puke, ma tonu nga ra. I miharo hoki kite wheorotanga o nga rcpo i te puhanga ai. Kameaetahi, "He Atua nga tauhou nei." I miharo hoki n Koramia, r.itou ko 114 a hoa ki ana tangata. I haere kiri kau aua tangata ; he maharo nga upoko, malign tonu, to nga pokohiwi te mutunga. Ko nga m&ta, ma- uene tonu, he mea piiui kite kokowai : he whakakai koura i nga ilm (me te rangatira Maori e whakakai nei i te kurupounainu.) Nui atu to atawhni o aua tangata kite hunga tauhou; whangainga ana kite kanga, kite ktimara, a, hokoa te tarn e hunga nei hei kakahu kite pere. I te ahiahi ka hoki a Koramia ki nga puke ; lioea ana te tini ote waka kite talia o nga puke manu mai ai. Kihai i ata pai te hahau o nga waka, i penei mete tiwai Maori. Kihai i roa te nohoanga o Koramia kite motu ra. I mea atu e aua tangata he nui te koura o tetahi whenua whaka-tc-Tonga. Rere ana ia ki taua whenua ; eke ana etahi o nga tangata ki aua puke hei hoa mo nga Pakelia.— Kameaia, kotonatacnga tenei ki tetahi motu tutata ki Inia, inahoki te koura mete katene o aua wahi; ko nga mea hoki enei i kitea ki Inia. 15 tupu ana te katene ki nga rakau papaku i nga kainga werawera. Ka horoi kite wai, muri ilio ka whatua kite kakahu. He kakahu ano pai tonu, puputu tonu te whatu. He katene te kareko e kakahu nei tatou. Aliua marie ana nga tangata o aua motu ki a Koramia ma. I te unga ki tetahi motu mataku ana nga tangata ki a ratou, a, oma ana ki nga mannga. Kotahi wahine i rokolianga e aua Pakeha, hoatu ana etahi taonga, haere ana ia kite korero i tona iwi, hoki mai ana tera kite hokohoko. Kihai i roa, ka paku haere te rongo o nga Pakeha, a, roa iho, ka tuku karere mai e tetahi rangatira nui o aua wahi, kia haere a Koramia kia kite i a ia. 1 kawea mai e aua karere etahi inca mo Koramia ; lie whakapakoko etahi o nga mea i kawea mai ;ko te ahua i penei mete tcte waka Maori. Ko nga taringa, te ihu, ine te mangai 0 taua whakapakoko, lie koura. Hohoro tonu te rcre o Koramia kia kite i taua rangatira. Kua tutata kite motu, marino ana te liioana, ka haere ia ki raio takoto ai ; c rua nga ra, me nga po i mataara ai ia, a, pangia noatia ia e te ngoikore, koia i haere ai ia ki tc takoto. Oho whakarere ia i te moe, kahore, ko te kaipukc kua eke kite toka. lloea ana nga poti ote rua o nga puke ki tc uta i tc hunga i te puke ta. Me he mea, he hau nui ko te matenga tera e mate ai ratou ite wai. Tae marire ana ratou kiuta, tukua ana nga waka o te rangatira nana nei a Koramia i karere hei whakaora 1 nga taonga. Poto katoa mai nga mea kiuta kaitika ai j tukua ana etahi tangata hei tiaki i aua taonga, kci tangohia, kei tirotirohia ra nei cte tangata. Pouri ana i konei tc ngakau o Koramia, kua pakuru rawa tetahi o nga puke, kua whiua etahi e te hau, ngaro tonu atu ; mau ake kotahi ano kaipuke, hei whakahoki i a ratou katou. Whakaroaroa ana a Koramia 1 kia pcliea ranei he tikanga mona j a, ka mea 1 ia me whakarere etahi o ana tangata ki taua motu, me hoki ia kite tiki kaipuke hei uta i a ratou kite kainga tupu. Whakaae ana taua rangatira ki tenei ritenga, a, hanga ana he pa 1 mo aua marutauho.

J I te mutunga o tenei ka hoki a Koramia ki | tonakainga tupu,ki te korero ki a te Kingi tana t i kite ai, mc tana i mahiai. Tutataki pu ia ki te rua o ana puke i te rerenga, a, ahu ana te [ rere whaka-te-Marangai-ma-raro. Kolahi I marama o nga puke ra kite moana, ka puta te t hau pukerikeri; ka mea aua tangata katoa ko ( te ma'.enga rawatanga tenei. Inoi ana ratou L kite Atua; na te wehi ratou i patu, ka wha- ! kaaro hoki kua tutata te mate. I tino pouri a , Koramia no te mea, ckore tctahi e ora, hei ko- . rero i nga whenua kua rokohanga e ia. Ileke , ana te tangata ra ki raro, ka mau kite pene, | tuhituhia ana te ahua o nga whenua i kitea e ia, mc te ahua o te tangata o aua whenua, me te rerenga tika 1110 te kaipuke, takaia aua tana' ! pukapuka kite kakahu tuku kite liinu, wakol ake ko tc wahi, he mea porukuruku ; kohia ana tcra kite kalio, whakataka ana kite mo- ! ana, e hua e paea kiuta. Otiia, na te Atua ia i tiaki j marino ana te moana. Nawai, a—ka u ratou ki l'aniora, kite awa i rere atu ai ratou. K whitu nga marama me nga wiki erua i te ngaronga atu. I te unga o nga puke ka whakapotoa te tangata ki tatahi kia kite i nga hoa. Nui atu te liari o tc Taone ; whakatangihia ana nga repo. No te liacrenga ki uta o Koramia, ka oho katoa te iwi kite tawliiri, kite karanga, i pera nga liari mona me nga hari mo nga ICingi. No te taenga kiuta ka hacre a Koramia ratou ko nga hoa ki tc wharc karakia, kite whakapai kite Atua. No te vongonga o te Kingi kite taenga mai o Koramia, ka tuku karere kia hacre atu ki a te Kingi kia rougo ia ki aua mea imharo. I nga taone katoa e hacre ai a Koramia ka rere mai nga tangata kite matakitaki i a ia, kite whakapai. Haere nei, haere nei, ka tae ia ki te pa i 110110 ai te Kingi raua ko te Kuini. Ko nga tangata o aua motu kite upoko runga oto ratou tira haere ai: muri mai ko nga mea koura, me era atu mea o aua whenua i tirohia

e Koiamia ma ; liei hoatutanga era ki a to King! raua ko te Kuini. Itc latanga o Korami:v ki a te Kingi, ka mea atli ia, kia 110110, kia korero i nga mea katoa i kite ai ia. Kocerotia ana e Koramia te roa ote rcrenga kite moatia mete humane o nga whenua i kitea e ia.Whakakitea ana te koura, te katene, me nga tangata i araliina mni i reira. Ka mea a Koramia, " Kotetalii wahi o Inia nga whenua hou i kitea ra ka mea ia "he takiiva pnto tera ki Inia." Mea atu ana ia ki a te Kingi, kia tukua etahi puke ke atu me etalii atu tangata hei toro i aua whenua. Whakaae tomi te Kingi ki enei tononga. — Muri tata iho ka rere nga kaipuke kotalii tekaii ma wliitu ;ko njja tangatao runga ewhittt ran topu ma rima. He kau, he pirikahu a ratou i uta ai ; he pua mea kai,lie rakan luia, lie mea mahi whenua, aha noa, me nga kai niahi. I liaere hoki etahi Mihinare hei kauwhau ki nga tangata o aua whenua. . Ko nga tangata i haerc tahi ratou ko Koramia ki Faniora, he mea ako ratou, he mea iriiri. I muri iho o taua wa he rerere tonu tc mahi o te kaipuke ki aua whenua hou. Mea tomi te tangata i nga tau malia i muri iho o te matenga o Koramia, koia, ko tetahi wahi tera o Inia. No te taenga kite whenna matua i tua atu o nga motu, ka kitea ehara tera i Inia, he whenua ia kihai i kitea e te tangata i mua atu. Ko Marikena te ingoa o taua wahi. I tenei wa kua kapi taua wahi i te Ingarihi, i te Pani<>ra, a, e rere atu ana nga kaipuke o Marikena ki nga wahi katoa o te ao.