KO TE KARERE MAORI. Akarana, Prpuere 11, 1850.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 30, 14 February 1850, Page 1

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Prpuere 11, 1850.

Tene aao tetahi korero-he korero nui —he korero mo te tinana, mete wairua katoa. Ko taua korero e hiahia nei matou kia tukua atu ki a UNKNOWN koia tenei - ko te mahi purema o nga UNKNOWN Maori, ki n:;a Pakeha liaere taone. lie iwi ,'ata wliakanro kotitou n%a tnngata Ma >ri, he iwi at a titiro kite tikau^a 0 teuci o tera iimni; ko te hum t:*nci 1 auga ai matcu i korero i toiioi wa, i tewlii o nga hnra liei \voiikak:>karare!io rawai te tangata, —liei wliakangaro ' n * tikanga marie o te ugakau. Ekore rav

e taea te tatau nga kino e ahu mai ana e tenei take. He'tikanga wahine koia te liun»n c malii ana 1 tera be ? Ano te whakarihariha— ano te alma he o nga wahine—ano te rawa kore, ano te mate kite tinana, a, ano te mamae kite wairna ! Haunga te tini ote wahine e malii pera ana, a whakarcrea ana e nga hoa e hara talii nei me ratou. Tenei ano ctahi o nga take c anga ai te wahine ki tera he— lie whakarere maori i tona tanc tupu, ho hiahia kino 110 ctahi wahine, i to mea c noho noa ana —he hiahia no ctahi wahine kuaro kin mau kite kakaliu papni. Ko ctahi cnci o no-a take, tera atu ctahi. Ko nga mea tanc e ahu ana ki tenei he, lie taitaniariki kuare—he kaumatua kinokino—lie hunga mahara kove ki nga ritonga whakatangata o tenei ao, ki nga mamae ntu 0 tera ao atu. Na kitea te hunga penei ki roto ki nga | nohoanga tangata, he tolm tena kia wehe ke ratou ite hunga pai; no te mea lioki kita whai tine te ao, kia kaua te tangata e puremu. (Haunga hoki te turn oto Atua ; ko te take ia o nga ture o te ao.) Ko nga wahine ahu ki tenei hara ko ratou ano, o ratou kai-kohuru. Ahakoa mea te wahine, "I whakawai ia au; 1 mea te tangata nana alian i ai, ka marenatia au e ia." Ahakoa penei, ekore tera wahine e noho kino kore ; ekore ra e maharatia e te tangata nga take i lie ai, heoi nei ta te tangata e mahara ai ko te kino o taua wahine e poka ke ana kite malii penei—ki te whakarihariha ra nei o nga wahine e holioro nei nga hikoinga o a ratou waewae ki nga ara poka ke ki nga ara maro tonu atu kite mate. Kua akona te tini o te kotiro e nga matua, e nga hoa kia kaua e poka ke kite malii pera. Kua meinga atu ko te rangatiratanga tena o te wahine, ko te liaere pai o tana malii. Kua ineinga atu ko te taurekarckatanga tena, ko te haerenga kite he. Kua akona te wahine kia kaua c wliakarongo ki nga tinihanga, ki nga whakapati ote tangata. Kua meinga atu, kite mea ka poka ia kite hara, ekore rawa tona pai, me tona rangatiratan<>a e taea tc whaknhoki mai. Ko to te wahine painga tena, i te nohoanga o te hunga pai—koto te wahine whiunga atu tena kite nohoanga ote hunga kino. Ko te nohoanga o te wahine puremu i roto i nga tutua rawa o te ao, lie tawai tonu te niahi o uga hoa ki a ratou ; a, ahakoa rangatira pu te wahine i muao te lienga, ko tona rangatiratanga kua rere i te ban, ko tona ingoa rongo nui, kua takahia ki raro ki nga waewae, Ahakoa koingo ia, ekore tona pai e hoki mai.

Ko nga waliine e poka ke ana ki tenci nialii, he tutim rawa, lie waliine oma atu i nga hoa, kia aru ai i nga hiuhia kino o a rat on ngnkau. I to timatanga o te lie, c pa ana te whakama, ko te roanga o a ratou takahanga i era " am whanui," ka pakeke liaere te ngakau, a, ka rite ratou kite kararehe liaere koraha. Ko nga waliine purcmti o Niu. Tireni ncij e penei ana mete tino tutna —mete meaherelieren«a, ara, engavi ano te mokai liolio pai, i a ratou, ahakoa numii te rangatiranga o nga matua ; ko a ratou painga kua liokoa atu kite wairua kino, a, ko to tukunga ilio o taua mea lie mate maori—uie to mate tua rua lioki. Ki a korero niatou kite tikanga o tenci hara. Tera pea tetalii kotiro aliua rar.gatira, tera tana wliai-a-ipo, roa noa, roa noa te tohenga, ka whakarongo taua jjotiro ki nga hialiia o taua taugata. Tatari, tatari, kia whakaponoliia nga kupu o taua tangata i niea nei ia kia inarena raua, a, te pono, ka whakarerea taua kotiro e tana tane ki roto ki tona kino, liaere ana tera. No te mabuetanga o taua waliine, ka kalia liaere te kino, liaere noa ki nga liuaralii taone hei rapu i (e he mona; ka noa ia i te taro i runga i tona nmhi hara, ko te hara puremu te take c ora ni ia i te kai. Ehara i te mea e kotalii te kotiro e ' penei ana, ko te aliua tonei o te niano tini; ko te tukunga iho o tenei, he kino whakaliara. Kite hunga Karaitiana a namata, mii noa atu te wliakarihavilia kite nialii penei. Ko IConetaina te Nui, te Epera o Uonia, te tangata i whakatakoto ture ino te penei ; ko tenei, kua puta aua ture ki nga : walii katoa o te ao. Na ko te ture tenci ■ kite whanau he tamaiti poriro, ekore nga , taonga o tona inatua tane c riro atu i a t i;t. s E mca ana matou kia mahara o matou 3 koa Maori kl enei mea, a kaua e tukuu 1 nga waliine ki tenci hara nui. Mo ata

whakaaro nga lioa ki nga kupu pono kua oti nei'te whakatakoto ki o ratou aroaro. Ko a liiatou whakatupato enei, mo tc mahue o nga waliine o moe a noatia ana, mo te riro ke o nga taonga o a ratou matua liara, mo te liohoanga rawakoretanga 0 nga waliine, me nga tamnriki. He tini nga Pakeha moe wahine Maori, e hialiia ana kia tukua atu a ratou rawa ki nga taniariki i te matenga ai; otira, ka rokohanga noatanga te omangate matenga ranei, ka riro ke nga taonga i te tangata Ko to mea, la mate te Pakeha i runga . tc moenga noatanga kite waliine, ekoro tetahi • liereni e riro atu ki nga tamariki poriro ; ka waiho aua awhe-kaihe kia noho 110 a. Ko nga taonga ia ka riro atu 1 te liunga ke noa atu, i nga lioa riri rc<nei o te tangata kua mate ra. Na, me lie mea, i marcnatia raua, ka tiakina aua taonga etc ture, a, ka riro atu kite pounru, ratou ko nga tamariki. 1 naia tata nei, ka rangona c matou te talii mea penei. I moe noa tetahi Pakeha raua ko tetahi waliine Maori; i hialiia taua tangata kia tukua ana taonga ino a raua tamariki, otira, i paingia eiae te mate, a, hekc tonu atu, kihai ana whakaaro i tuhia kite pepa. Ko to tnre tena, ka man ki nga taonga o taua tupapaku; waiho ake nga tamariki kia noho noa. E n»a tangala Maori! Tenei koutou te mau nei i te takiwa o te pouri, mete maramatanga—tenei koutou te mau nei i te takiwa o te Maoritanga, ite Pakehatanga. Kaua koutou e hikoi ki muri; cngaii, me aim ki mua. Waiho nga ritengn Pakeha, me nga ritenga Maori kia wiiakauru, meake ra, ka paiieiuo era, ka mail enei—nga ritenga Pakeha. 1 pcnei te meatanga i nga wa katoa o te ao e rei-o nei. 1 penci te ritenga ite haercnga kautanga o nga tupuna o Inaarangi, i te taenga o a ratou tinana kite whakairo, me koutou e noho nei. Ito ratou nolioanga kino, ka vokohanga e nga Romana, a akona ilio, me matou e ako nei i a koutou. Ko nga Piritone (nga Ingarihi) o euei wa—he liunga matau, he hunga whai matia, a, kua mea koutou kia wliakateina ki a ratou. Kia kalia kite liopu i nga tikanga papai, kia rite ai ta koutou matau, ki to koutou inaia. Akona a koutou tamariki. E alma te ako iou koutou tamariki ki nga ritenga Pakeha, ki nga uiahi Pakeha lioki. Akona a koutou ta. maliine ki nga mahi e motuhia ana mo te waliine. Kaua rawa te puremu e wliakaaotia. Kaua rawa te moenga marena kore o whakaaetia. Engari te marena, me wliakaae ki tena, kia iri ai nga pai ki runga ki a koutou, kia kaua te kupu kino e wtiiua atu ki a koutou, kia kaua to koutou mahi e whakariharihangia e te rnu o tc hunga liaere tika.