TE NGAKINGA O TE PARE.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 28, 17 January 1850, Page 2

TE NGAKINGA O TE PARE.

I te korerotanga ki nga mea e kawea mai e te tangata hei matakitaki mo te komiti o nga men whakatupu—i te whakahaerenga o te korero ki tera mea, i whakahua ki a koutou tc tini o n»a inca e paingia ana. Me korero e mKott i eia nupepa te oneouc e pai ana ki tc whakatupu i ja nriea, i :a mca« He mea pai te otira tenei nno (otalii moa pai hoi wliakntnpu mo te tangata Maori, kia Ima ai te rawa. J'.kore ano e ngaro te pare i era atu Ima i> te wlienua, e taratara ana te kili e koikoi ananga pito o nga pata. I te tnpimga i waenga ckore ano e ngaro i te alma pai o nga taknkuu me nga pna katon. Heoi nei te mei alnta ratiguiiYa o nga mea katoa e rite ana kite iviii. I nga wa o to orokotimatanga o te ao, he pare te kai. 1 nga kainga o Oropi e > -aknare ana ki nga tini inca e wliakatnpuria ana e cliinu atu iivi—i nga kainga pern, lie pare ano tc kai i enei ra. Ko te kai alio lioki ia o etalii iivi e 110110 tu-a-rawakore ana. I nga mea penui katoa, lie pare tc mea kaliu, aliakoa nialao tverawera ra nei tc wliemu. kitea ana te pare kite nninga o te ao. I nga kfiii-ja pinverawern, kaliu tomi ki reira, knliu katoa ki nga kainga c Intata ana ki nga nni. I nga kainga pai, i ii"a kainga e ata Imere ana te wernivera, meTe lii.nao —i nga kainga penei me Iliijia, me l'aniota, erua kotinga o te pare i roto i te tan kotalii. Ko nga mea eruia ana i te jrinr.i kn kotia, i te ngahtiru, ko nga mea e

ruia aua i te ngahuru ka ruia i te rima. Ko te mea tenoi hci whakatika i nga korrro n te l'aipera, i tc !) o nga upoko o Kkorolu, i 1 te 31 o nga rarangi, i te meatanga ki ;• I'arao j kia tukua nga tamariki o Iharaira : —" I male te muka, ino tc pare, kua liua lmki pita 0 te pare, kua pukupukii te takakau » te i;imkn, Otira, kihai te witi inc te vai i mate, kiano i ralii noa." K mea ana nga kai-knrero 1 tc tikanga <> nga kuraipiture no Mneho i mate ai nga pare, kua lata i rein ki to kotinga. Ko te muka kua tuaki te kohinga. (Tcraka ke te muka oia wlienua.) Ko te witi, mete rai, kiano i rar.lhi noa i reira, koia te mate ai i tc wlratu. lie niaha nga vercnga o tc pare, he kainga nno me 01m ruinga, me 011 a ingoa. he kainga nno me 011 a ingoa. Ka ruia ite rima tc pare ka iv.iiho tera liei ingoa 111011 a. Ka ruia i te hotoke ka wailio tonu ia hci ingoa 111011 a. Me mea ka haerc nga ingoa i nga pita o te pare ; liiei 0110 nga rarangi, kott ingoa ii.mei rima, mei wlia, he pfra 101 m. I pararahi ranoi te jKitti, ka waiho tonu tera hci ingoa moni. Ki onci kainga, ki Poi Hakena, me konci, he pave Tngarihi, nga ingoa lie pare Kepa. I le mea oho te pave Kepa ; he kai pai tera ma te lioiho uu kotia i tc matonsa, kihai i ata pai nga pata hci hanga pin. Ko te mea (unci i lioki iho ai te utu o te I'are Kepa, i te pare lugarihi. I nga kainga alius pai, ngarangi o ruia ana te pare i te hotoke; ekore e ruia i nga kainga matao rawa. likore c ata pai te tupu o te p ire i nga hotoke haupapa, hukarcrc ranei, e peia ana lioki te aliua o i nja hotoke, matao pit. Engari to mea c ruia ana i tc rima, kahu tonu, ko te mea e ruia i tc hotoke kihai i mti tc tupu, ko nga pata ia, c ralii ake ana i te mea i ruia i tc rima. Kihai matou i ata matau kite walii e tika ai te mi ite pare. Otira kci nga kai-ngaki whenua o konei tc tino tikanga 1110 tera. 1 Jlopa Taone, ko te pare rui matamiia tc mea c tino kahu aim. Kkore c ora tenci mea le pare ite whe, i Hopa Taone. '1 ini oneouo tc ivhe ki riiiign ki tc pare o reira, ka kainga i tc piliinga akc itc wlieima, a tae noa kite walii e pakari ai te pata. Ua pihi ake le pare ite oucoiie, ka'kainga e te whe ; i te mutunga o te ua hohoro tonu te kai o aua mea ; ko reira me ka toia hacrctia lie rakau i rniiga i tc pare kope katoa aua mea. Ua pua te pare, ekore c taea te patu taua tu mea, ka kainga nga pata, pakira kau ana nga kakau me tc mea kokoti kite maripi. K korero ana tetahi ra--11 gatira o Hopa Taone, mano tin ite whe kite kai e lieke ana i rutiga i nga kakau, c taka haerc ana, c piki ake ana, koromengc atu, koromenge at" rn° tc len haerc iho i tc tumuuki o tc takakatt, a, tatu noa kite whenna. lie tini 112 a liiomo pare ; he nui tc h'ahia o tc tangata ki tc pare i nga tan kua pahurc ake nei, n, c man nei alio tc liiahia o tc tangata ki tera kai. lie pare llewaria le ingoa o tetahi pare, ko to ingoa tera o tc rangatira jian» i whakitc taua pave. K meiuga aua i kite ale Hewaria i tetahi pua pai i roto i tana niara, toliungia ana o ia. waiho ana liei 11101110 mnua, nawai, a — ka nui haerc tera tu paro. mii te pai o to tnngata ki tera 11101110. Ko tcnei kua poto haerc tera moino ki to nuinga o te ao. 15 paingia ana tcnei tu pare ctc kai-ha-liga pia ; e paingia ana lioki c tc whenua, 110 tc men, u oho ana. I. nui topu nna nga pain, <■ tini nga takftk 111 c tupu ake ana, ite purapura kotahi. Ko te tnkakau ia e iti ana, n, I.ihai i pcra tc pai me era atu pare lift whangainga 1110 tc hoiho me tc kau. likorc e pupiitu te nii i icnei tu pare, he takitahi noa atu. Kia pci noa atu te ngaki i te whenua mo tcnei tw kai, e hou Imcrc ana nga weri ki tc l-apu kui, ora ki nga walii niomona, e ririki ana nga weri o tora tu kai. E ruia ana tc pai- ki nga one mama, ua poto le keha o taua niara le ma te pirikahu.* I'. whangainga ana lioki te kclia 111 atc kau i rotu i nri paliiko. Ko 112 a mea o nga pahiko c tnngoiiia ninianahci whakamomona itc mara e ruia ana ki tc kclia. Ka oti te whenua te whakamoniona, 111 c nii i uga keha, kaua c tukua tc taru kia tupu i waenga me wbakangawari te oneone i te tuptir.mga o te keha, niuri iho o te hutinga o nga keha, ka ruia ki tc pare. Kia ngawari te oneone 1110 te pare, kia ngawari te oneone 1110 te keha. Me lie inca, lie one mama, ka pai i te miaugi, ite takatakahangi o nga pirikahu. Ka pakira le mnra i te pirikahu te kai, parau tonu atu, rui tonu atu kite pare. He mea nno, ka kitea te parau, 111 c te pirikahu, i roto i te mara kotahi. Me he mea, ekore e hohoro te hui i i nan maingaki raro, kakino i tc whiiinga ite ra, i te pnhanga o tc ban. Ka oti )e parau, 111 c rui nga pare. lie whakahaere kau tenci kite mahi i te pare, ehara i te tohutolm i nga tu oneone, e pai ana mo tera mea. Ti: mea i korert) »i ki tera taru, he whakaalu kite tangata Maori i te mea liei kawe ina! i le rawa ki a ratou. He pono tcnei, tc pai o tc pare liei boko ki o konei tangata, liei lioko lioki ki nga iwi ke atu. i\lc tino taliuri ana te tangata kite malii, ko

atalii tenci e wliai taonga ai, e wliai kotakoln a nga putea. 1 tetalii atu pepa me tino kovero maton ki nga tiknnga 1110 te ngaki i tenei kai. Kocnci korero lie wli.ikaatu i nga men e maliia ana ki liga pain o te par J, kia aim .ai tj wliakaaro 0 te tangata ki letalii ara ; hoi k nve mfti i to wliai-raw.i ki a ratou. Kim kitea to ali«wlicnua ote tangata, ki tenei nnlii, ki tern malii, waihoki fenpi, kana e kapen, ko tetalii ia o ngamei e whiwlii ai te tangatski te rawa ua taluiri kite malii. Kilini i penei te pai o te pare hei kai inn te tnngata me to witi. Kahore lie mea lie wliai Ite witi te pai liei lianga taro. Ko te inea x pningiV. ai e Ingarangi le pare liei hanga pia, lici lianga raiua. Xni ntn te moni c tuku.i ana mo en»i kai i roto ite tan kotuhi. Kux inn pea etalii o koutnii i tc pia o Ingirangi ; o tiiku i ana tera mea ki nga wahi katoa o ta an. Kia pai, ki:t nui te pata o le pirc ka pningia i' nvf.-i kai malii pia. Kite mea e iti tin a tc pan; (nya pita) ekore o lianga liei pia. e wniho ana liei kai poakn, h-'ihei noa, me cv.i alu mea. Tokomaha nsa kai hntiga pia o T.iwalii, o Poi Mnkenn, o Niu Tircni net. Ii tango nna ratou i te pare, lie ntii ralii ake ta ratou mi te pare ite witi. E kake like nga puliera pare i nga puliura witi, ua kotia nga mea o tiipn ana kite eka kot ihi. Ko tetalii momo

pile e tangohia an t kiri, ki waiho lici kai inn (c tan«atn, ejknlmetia ;mi lera. 15 hokoa ana tcnoi (11 kai ki 0:5.1 whine lioko liuka katoa. lie kai p.ii pu te pare Kep.a Itei kai ma to kau, ite liontaiiLia i.i, Ko to kai tonei e nui ai te wain oto kau. He kai ]>ii annlioki ma te koilu), olira, ki.i iita i te tima!ang;c kei mate, min i ilio me lino He pera. ana to kai nei, te pare me to rongoa, tile kai .ma i tLMici ka malum te whangai rongoa. Ii pai ana tera nie.i ina (c pirikalm, a, ua wha-« wjainga i to o te ran ka tiipu akc ano te inea i kaing.i ra. Ko etalii enei o nga moa o te pare me nga painga e aim mai ana i te ngakinga o tera mea. He mea lenei, liei kawc mai ite raw.j kite Yi'huknaroa o koutou enei kupu!

* Ko tetahi walii tenci 0 uga rae>*wlien«a e korerotia kin kautou, be em atu iiU[ic|ia, kit tukus atu lie kouto mute iuea Dgati,