Te Nakahi.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 2, Issue 27, 3 January 1850, Page 4

Te Nakahi.

I korerotia ki a koutou i tera nupepa, te meatanga o Piriniha Aratapeta, raua ko te nakahi, koia i mea ai i tenei wahi me korero ano kite nakahi kia ata rongo ai koutou ki tera tit mea. Kua rongo kontou he" malia nga rerengi o tera t» nakahi, otir.i, ko le alma o ana mea otu a rite ana ki tera tu naknlii, kite pua. J Kua meinga atu ki a koutou ki le roroio tera mea, eriia te kau ma rima, etoiu te kaii, e wlia te kau putu ; ko te whanui i penei me te tinann tangata. Ehara t.ma ngau ite mea H ltakamale : cng.iri, e koi ana nga nilio, e rua nga rarangi ki tetahi talia, ki tetalii talia otc kduae. Ko nga nilio liei pupitri ite mea eliopnkia ana e ia ; ekore ta ratou kai e ngamigaua he mea mitimiti ki tc huwhire, mnri ilio, ka lioromia. Ahakoa nui ake i n ratou ka taea ano to lioro, eia lioro kntoa. Ko te nohoanga pai o tenei tu nakalii koi te pareparo awa, kei nga reporepo, me pacnga rigalierehere. E takoto pokai ana tauamea, engia ano lie rakau i a tirohia atu ra. Ko te tntanga o tetnlii alia ra nei ki tona takotoranga ka olio, kn peke, u pun :a nilio, a, liolioro touu te takalakai, te roromi kia we te mate. Ko te walii pai tera liei patunga mo tauamea, ko te rerenga atu ki to kai i to mea mana ; ka u nga nilio, ekore raw.i e niannii aliakoa poroporoa noati.i ia, man touu nga niho ki tana kai. He walii p:ii ano lioki tera 1110 te patunga o tana mea, i muri ilw o te paunga o tana tupapaku, no te mea lioki, c takoto ngoikore ana ia i muri ilio o tana kaing.i, lie mea ano ekore e ata pan te mea e kainga ana, a, werewere 110:1 i te tetahi talia o tana mea i liopu, ko (e walii i waho i te mangai e kainga 110 itia ana e te pir.iu. Kei muri iho nei te korero mo le hopukanga, mete paunga a letalii pawhero (okiha) i tetahi I'oi. No Ilcamnne te tangata nana tenei korero, i mea taua tangata, ko ia 1 kite i tenei mentanga. " Kua takoto 110 a ake to nakahi i tc parepare ote hopua wlianga ai ite kai mana. Ile Okiha te inea tuatahi i puta mai, te reren-M ake o tan 1 nakahi u pu n«a niho, a, hoho'ro touu te takatakai, mete torotoro e houhia nei; i roto i' ia takaingi, iia takainga, pake una nga rara o te Okelia. Oke :10a ana te okiha, tangi 110 a ana, mealia tc mea ka man pu itc hoa riri. No ka mangling katoa nga wlicita, ka kope te kiko, wewctc ana ia si ia, tahuri ana kite lioro i tnua kai. Ka oti tana okiha te mitimiti, ka lioromia o ia, a, heoi tc whakahara, o te polio i muri mai o te lioromaiiga." "c nica ano, he tangata te kai o tenei tu nakahi, inahoki nga korero o muri ilio nei. I nga tail kua paliure, " U rere ana |, e Puke ki tetahi kainga, liiliai i tapoko ka rokohanga c (e po, tu noa ki tetahi motu. Maere ana ki uta tetalii o nga tansala o rmiga kite tiki luia raknu, no te liekenia ki tatahi, ka paranoia ete moe. Moo ncCmoe nei, i te roa o te po ka rangon 1 teauetmga tc rga l.oa, huca Mia kiuta ki' tc (iiotiru, oti

tae rawa atu kna mate to hoa i tc nakalii, Ka warea taua nnkahi kite ngau, kite roromi i tana kai, te hacrenga atu o nga lioa o tera kua mate, tapahia putia ana tc matenga, n, riro mate mai ana i a ratou te tupapnku ra, katoa mete nakalii. Ite whatianga raro o te ringa nga maunga niho o taua mca; ko te anjanga, ko te rei, ko te huwh.i, ko te kaki, i takaia e taua men, i romia. Etoru te

i kau (30) putu te roa o iaua rfckahi, ko te , punui i penei we to te t a nga I a noa nke nei. i I te wawahanga o nga kauwae tapoko noa te ! matenga tangata ki roto." ! E meinga ana hoki, "I tc rcrcnga o tetalii : puke kite taha o etalii kainga ka tonoa ete s Pene etalii o nga tangata ki uta kite lioko i kai; kotalii o rato« i wailio hci tiaki i tc poti, i moe noa taua tangata i roto i tana poti. ; Tera te hucre mai tetalii Poa (nakalii) eke ana i kite poti takatakaia ana taua tangata ipj r ranuia, kiliai i poto te wliakakoromengcinengo i o taua mca, ka rokoliina mai e nga lioa o te l tangata ra, holioro tonu tc tapalii i te liiku o ; taua nakalii, hacrc rawa ake ka roromi tera t e inoe ra, kua riro te kalia i tana liiku kua t motu ; tukitukia ana taua mea, ka orate • tangata. I tc tuliinga o tcnei nakalii c 0110 : te kau putu ma rua (02) me nga inihi ko- ' kiri."* ! Kotalii atu korero mo taua tu mca, lie mea ■ korero a ngutu mai tcnei e tetalii lioa. I tci talii o nga kainga o Awlicrika c haere ana tc- . tnlii nakalii wlialinliara. Kua pan etalii o nga 1 tangata o taua kainga i aia tc kai. Haere mataku ana nga tangata o laua kainga, haere pouri ana mo te tutu o taua mea. Karangatia ana c ratou lie ntn mo tc tangata patu i laua mca. Hoa noa, ka kitca tetalii maia, ka mea ia, mnna c patu. Tonoa mai ana e tangata te liunga o tc kainga ki tc tiaki i tc puta o taua nakalii ; «io tiaki i te ao i te po, i rolo i ng.i wiki malia, me kaive atu lie tnranui kite talia o te putu whnkatnngilii ai, kana tetalii wnlii e malmc. Ko te rua o taua nakalii i tc tali a o tetalii niotn ngalicre, lie lion tonu tain malii i rein. Te mea i whakatangiliia ai ana tnranui kei puta ake, nngari kia noho i roto i tana rua a ngaua noatia e te liiakai. Ka wlialiaaro te tangata ra ka mate te lioariri i te wliakatikinga, ki wlmknmutua to tangi o nga taraiuu, takaia ana te tinnna ki te liiako km, pani.i tc wae maui ki le liinu kakara, kia liongia mai ai e te Poa, tukua ana te wae ki roto kite tapu. Kiliai i roa, ka puta ake tc nakalii, a, ka tiinatu mai i te wae wae o te tangata, nu: tu liaerc ake, a tae noa kite liuwlia. I reira lata ka niaiimi te maripi o te maia ra, wcroli'a ana ki tu knrokoro, lioria putia tc kauwae takoto ana te nrkahi ki n.'awacwae. Ii meinga ana i tapoko nga niho 0 te nakalii ki tana kir i iputa pu lioki i te liiako i araia ai."' Ka mutu i tcnei korero nga kupii mo tera mea, lie vvliakaatu tenci i te kalia o tera tu nakalii aliakoa ili. " Ko te llnpi te kai-tiaki o tc wliare raeona i Ranana te tangata i or-uioa i tera nic.i. K niaunu ana nga liiako o ana mca i ia tau, i ia tau, ko reira matapo ai taua mea. I niuri ilio o te maunulanga o tc liiako o taua Poa, (makari nke nei) ka kawea atn tetalii heiliei liei kai niana, kiliai nga kanolii i ata kite. .Here mai ana taua mea, kiliai i u nga nilio ki te lie iliei, otira u pit kite ringa o ton a kaitiaki inainata, kua tnkai ia ki to ringa mete kaki o taua tangata, Ka man tetalii o nga ringa o te tangata ra to matenga o taua nira te taea te unu nga u ilio, ka takoto te tangata ra ki raro tat iu ni raua. I reira ka puta inai etalii tangata tokorua wlmtiiu ana nga nilio o taua mea, katalii nno ka taea. Untiliia ana 1 innri ilio nga nilio i le ringa o te Mngnta ra, a, ora nke te ringa. Me mea pupuri tetalii o nga rakau o taua wlmre kite liiku ote Poa r.i, koia i knlta rawa iii."

* Ij itieiuzn ana he men whtkanm tc korcro mo tenci ciik il i; kiiui uij ( per vtc m;i. K» taea putu ewha telum, ka mcinga he nakuM roa rawa tera.