KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa, 25, 1849. MEATANGA O TE WAI-U KAU HANGANGA MO TE TIHI.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 22, 25 October 1849, Page 1

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Oketopa, 25, 1849. MEATANGA O TE WAI-U KAU HANGANGA MO TE TIHI.

[He roanga no tera kua taia.] Kua nuinga korero mo te meatanga o te reneti i era nupepa, ko tenei me whakahaere nga kupu ki nga mea hei whakawhero mo te tihi. Ko to tilii e whakapnia ana te lianga e

....lidu itnii, no mea tenei e liolioro ai te riro i te tangata. Ko tc hunga e lianga ana i te tilii kia mahara ki tenei—kia whero te tihi, me wliakawliero ano ia ki ana mea whakanaim. £ mua ai, ko nga tarutaru, me nga puawai wlierowliero o te whenua hci whakawhero mo tc tilii; ko tenei kua whakarerca ana tarutaru, kua tango i tetahi mea ke, ko taua mea no tctuhi o nga rakau o Miuikena. Ko nga para e mail ana i runga i nga hua o taua rnkau te tangohia mai ana, e tukua ana kite wai wera, e wliakumaroketia ana uaotitc pokepoke penei mete paraoa, muri ilio, ka wailio ke 1110 te meatanga tilii. Me lie mea, e kotalii rau tilii te taiinahn, kia kotalii aunihi o taua men, liei wliakawhero. Ko te ingoa o taua mea liei wliakawhero 1110 te tihi, he Anola, e hokoa ana e nga kai-irJahi rongoa o ia Tnone, o in 'i'aone. Ko taua mea e tukua ana ki tetahi peliana wai-u, muri ilio ka 010 a ki tetalii kohatu mainene, ko nga ota o te orolianga ka tukua ki roto, 110 ka puwhciowhero noa, ka ringihia taua poliana wai-u kua whero ra, ki roto ki nga wai-u e whakaritea ana liei hanga tihi. I to ringilianga o taua peliana ki roto ki nga wai-u e motohia ana liei hnnga tilii -i te ringilianga o taua mea—e ralti te whero o te nuinga o te wai-u, ko te tolm ano tena mo te tilii, wailio-inana e whero liaere. Ko te toliu mo te whero kia itiiti ilio i te puawai o te Kowhai-ngutu-kaka. Ki etahi walii e peneitiu ana to lianga nv> taua Anota—i te aliiahi ka takaia ki tetalii walii rinene, ka tuku kite pata wai kia iti nei te wera, me wailio a ao noa, liei reirn ka tango mai, ka mukuniuku kite paro ote ringa a, heino noa te whero o roto, ka riringi te wai ki roto ki nga tapu tihi. Na tetahi atu tangata tenei ritcnga. " Tangohia mai to walii Anota kia panei me to hua puriri, kia rnlii kati atu ro nei, tukua kite wai-u i te po i mua atu o te Imnganga, ka tukua te reueti kite wai-u, tukua lioki taua wai , pu whero whero e oti te tilii kotalii i taua men, kia rua te kau pauna te taimaha. _ I Ingarangi, ko nga marama e lianga fti tc tilii kei Moi, a, taea noatia a Hepetema; i nga tan paki, ka taea Okctopa k>l mutu te hanga. Ki Niu Tireni, ka timata i Oketopa, a, taea noatia a iVlaelie. I etahi walii o Ingarangi e hanga ana te tilii i uga maraina katoa, a, taka 110 a te tau ; otira, ko nga tihi e lianga ana i te hotokc ekore e penei te pai ine nga mea e hanga ana Hte rauinati, Ki nga whenua penei mu to tatou e pai ana te tihi e hanga ana ite liotoke, kite inea e tino wJjangainga nna nga kau. Kia rite kato.-l nga mea e korerotia nei—kjarite katcu i te kai lianga tilii, kia nliua pai ai te tihi, kia liohoro ai te riro ua liinliia

ki to hoko. f Kci te reneti, kei te wera o te wai-u 1 tctalii walii oto tikanga mo te pai mo tc ■ kino ote tilii. Me lie men, e wliakanuiu s ana tc reneti ka konra te tilii, a, ka Jiattt nga. Me lie 111 -a e kino ana te reneti, c haunga aii!\, ka pa katoti te liauuga 1110 tc kino ki tc tilii.

E tukua ana ki to ahi te wai-u o etahi kai hangu tilii, kia werawera ai nio te wliakakurukuruwhatu, otira, lie ritcnga kino tera, he kanga kapura kau te tilii ua kainga; engari nno te whakawerawera kite wai, riringi atu ki roto ki tc wai-u. I nga wahi werawera i te ra, he nui te wera o nga wai-u e whakatctekia ana i le kau ; ki tc mea, ka maka he reneti ki roto i tc mutunga o te whakatciekanga, ekorc e kurukuruwhatii wawe, i nga haora, ctoru, e wha, e rima, a, lie kino kc ano tana ua oti to tihi tc hanga, puwliau noa, koaraara ana lioki. Kite men e rite ana tc werawera o tc wai u ua tukua tc reneti ki roto, kia kotahi liaora, erua ra nci ka kurukuruwhatu tc wai-u, a, he pai ke ano tana, hore he puwliautunga bore he ngawhatanga. Te men i tino werawera ai nga wai u ole ktiu ite raumati, lie haerenga no ratou, lie whiunga mai ra nei i tawhiti. Nil ki tc men ka kitca lie liui te werawera o te wai-u i te mutunga wliakatetekanga me riringi ki roto tetahi wai e iituhia mni ana i tc puna, i mua atu o te tiikunga o te reneti ki roto- Kci te whakaaro o tc tangatu to nui te iti ra nei o te wai nintao c ringiliia ana kite wai-u. Ko to (liiinga e mahi ana i tenei men ekoro roa ka taunga kite wai niatao, ki tc wai wera, ra nci e tukua ana kite wai-u hci huiiga tihi. Kia kotahi, kia rua ra nci nwhanga tolc e maka ki roto kite wai-u i mua atu o,to tukunga o to reneti, a, ka oti te leneti tc tuku ki roto, liei rcira mo taupoki a runga ote tapu kia pai ai. lie moa ano ekoro e hohoro te kurukuruwhatu o tc wai-u, kei te werawera, kci tc niatao ra nei o te rangi te tiknnga, kei te hanganga ra nei i roto i nga ra o tc raumati, i tc hotokc ra nei, ko eiiei, ko era atu etahi o nga mea hci whakaroa i tc ktmikuruwhatutaiiga ote wai-u. Ka porangitia to hanga mo tc tilii, ekorc taua tihi e pai, engari ano, me atalianga, kai pai ai. E maka ana tetahi pcihana ki roto kite wai-u i to tukunga o to reneti ki roto e etahi tangata, ho ritenga kino tera, whakarerea. Ko nga tihi e hanga anaki tenei ritenga, e wlini puta ana a roto, a ckore e roa, ka kainga roto o te.pirnu. Me lie mea e tolio ana tatalii kia mau t >nu tenei ritcnga te tuku i to pcihana ki roto ki nga wai u kia at a kitea le kurukuruwiiatiitanga o to wai-u—engari tc luiri k runga te ngutu o to pcihana, oliia, ki an ano, ine whakarorc rawa Ka kitca te kuiuluiruwhntutanga o te wai-u, ka kohia ake mm mea, mo nga tihi; he malm nga rereuga mo icnoi tu | malii, lie kainga ano, mo ana ritenga, ko j tenei kainga mo ana ritcnga, engari, ko te (ikauga pai tenei—Tapahia ana to wahi o te wai -u i totaka i runga i te tapu kite maripi tihi, wailio iho, lioki rawa mai kua puta te wai o laua mea ki nga tapahang.'i o tera kua pupttru, inuri ilio ka tapatapalii kia koparuparu rawa te wahi i kurukuruwhatu ra, kia rite katoa ai nga pokurukuru. Ko te wahi o whakaritea ana mo tenei mcatangu, ekoro c ata kapi te haora kotahi. Ka oti tc koliatunatu kite maripi ku wailio ilio mo tona hipoki, a taka noa ki nga kuatalmora ctoru. Muri iho ka tatu nga pokurukuru anako ;nic wailio ilio u tae noa ki to kuafn haora, kia totoka ai, kia motu ke ai te wai i aim kimikurmvhatu. Muri iho o tenei me whakakoparitparu te mea i totoka ra i mua atu o te tungohatio;a mai ki tc pehi. Kia pai te malii i tenei,—mui kitea ana he wahi , kurukuruwhatu e iVi.inu ana kaua tera e whakananua ki enei kua totoka, engari, mo riringi ena, katoa ano mete wni, kei uru ki roto ki enei kei tatu ki raro o te tapu, kei kino ake tc tihi. I to kuriikuruwhatutaiiga o tc wai-u, me he men. e karera ana te wai ua ritigihia i te tapu kua totoka ra tetahi wahi o te wai-u—mo lie mea, e karera ana te uhua, he toliu pai tcua, i tika te mahi; otiia, kite mea, e koma ana, hetohu kino tena, kihai i ata pai te hanga, kua maumauria noatia te mahi, me nga rongoa hoki o tenei tu kai. Ki etahi kainga o Ingarangi, ki Nawliaka, ki Huwhaka, he ritenga ke, mo te ringihanga ote wai-u. Ka whakaaro ratou, ka oti te wliakakurukuruwhatu e te reneti ka taugohianga mea kua totoka ki roto ki tetahi kete, a, ka mimiii tc wai, ka konatunatua ki nga ringaringa, koparuparu noa; i to whakakoparuparutaHga o taua mea, e whakananua ana ki te tote, ko te nui, tc iti ra nei o taua tote, kei te whakaaro o te kai hanga. (Kei tera atu nupepa te mutunga.), 1