TE HUNGA TOA.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 22, 25 October 1849, Page 2

TE HUNGA TOA.

E paingia ana e tatou te toa. E whakapaingia ana tona mahi; e titoa ana he waiata mona, a—i muri iho o tona nehunga e iri tonu ana tona ingoa i runga i o ta tou ngutu. E korero nna tatou ki nga malii o nga tupuna : —ki to ratou maia—ki tc anga tonu atu o te aroaro kite whnwliai —ki tc welii korc—ki tc timilianga a ratou ki to tau i nga hoa riri—ki tc aralianga o nga hoa ki wacnga kckeritanga —ki tc lara o to ratou riri, aliakoa lie torutoru ratou, he tokomaha tc liunga c tunria una. Mc he mca, i liaere tc papa i nga hoa riri, man tonu lo ratou maia ; a, i nga wa c whakamatca ai ratou c tc tangata kiluii i " wcliiwchi, i wanawana." Ko tc hunga penci, c paingia una c nga tangata katoa. Otira, c poke kc ana tc maia o clahi tangata i cnci kua oti nci tc korcro. I pai ratou kia whakainamactia nga tinana, kia pahika ai te mamac i nga hoa ; —i pai ratou kia whakamatca rawatia ki i korc ai c mate nga hoa. He tini noa atu tc Ininga wliakaaro pena. Ko ( tc Ui ra tcna o tc maia. E olio noa ana tatou ua pa maori tc maniac kite tinana, a, ka alum maia te tangata i roto i taua mamactanga ka mcinga he tangata wliakaaro nui tcra; tcria ka unuhia tetnlii ki (c tuku i tona tinana Hit whakamamactia kia rcrc ko ai nga maniqt i nga hoa ko tc tino tcna o tc maia. Tera tetahi tangata rerc-puke i nga (au kua paliurc, he kaumatua taua tangata ; ko tona maia i poka kc nkc i nga toa hunui i roto i nga tatauranga, I whakaao ia kite mate kia ora ai tc tokoinaha. Ko Hone Menari tc ingoa o tana tangata. No Marikcna taua koroua, c matauri.r ana e nga tangata katoa, o aua walil, lie tangata pai ia. I aroha ia ki c Atua, na rcira i kaha aitona ngakau ki tearoha i ona hoa. He heramana ia no runga t tetahi kaipukc lima, lie roto whakahara te walii c rorore ai taua tima. Tera atu ano . etahi roto pera, ki ctahi atu wahi o Marikcna ; ko aua rQtp c nui ake ana i tera ki Taupo, Ko nga tahntniia o aua wai c waiho ana lici

taone; ko te mahi mo nga tima he kawe hacrc i nga tangata octahi taone, .ki etalii. Horc be murio tana ra, —bore he pupuketanga o tc mat a o to tai, i te whakawhitinga 0 te tima i tctahi taone i te talia Auru-ma-roro o taua roto ki tc taha tonga j kite walii e whakautia ai nga tangata i eke i runga, lie tokomaha lioki ratou. No te ata i rere ai, 1 whakaaro, torengi rawa iho tc ra, lie unga no ratou ki tera taha. Ka rere nei, a —muri awatca noa, ngawari touu tc tore o te tima, poto katoa nga tangata kite korcrorero, c ahuarcka ana, ka korero a, ti—kite kata, ka korcro, a, ti —kite kata; horc he whakaaronga, ac, e tttta ana te mate. Ko Ilone Mcnari i to urungi. I rcira lata ka karanga to rangatira o tc puke, " llealia tera c pongcrc niai ite riu ote puke 1" Kakama tonu te liekc o tctahi ki raro tc hokingi itka ko mca, " Kim toro te puke." Knhore, koia rawa ano. I rolo i te riu o to tima etalii putea linika, marcro noa ki aua muka tctahi korakora, tera tc kai toropuku akc ra i nga muka, a pa noa ki nga taha o tc puke. Karnnga nnatc rangatira i konci kia whakMika katoa o runga i te puke ki to inahi. Whati mai una nga tangata ckc noa o tepuke, me nga kai malii ki wacnga— r.il'angi ona ratou i tctahi t >ln, i tctahi talia o te puke i roto t te riu—tahgohia ana ki tc pero wai, lioatu ana c tctahi ki tctahi a tac no t ki tc walii e kai ai tc ahi, riringihia ana ki runga, ulu atu, riringi atu, utu atu, riringi atu. Mul tonu nga wahinc ki a llone i tc urulii'i rijUi ana rnton, " Kia pcliea ka u tatou k? tit a ? He poti nuo to tepuke? E kopuu riwa ant ra ftei te wai?" Mea ntu am c Hune, kahore lie poti, i mahue atu kia hanga. Ka m °a akc nno, " Kua tu tata tatou ki tc mate, ki toku whakaaro, mc lie mea, inei iti ana te korero, inc inlii ana tc inoi ki to Atua, he pai tera 1110 tatou." Oti km nno nga kupu o tc tangata ra, ka pitta whakarcre mai te mura o te nlii i to ke, i te paremata. Tonoa ana nga wahinc ki tc ihu c te rangatira —ko nga tane ki ic riringi i taua ahi kite wai-whakainrca ana to karao M.i'rikom—ko raro i hurihia ki runga Ici.i kiiea ai he mate kci tc puke —kia whakau 111:1 i ai nga tmgata o ut'i. Tc tunga ntu o Hone ki ic urungi, tu to»u ; he wliakatika tana i tc ihu oto puke. I arai 1 tc kitcnga atu o nga hoi c ic pno.i, mc te mura o te ahi. 1 a ia tc whakaaro mo 16 ora o nga tangata kato 1 o taua puke, ta tc mea lioki, i aii Ic nrungi. Ki tc niea, ka lika kiuta tc ihu » te linn, ko to oranga tera c ora ai nga t.ui"ita katoa o taua pnkc. Kia whakarcrea te urungi, kia wchi ki tc ahi c lururu nna 1 tani talin, ko te in itenga icra o mate ai nga tangata ka'oa »te puke. K.ir inga atu anaie langntir.i, " E llone! c taca ra nei koe tc Iti tonu i kona 1110 nga mincti crinia? 1 ' Te olrmgamai o (June Ilewari, " Wailio ra, me ••vhakainatau." Ka kitra atu i konei nga polio uta c rere mai ana—porovaru toiui nga tnngata ole puke. Kania ana he papa hci hercnga 1110 nga wahinc—iinuunuhia ana nga kahu o nga tano kia alici ai tc kan ki uta—dimi katoa ana ratou kite ihu ote puke kci weia i le ahi—ko Hone anake i muliue— i kupipa kau ia ki tc taha o te urungi kia oraor.i kau akc itc paoa, i'te alii. Kitca atn ana e tctahi tc inaunga' o te ringa matau o Hone kite urungi, ite whcwhengiianga itc wcrnnga ai o tona ringa maui itc ahi. No te tatanga mai o nga poti, ka karanga tc rangatira—" Ko nga wahinc ki mini, muri mai ko nga tanc. Ma tc Atua katoa taiou e whakaorn." Ko etahi i 111 a poti—ko etalii 4 ma runga i le papa —ko chinu i kau moari ki uta, ora ka'oa ana ratou—kotahitalii ano ie tangata i ngaro, ko Hone—ko llone Ilewari. Ngaro tonu atu, kiliai tona matenga i kiiea, ctc tangata. I niatc ri nei ite paoa, i t.ika ra nei ki ic wai i te walii i ngaua ai ia ete nianiiic, a taka noa tcr.muiroro —i alia ra nei i mate ai. Male nna a llone. Olir.i, ko tona matenga i penci 111 c to te toa, me to le tangata pii—i mate kia ora ai tc tint ote tangata.

N,\ to aroha o tctahi o o matou hoa i kilca ki tenei iiupepa te korcro liumaric mo Mono llewari tc maia—te mnia o riuiga i tctahi tinia Afarikena. Nn, o Itialiia ana matou kia ronfo nga hoa i te korcro mo tctahi, atu maia, no Koterangi (e takoto t.ilii ana tenei whenua nib Ingarangi.) No te tan 1827 tenei meatanga. Ko Momi Makiwora te ingoa a taua tangata, lie puirata 110 runga i tctahi tima nui; c rcrero ana taua tima i tctahi awa o t iua kainga ki Airangi. (He motu tenei e tu tata ana ki Ingarangi.) I tetahi o ona rercnga, toro noa tana tima i wacnganui po. Ewaru poa to kau tangata ki ruttga. No tc toronga ka inoi a Mukiwcra kia whakakahangia ia, kia tiakina tc hoa wahine, mc nga tamariki, ka liaere kite ke, ka tango kite urungi. Whakatikaia ana te iliu o tc puke ra ki uta, lie wa pari kau taua tahntalia. Tinci noa nna, tinei noa ana, ta te ahi pai j nno c koo tc ahi—aue ! Mumura kau ana. Whakaoma tonu te terc o taua puke i te mcatan"a a tc'nhi, a, nhu aua tc mura whaka-te-ke ki to tangata e tu ra—lie ahi aha te nhj

i a Makiwer.i, (o tunga ilio, me korikoii 11 nei tetalia. Ara i taivliiti, i tawliili tc kiiug.'t o te kapura, ka puta lata i varo i nga ivae o Alakiivcra, —lioro lie korikoringa, liorc ln> matakulianga. No te kitenga o lam puki; loroenga tangata o uta, ka wliakainine mai ki tc pari ki tetalii walii watca, wliakaaraura ai, tawliiri ai ki to rama (he wi'ta pea) kin tika ai te puke ki taua walii. Mat.au toiw taua tangata manatvanui ki era tolui, wliakatikaia ana te iliu o te puke ki tqua wllii i tohungia e nga tanaata o te tiia wlienua, a, « ana te puke, ora katoa ana nga tangata o runga, Ale tc mea tuna uga waewae o Makiwcra, kiliai i oranke i nga mate o taua ta.> Karolieketia ar& ia i runga i tona taitmiarikitanga—ko ona urn mangu, liina noatia ilio. Kohikoliia ana lie moni mona, lie wliakakitcnga tenei no tc arolia otc tokomalia; oiiia, kiliai ia i ora i ona mate. I muti i tenci, ka eke taua tangata kite kaipnke, kiliai i kalia i ana waewae, taka ana i te kaipukc inangiimangu ana nga rara. No muri i tunci ka koliikohia lie moni mona, oiira, In- moni alia i tc mate, kiliai ia i wliiwlii ki aim iiioni, hemn ana i te tail 1810. Aliakoa kua Inate ia, ko nga rongo o tona maia e man nei ano, a, c whakapaia ana tona malii c le tokomalia o tc tangata.