He Pukapuka ki nga Tangata Maori.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 15, 19 July 1849, Page 3

He Pukapuka ki nga Tangata Maori.

He whakarite i tetahi o nga tino take i Panjia ai ratou ete mate; he whakakite i nga hai kikino, he tohutuhu atu i nga hai papai.

E Ho A MA, e so A Tang \ta Maori, 1 nicirv'n ntu e au i tcra pufcii'uka ql;u c tomtom linoe ;mi:i Jiontou i vuihi

walii oto whcnua nci; kia mea atu ail, ko (e----talii o nga tino take o tera moa matapuuri koia tcnci—he kai kikino, lie kaijtore. lie hialiia taku kia imitnu koutou ki tc pono o aku c mca atu nci; eliara nku kupu i tc mca noa, pono tonu. Tcna iaaa, ui atu ki oil koutou lioa kua tac ki nga kainga taha-awa o Waipi, o Raugiawhia, nga walii o tino ngakia nna tc kii; uia te nhua o nga tangata Maori ki aua walii. Ekorc ianei ratou e mca mni, c maroro ana tc tangata o rcira, lie hgako kau ano te tamariki, a, kahore kau lie mate itc kiri ote tamariki rawa ? Kua kitca e au tc tika o tcnci, kua tac lioki au ki aua

walii. Ka mca, ka ui ki ou koHtou lioa kua kite i Kailiolie, me nga walii tita atu ki Hokianga, nga walii e iti ana ngangakinga, c iti ana lioki te kai i nga marania inalia, i tc nialii maumau 0 te tangata—nia tc ahua o nija tangata Mao? ri ki era walii. Ekore ratou e mca mai,(kua. kite lioki au) c tuoi ana te tangata, mete tamariki o era walii? Ekorc ratou e mea, e pupulii ana nga ngeno o te tokomaha, a, e marcre ana tc takomalia i tc ngaunga o tc mare, o te puku, o tc koilii. Kia mca atu au, ki nga ritcngn i alma pai ai nga tangata o Waipn, o Rangiaivliia, i ahua ho ni nga tangata o Kaikohc, me nga walii tata atn ki Hokianga. He kai tc tino take i alma kc ni tct>ilii iwi i tctalii. Mc he mca c awangawangn ana koutou ki tcnci, mc whakamntautau i enoi ritcnga—Kia rua kuric tango mai, whangainga tctalii kite poaka whakauru ki tc riwai; whangainga tctalii ki to riwai kau, ckore o maha nga mirama ka kitea e koutou tc wliai kiko, mc tc inaia o tc kuri i whangainga ra kite poaka, whakauru kite riwai; me tc tuoi, ine tc hirorerorc oto kuri 1 wh ingainga kite riwai kau. -Tirohia to te Pakeha kuri c whangainga ana ki tc poaka; tirohia hoki to te tangata maori kuri e whangainga ana kite riw.ii—no taua momo talii aua kuri, otiia, rerc ke ana nga kuri o tetalii, i tctalii. Ko nga kuri o nga tangata maori, he tokotoko roroa, liacre mai tc pakokekoke tc hirorirori me tc paru. Ko nga kuri pakcha minni tonu, popoto akc nei nga wae, he kaha ke ano tana. Ki tc mca ekorc ou koutou kiiri <; whnngaingi kite poaka ekorc e maha nga whakatupuranga ka ngaro noa iho tc maia, ekore rawa e tahuri atu ki tc ngau poaka ; a, ka rerc kc o ratou ahua i o te Pakelia kuri. He torutoru te kai o tc hoiho ; he ka! kotalii tana, a mate noa; kihr.i hoki i whakaritea ia c ton* kai lianga kia whakaurua tana kai. Ekore te tangata e pena; me kai ano ia i te . tini o tc mca, kia maroro ai, kia ora ai hoki. He pono ano rata, ekore tc tangata e mate ki tc po ua kii ki to riwai anakc ; otira, ko nga iwi katoa c kai ain i tc riwai, i te kumara, a, ekore e whakaur ; uhia tc kinaki, ekore e maha . nga wh >kapaparanga, ka kitca, tepihingaako 0 te pnrapnru'o te mate, nie te hekenga-ha- . eretarfga o / ratou ki tc po. Uc liiaKia to nga mca katofee ora kia aim ntn ki td kai i nga mca, e pai ana mo ratou. Puta kau\atio te pi licihci i te hua, ka ahu ki tc kai i nga pita taut ngahoro kite whenua, ka aim te v jkiwi kite kai toke. O nga mea katoa e ora ana, ko te tamariki o te tangata te mea kalia kore, te mea uaua kite whakatupu. Ekore te kai e whangainga ana mana 1 tenei walii cpii hei whang-ii mo tera walii ; otiia,me whakaritc nga kai kite tupunga haeretanga o te tamariki kite pikeke inona.— Kia rua nei nku kupu ako, kia matau ai koutou ki nga k ii e ora ai koutou, me ou koutou tamariki, kia matau ai ki nga kai hei tami i nga kakano o tc mate i roto i ou koutou tinana. Xffu kai pit phi ma 0:1 koutou tamariki.—Kia ata whakaaro ki tcnei ; no te mea, e matcmatc tonu ana nga tamariki i a ratou e taiapohia ana, i te ngokit.inga hoki, i mua atu o te haerenga. Ko tetalii hoki tenei o nga tnke e mate nei nga tangata Maori, ko te he o te whangai i tc tamarikitanga. Me whangai te tamariki kite wai-u o tana matua, a, taea noatia te walii e whai niho ai. I tc walii c puta ai nganilio crua, etoruranoi, me whangai ia, i ia ra, i ia ra, kite paraoa whakananu ki tc wni- u, me kohua, me whai liuka liaunga ano te uo te matua. Ka taka kite walii e puta ai nga niho e iwa, e kaha kite haero, mi whangai Ui to paraoa mete v.'ai-u, nii: tc hnpu poak iUc ri tonga tenei no koutou. kia roa noa atti c whangai nna ite tamariki i uo te matua; t ho ana tcm, e kin.) aua ki to lam;.iti, e kino ana kite matua. Ka juua :i,;a niho me whale niutn te wliaiv.ai l.i tc i; oto in 'ti:a; me «l.i te par.:":!. I;i to kau, nanevan---:, mc h !'tu ko':i tetalii poaka, kia t kitalii ii'j: hoatulir.;*-!. Ko te it ■ it- nga, ms to o o koutou . .'.V. .riki ekore e cl» jH !>ku kupu } ar.i, ek•••!•«• <a ra numtrin e kurjou ; engari, me ui e k v.icu ki !i,;a i- Ira 'o o koutuu ho-, nga iM:!"ii -ie. !'a ;>.ji te tiuki ote t.iim-i'iki a te pakefcotaujia kiica '.'i tona kaha. Kia rougo iio'ii, he hara tenei kite Attn, te tuku kia man-mate ou koi'ion tamr.iiki ; imhoki, uie i lia'.cina pailia, e ora ratou, A'y i ka:pttpai u < nga tunc mc nga xyalin Kia rua o kou.ou k 'inga itc ra kotahi, me

kai koutou i te paraoa pokepoke (lie taro) i nga ra katoa, tctalii wahi poaka, me nga riwai mc era atu Inia o te wlicnua c paingia ana e koutou. Heoi nci aku kupu ki tc kai ma koutou, kia wlmkauru te wahi poaka, mete taro i roto i tc ra liei kinaki mo nga riwai, me "tc kura o Maui." Ko te kai malii otc Kawana, c kai ana i te taro, (rohi) i tc poaka ; koia teahatanga—te pakokotanga o nga mata? kahore; ewhaikiko ana,ewhaikaha ana,e kaliua ora ana nga tangata Maori c malii nei mo tc Katvana. Kua whakarongo ki nga akoranga o te Pakeha, kua tango koutou ki nga ritcnga o te

whakapono. Mc tango lioki koutou i era atu ritcnga Pakeha; me whakarite ta koutou kai ki ta ratou. Otira, kei aru koutou ki tera tikanga he o tc Pakeha, tc inu i tc waipiro ; he mea kino tcra mo te tinana, lie men whakahe i tc wairita.

E hoa ma, e nga Tangata Maori.—Kite mea ka kapca tonutia tenei ritcnga, a, kai atu lie riwai, he kumara, he kanga kopuwai—liorcrawa koutou c ora; otiia, ka mcmeha haere, a ngaro whakarcrc; ka rite ki a koutou tc kupu o tctalii o koutou rangatira—" ka mimiti haere mete awa, itewa ua kore."— Te kakc haere koutou lie iwi nui, he iwi whakapono, ka heke haere i tenei whakapaparanga, i tenei whakapaparanga, a, pa noa kite! wahi c pera ai koutou mc tc Moa onamata, ngaro noa i te mata o te whenua. Ko te kai-rui tera i te mate i roto i ou koutou tinana, ko nga kai kikino e kai na koutou. Te mea e liohoro ni te pa o tc mate, he whare kikino, lie kahu kikino, rokohanga iho e noho kuha kore ana koutou, tena e pa te mate, takoto tonu atu, kahore hoki he ngoi o te tangata kite whakanwranga akc i a ia; he tuku tonu itc pane. Ka malii tc kai kinaki kore. Me he mea e timata ana koutou i konci tc kai i tc poaka, i te taro, ka kalia ake o koutou tinana, a, ekore e tini atu kga whakatupuranga ka penei koutou mete Pakeha, tc tu pai, te tu kalia, tc ora, ine te aliu whenua. Ko ciahi i roto i a koutou e whakaaroaro

ana ki nga kupu o tenei pukapuka, ka mea pea, " Na koa o matou ringa, me nga waewac ; c penei ana ranei a te Pakeha te nunui 1 Ko ta te kai kikino tenei?" Ko taku utu atu tenei mo cna kupu.—He tokomxhit te liunga wliai kiko, e kalia kore ana. Eliara te langata wliai kiko i tc mca ora, inahoki toku whakanmtautuuranga. 150 o nga tflngata mnori i ivharitea e au, a, ka maiau au e ririte ana te nnnui, mo te roroa o tc pakcha, o tc tnngata maori ; he nohinohi te pahikatanga o tc tnimaha o te Pakcha, i te tangata Maori. No ka whakatautau noa, 420 pauna tainnha i taea te hapai etc tangata maori tino kalia—tena ko te Pakeha haere ana ka riro i a ia'te hapai akc nga pauna taimaha 500.

Ka rongo nci koutou c ririlc ana to koutou niimii, roroa lioki, ki to tc pakclia ; ko tc kalia ia, e lioki ilio ana to koutou k:iha. Mc njjnko riwai kau o koutou ringa, o koutou wac liua nui. Ko te ngako oto pakcha e rcre kc ana. Mc he me.i ka kai, tcnci, kite ponka, ka ririte to koutou ki tote Pakelia. Ka mutu taku i konei i tcnci meatanga aku. Ko taku poroporoaki tcnei ki a koutou—Kin ii.iii.i kite malii; kia ktiha kite mca ite kai papai; kia nekc atu ai i a koutou i ou koutou tamariki, nga kopura o tc mate ktia oti na tc whnkaatu ki a koutou ; ko nga kai patu ia o tc tokomaha i roto i nga Iwi Maori.