KO TE KARERE MAORI, Akarana, Hune 7, 1849.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 12, 7 June 1849, Page 1

KO TE KARERE MAORI, Akarana, Hune 7, 1849.

E nga hoa Maori, —Mo koutou i timata ai e te Kawana tenei Nupepa,—hei whakaako i a koutou, hei whaka-ahua-reka i ou koutou ngakau. Kua roa matou e rapu ana—kua tini a matou uiuinga, kia hopukia ai te tu korero e paingia ana e koutou; kia ahei ai te whakapuranga ki ou koutou aroaro, nga nica lici whakawhiwhi i ou koutou hinengaro ki te marama—kia whakahiakai te ngakau ki nga ritenga e hake ai te tangata—kia ahuareka kite korero pulugpuka—pera me nga tini Iwi kua maea ako i te purorohu o te kuwaretanga. No kona, kua whakaf aturia ki a koutou te tini o nga mea hei korerotanga. Ko etahi, he whakatupato i a koutou kite mate; me nga mea e ora ai te tinana. Kua oti ano hoki te whakaatu nga ritenga o te hoiho. Kua oti hoki te korero ki a koutou nga painga e aim mai ana i te ngaki-whenua. Kua tukua atu ki a koutou nga korero o te whakamarangatanga ake a Ingarangi i a ia ano i tana tino kuwaretanga , me tana wliakarangatiratanga i a ia i runga i nga Iwi , ka'toa o tera wa—i -te ono o nga mano ' tau o te ao ; a, no te tahi o nga mano taui kitea ai te tino kakenga o Ingarangi. Kua meinga atu hoki ki a koutou nga painga o te wliare tiaki-moni; a, kua tini noaatu nga korero a matou, me nga korero o o matou hoa-tuhituhi i mirohia atu, kia hiia ai tiga tikanga pai ; me kore ra nei koutou e whakanni i a kou tou ano; me kore ra nei e rite kite tu o era, atu Iwi matau. A te hikoinga atu ki mua o ta tatou Nupepa, a, nga wahi e pikipiki ai koutou ki etalii o nga maunga o te mataurauga —hei reira ka whakauuia nga akoranga mo koutou kite tini o nga mea e tigaro ana i ou koutou whakaaro i tenei wa. Me tuku atu hoki ki a koutou etalii korero tara. Ki Oropi he tini nga korero penei—nga korero tito a te tangata hei ako i te mano. Aliakoa lie mea tito aua

korero, ahakoa e whnkarlroiaketia ana nga ingoa o te hunga e whakaliuatia ana ki aim korero, ehara i te mea rere ke i nga mailt e kitekitea ana e ou tatou kanohi, e rangorangona ana e ou tatou taringa. Ki Ingarangi, ki Paranihi, ki Merekena, me era otu kainga e huaina, ana tenei tu korsro, he korero-rawe; a, e whakanuia ana .nga kai-tito o ana mea e te mano, e whakanuia ana boki te utu mo (a ratou malii-tuhituhi. Ka tukua atu nei ki a koutou tetalii he mea koliikohi mai no roto i tetuhi pukapuka a nga tini tamariki tane, me nga kotiro o Ingarangi, lie nui to ratou wliakapai, a, whakapai katoa hoki nga matua-tane, ,me nga matuawaliine o nga tiui tam&riki o Ingavangi, mete tini ntu ote tangata i tirohia at taua pukapuka. Te mea i anga ai matou i whakntatu i tenci korero ki ou koutou arofii'o, he rohgo no matou kite aliutireka o o koutou ngakau ki nga korero o tera Nupepa, kite Manu-rerere, te Ngohininto, mete Kuri raua ko te Kuao-kau. E mea ana ra matou, kia pera ta koutou almareka ki tenei ka korerotia nei; kia pera ta koutou whakapai, kia peia hoki te tukunga mai i o koutou whakaaro, kia rongo ai matou ki ta koutou peheatanga, ki a Anorhkiri raua ko tb Ratam*? Tern tetalii parnu, ko Anorokiri te ingoa, hore rawa he pai o tana noho ite ao, i te akiakinga, i te whakamamaetanga o tona rnngatirn. Roa noa e whakaaro ana ki tetalii tikanga emutu ai ana rnata; knhore kau i taea, a, mea noa ia ki ain ano, " Engari te mate i te ora; engari te mate i aku maraae e whakaponruru tonu nei i nu; me oma au i taku rangatira. KI te mea ka mau au a. taku omanga, kj* wlmkmnateiviflamaetia au; otira, qngari te mate i tc Qsa, ua penei tonu te kino o taku noho. Kite mea ka taea te oma e au, me aim taku haere ki nga wahi ngaro, . ki nga ngaherehere-tuauriuri, ki nga 110hoanga o nga karatfehe kai-tangata; otira, ekore ta ratou kino ki au e pera-mete kino ote tangata; erangi ano te noho i roto i a ratou i te noho kiuo i au i taku whakaraunga." Tupu tonu tenei whakaaro kite ngakau o te tangata ra, oma atu ana i te whare o tona rangatira ki tetahi ngahere nui i tawhiti noa ntu o to Pa. No ton? ' taenga ki reira, ka matauria e ia, he kufe tera wahi kua whakarerea atu, he kino hoki tenei wahi kua taea nei e ia. Haerere noa ana ia i roto i te ngahereherar ara-kore po noa te ra, mau ana nga maw kite tinana ite hoenga ota Tatnramoa; hiakai noa ia, hore he kai i kitan. i roto i taua wahi mehameha; tata noa te mate ki a ia i nga hatiga o te ngenge, a whakatakoto noa ia, i a ia ki roto ki tetahi ansi nui i rokohanga noa'ia e ia, i taua nga- . lierehere. Kihai te tangata ra i roa e takoto ana i roto i te - ana, ka oho-whakarer.a i to wheorotanga mai o tetahi mea, me to pararetangao tetahi kararehe-haere-koraha; wliakatika ana i kouei, ka mea kite oma mana; otira, puta kau ano kite tomokanga o te ana, ka kitea atu e ia tetahi Riiiana wliakaliaa e haere pu mai ana whaka-te-ana e turia ana e taua tangata. Ka whakaaro i konei te tangata ra, ko te horomanga tenei ona; otira, ka miharo a roto i a ia i tana kitenga atu i te kararehe ra e haere marie mai antv hore he riri; a. ko tona t.mgi mete tangi runiirmi aroha kite tajngata ra. fie tangata whakaaro nui a Anoro« krri, ka inaia i konei t. na ngakau kite tirotiro ite a iua o to kararelie ra. Ka wl akatata mai te Kniana ka kitea etc tangata ra, e toti ana tetalii o nga waew#c, pii|iulii tonu to takaliango, mete mite nei, te a'>ua. Maia haeio ana a Anorokiri i kouei i tana kitungn atu i te nvtrictunga mai o te kuri ra, rere atu ana ia kite Kararelie ra, a, liopu pu iho kite wae mate, a, tirotirohia ana, mete Rata e

tirotiro neii nga mate o te hunga e rongoatia e ia. I te tirolianga ote tangata ra i te wae o to Kaiana, ka kitea c ia i tu i te rakau. a, e mau ana tetahi rakau i te raparapa o te waewae ; no reira i pnpnlii ai, i toti ai hoki te wae o te Raiana. Ka kitea e Anorokiri te pal mai, mete marie tonu o te kararehe ra, ka okaia te mat>? o te wae, tangohia ana te rakau, a, whakatekia ana te pirau. No te rongonga o tana kararehe, ka oraora ake tana mate, ka whakakitea e ia tana haringa. Pekepeke Itaere ana mete kuri maori, oioia ana tana hiawero whakahara; a, initinutiu ana nga vinga, me nga wae o tona kai-rongoa. Kihai i J mutu i konei te aroha o te Raiana, ka piri tonu ia ki a Anorokiri, a, i ana liaerenga katoa kite rnpu kai mana, ka maua mai kite aroaro o tona hoa, ka motuhiu tetahi walii hei oranga 111 a taua tangatn. Malia noa nga marama e nolio penei ana taua tanga ; nawai, a—tutnki noa ia ki tetahi tira-hoia i tonoa atu ki taua ngaherehere kite hopu mai i a ia; mau pu i a ratou, a, wliakahokia ana ki tona rangatira. Hore he tohutohu o nga Ture o tera kainga kite hunga whakarau. Whakawakia ana taua pavau, te tukunga iho o te whakawa, he whakainate tonu atu i a ia, ma tetahi Raiana taua tangata e haehae, e horo ; ko taua Raiana me whakatiki kite kai i miia atu o to arahanga o te tangata ra ki a in, i meinga kin malin nga ra e noho puku ni te Raiana kia whakahara ai te riri. 1 te walii i whakaritea ni hei whakainatenga mo taua parau, kaarahina atu ki tetahi wahi watea i karapotia katoatia e te taiepa ; ka mano, ka mano nga tangata i whakamine ki reira kite matakitaki. Muri tataiho, puta whakarere mai ana tetahi Raiana whakahara, parare ana te mangai, koia ano! haruru ana kite rangi, tau anatemataku kite whakaminenga! Ano te huruhuru ote kaki tirara kau ana ! Ano nga karu whete tonu me he ahie mura ana I Ano te waha, me he urupa tupapaku e puere ana ! Ilore he kaniokamo o to kanohi o te mano ra, ahu tonu te titiro kite tangatn ra, ka tutaca ki te mate. Otira, ko te aroha ote mano, ka patua e te miliaro, i to ratou kitenga atu i te kupapatanga o te Raiana ki nga waewae otaua parau; ka whakaiakarokaro ia, mete kuri e takaro nei ki tana rangatira; a, tangi ana ki a in, mete tangihanga o te whuea e kite whakarcr ana i ana tamariki i te ngaro. Ko ta Kawana o taua kainga i reira e matakitaki ana, a, karanga atu ana ki a Anorokiri hei whakaatu i tcnei men ngaro ki o ratou whakaaro—hei korero i te mca i kore ai e riri tenci kararehe maka whakahara—hei korero i te mea i nhua marie ai taua kararehe, i kupapa ai ki ona waewae. Hapainga ana i konei te reo o Anorokiri, korerotia ana kite mano tona meatanga kite ngaherehere ; a, ite hiku o ana korero ka mea ia—" Ko te Raiana e tu nei ki o koutou aroaro, he hoa noku i au i te ngaherehere, ko ia ano toku kaiwhangai." Miliaro katoa nna nga tangata—koa katoa ana hoki ki taua korero, mo to ratou kitenga i te pii|)Utanga ake o te aroha i roto i te kararehe maka whakahara, mo ta te tangataatawhainga ki a ia. No konei, ka pa te karanga ote mano kite Kawana o taua kainga kia whakaorangia taua parau. "Whaknae tonu .ike a te Kawana ki to ratou kupu, lioatu ana hoki te Raiana i whakaorangia ai i nga wahi erua to parau oma, a Anorokiri.