Ko tetahi korerotanga atu ki nga Tikanga i nui ai nga Taonga o nga Pakeha.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 5, 1 March 1849, Page 1

Ko tetahi korerotanga atu ki nga Tikanga i nui ai nga Taonga o nga Pakeha.

Ko nga tino mahi enei e tau ai nga tangata maori, a muri iho i te hanganga kaipuke, i te whakatupu hoiho, ina ko te whakatupu kau, hipi. Na, kite mea kihai ano i whai nga pakeha o Ingarangi ki era mahi, kihai ano i penci ai te malia o a ratou rawa, me a ratou rawr. e noho nei, koia ano tenei te take mo a ratou heketanga ki Fohakene, ki Nui Tireni, ara, ko te kake haere tokomaha iho o nga tangata, na tp. hua o te kai, na te nohoanga paitanga, me te malia o nga aha, o nga aha, kua iti iho a Ingarangi mo te hira o nga tangata, ka whakaaro ratou e iti ana Ingarangi mo inatou o noho nei me pehea tetaht wahi e watea ai mo a inatou tainariki, me a ratou tainariki hoki. Me nga kaipuke o te iwi, ka tiiii ke, no' reira i meatia kia whakaturia tetalii mahi ke ma nga puke, kia kaiia e tu noa ki nga nwn, koia ano tenei te mea nei, ko te kawenga alu i nga tangata, i nga kararehe, i nga taonga ki era whenua, e whakawhiwhi ai ratou i telalu mahi mo nga kaipuke. Tera ano nga wahi o Ingarangi, ki runga i nga man nga, kite takutai iioki, c pirau ai te tupu o te witi o te pare, i te matao o te haii. Na, kua kapi era wahi i nga tamtam pai, kua rahuitia hei liaereuga hipi; na ka tmo whai rawa nga tangata o era wahi i nga utu ino nga tinana me nga huruhuru o ona hipi. No mil a noa atu i timataia taua mahi e nga tangata o Ingarani, koia i pai rawa ai a ratou watu kakahu, huruhuru hipi, haoro, me a ratou parakiie, e ngawari rawa ai hoki te utu mo enei tu taonga i nga utu e karaugatia ana e nga iwi katoa o Orope. Na ka lieke te tangata o Ingarangi ka whakanoho i tetalii whenua hou, ka mauria mai e ia ki tera whenua aua taonga i whakapaingia ai te noho, i whakawhiwhi rawa ai c te tangata i tona whenua tuturu, ka akiaki hoki ia kia ivliaknritea Una noho ki reira, kite nohoanga paitanga o (ona whenua i haere mai ai ia, koia ano i utaina mai ai ki Nui Tireni e nga pakelia nga , hoiho e tau ai ki tenei whenua, me nga hoiho tere hoki, hira noa iho nga kau, hipi hoki, whai ana i te huruhuru pai rawa, e kake rawa ai te utu. Ka hira nga wahi o Niu Tireni e tau rawa ai te whakatupu hipi, ara, ko nga wahi e tupuria ana etc tarutaru, ekore e tino pai hei mahitiga kai, (ka taea ai e te maori te mahi kai l:i nga motu rakau anake,) ma nga tangata niaoti e whakatupu i nga kau, t nga hipi ki aua ivahi. Whakarongo mai koutou. Maku e whakatu ki a koutou te huhoro o te kakenga haeretanga o te malia o nga hipi, ma koutou e whakaaro kite pai o tenei mahi, mete liohoro o te kakenga o te utu. Ka kotahi te tau o te hipi ka hapu, ka whanau te kuwao, otira e hara i te mea pai e wlianau ai etc tautahi, engari etahi pakelia tupato e tvaiho niariie ana i ona hipi, ki» kutahi tau

■ me nga mamma c 0110, katahi ka lukua l.i.i i liapnfka rima nga maraina c liapu ana te liipi . ka w lianau, kia kotahi le leme, kia ma rami, i he hipi ano etoru talii i to whanautanga. Nil ka hokona tekau nga uwha, hipi, mea ; liapu, ka lima nga marania ka whanau i nga reme kotahi tekau, kia lima nga toa, kia lima . nga uwha, 11a, ka hokorua nga liipi o te langa- • la, na ka taka 115 a marania tekau ma ma, ka ! whanau ano nga katua tekau, ka iwa nga re- ; liic e whaiiau ai. ka rim tnai kia ivlia nga ■ nwlia kia rima nga loa, ka liuihui kaloa karua , (clean ma iwa nga liipi ote tangala. Na, ka • palmrc. ti- tan tnania ka whanau aim lioki nga 1 katua tckan me a ralou kuwao e rima talii i whaiiau ai ki tc tau tuatahi, 11a ka tekau 111 a 1 iva nga kuwao ka wliitu nga kuwao uwha . 11a ka wha te tekau matoru nga liipi. Na ka | pahure te tau tuatoru, ka whanau nga uwha » tekau i hokona nialamun, me nga kuwao uivlia » e riina talii i whaiiau ai a mini iho, me nga reme i whaiiau ai i te talii tekau 111 a wliitu o | nga marania, na i hokona ai nga liipi, ka lef kail ma iwa nga kuwao e whanau ai i euci nei . ina ka tekau nga toa, ka iwa nga uivlia. N;., - oti 110 a le tau tualoni ka luiihui kaloa ka 0110 1 tekau 111 a rua nga hipi, ara, ka torn tekau 111 a 1 rima nga uwha, ka rua tekau 111 a wliitu nga > loa. Na, kite takiiva nei, inga tau etoru bun kake haere te maha o nga liipi, kua lupuria te , liuitifiurii, he nialia ke, ka kutikuti ai i tene! / tau i teuei tau, ko te raumati te wahi kolinga, 3 kei mate nga hipi i te make, ka kutikuti nga J liiiiiiliiiru kite kutikuti nui na i horoia nga hipi kite wai maori. kia riro ai te hinu tue te r paru noa iho o te huruliiirii. , Ka torn nga pauna hiiruhiiru e wliakawliiI whi ai te timgata i le lapahanga kotahi i tc ] hipi katua, loa ranei, uwha ranei, waihoki ka l rua pauna huruhuru e whakawl'iwhi ai ia i le kuwao, kite raliinga ote hipi mete pai o nga I tamtam ole whenua hacrenga 111011 a, e f kahua ai te hiiruluirii, me le rangi hoki kia ; tau ai, ki nga whenua e tino kaha ai te ra, ka ouuu, ka lioro te liuruliuru, otiia, i nga whe- [ 1111 a e iti iho ana le kalia o te ra, ka iiialuturu ka roa hoki tc lupu. Na, !:i te tau tualahi o ana hipi nei, ka torn I tekau pauna te weti o nga liuruliuru e whiwhi [ ai i nga katua kotahi kau, me nga kuwao kia 1 rua tekau takitahi nga pauna weti ole liuruliuru e riro mai ai, 11a kite tau tuatahi amuri , i le whiwliinga, kua katua nga kuwao, na, ka p riro mai i nga rua tekau o nga hipi, kia 0110 , tekau nga pauna weti, waihoki ka whai mai i ai i nga kuwao e iwa talii kia tekau 111 a warn nga pauna weti o nga huruhuru. Waihoki ki [ I<Ttau luarua ka tekau 111 a wha nga hipi e wa- | kawhiwhi ana i nga pauna etoru o te huruhup ru, ara, ka warn tekau 111 a wliitu talii nga I pauna weti, me nga kuwao tekau 111 a wha, c whai ana kia lakirua nga pauna i ia hipi, na, ' ka rua tekau 111 a want nga pauna w.-ti. Na, kite torn talii o nga tau, ara kite kutikulinga lua wha, a 11111 a i tc hokonga o nga Valua tekau, ka wa tekau 111 a torn nga hi[i wliukawhiwhi ana i a laki torn pauna weli huruhuru 111 c nga kuwao e whakawhiwhi i a takirua pauua luiihui te nialia o nga huriihurii i whiwhi ai te tangala i nga tau etoru i nga hipi kotahi tekau i hokoa malaiiiua, ara, ka torn ran 111 a torn tekau nga pauna weti. E kore e man loiiu te ritenga utu 1110 te hiiruhiiru hipi ki nga laone. Ki elahi tau ka nui ke te liiahia 1110 tc liuriihiirii hipi ki Orope. Ko reira ki taua wa ka kake ai te utu, he wa ano, J:a whakawhiwhi ano tc pauna huruhuru i te liereni, me uga pene e wa kote hereni me nga pene e rua, ko te hereni kau ranei. Toiia ano le taima e utu ana ki nga pene trkau. Ik- tauna ano ki tc liike- ! litnc tumi. Na, ka hokona l;i nga taone ele tangata, nga lmrnlniru o aua hi[ii tekau me 1 a relou kuwao, 1:10 nga tau e torn ka whai le pauna weti ote liuruliuvu ki nga pene tekau. Ka mana ki aia ka tekau ma torn pauna, ma tekau 111 a rima liga hereni, he liira ake hoki lena i liga utu o te tangata i polo i te fiake i aua hipi. Na, i cnei kupti kua oti nei le luhilulii i an, kihai ano i langohia ai etahi wahi, 1110 nga hipi mate 110 a lihu, 1110 to ilitanga iho hoki o nga liuruliuru, i te luea, e okeoke aua nga hipi, he wa alio ka mate nga liipi i tc mea e kore e ala tiakina ratoii etc laugata. Otira rkore e liouo mate 110 a iho nga kuwao, katalii lite nga mea e ngaro ai, i nga kuwao rua, e whanau ai i etalii katua. Mei korerotia lonutia e ahau kite kakenga haerelanga liira o nga hipi me tc maha o nga huruhuru 1110 era atu tau erua, ka mohiotia e ' koulou —110 aua hipi ka tekau i nga tau c lima, kua tini ke ka nui lioki te utu i whiwhi ai i tc tangata, 1110 a ratou huruhuru. [Ka koicrotiu tomitia ki tern atu liuipepa.]