KO TE KARERE MAORI. Akarana, Pepuere 15, 1849.

Maori Messenger : Te Karere Maori, Volume 1, Issue 4, 15 February 1849, Page 1

KO TE KARERE MAORI. Akarana, Pepuere 15, 1849.

Tenei ano kite putanga ake nei o to matou koha, he whakaako mai, hei whakaahua reka hoki, te korerotenga o nga Nuipepa, he maha nga whenua, nga iwi, nga wahi, ka korerotia e matou. He mahi pakeke hoki te whakakite tika mai ki ou kotitou wlmkaaro i liga wlienua, i nga iwi, i nga niutu ka kurcrotia nei, i te mea.e 110)10 kuware ana kouton, kihai i mo- «

hiotia e koutou nga wahi ate aoe takatoria ana aua whenua, a ratou tangata hoki, me nga pa, nga taone nui whakaharahara, nga awa, nga maunga, nga whare nunui, me era atu inea e whakaraiharotia ana. Na kia ata whakamatauria enei korero e te tangata, me whakatautau te tikanga o te Keokrape ki a koutou. Tena ano koutou Va patai mai. He aba rate Keokrapi 1 Na, ka ki a;u matou. He rnea rapu te Keokrape e te whakaaro o nga tino tohunga mahara o te ao, koia i ahei ai ratou te atawhakatakoto i te mata ote whenua maroke, mete moana, kia mohio ai nga tangata o ia wahi o ia wahi ki nga whenua e mamao ana i te whenua e nohoia ana e ratou, mc nga heramana kia mohio ai hoki ratou te whakatere a ratou kaipuke i tenei pito o te ao, ki tera pito, ina me Ingarangi i tera pito atu ki Niu Tireni nei, ki teuei pito maina. Mc he tamariki koutou, na ka meatia kia wh a kaakona ake i tc timatanga ra ano o te wh <4 kamatauranga, na ko te Keokrapi tetahi o nSa whakaakonga haere mo koutou, penei ano mete inahi whakaako mai i nga tamariki me nga kotiro o koutou ki nga whare kura i whakaturia e te k{iwaiiatanga o te Kuini, whakaaro ana kia whakaritc te matauranga o a koutou tamariki, o a kotiro, ki ia nga pakeha, kua heke mai nci kite hoko i a koutou whe iiua, kia noho tahi ki a koutou. Otira, e hata koutou i te tamariki, na kahore hoki he peheatanga kia mohio ai koutau ki nga mahi o te nohoanga pakeha, o nga tini matauranga o te pakeha, lie niea uaua rawa te whakamohiota- . nga, i taea e te pakeha, koni atu, koni atu ki te matauranga, tau 110 a, tau noa e mahi ana. Otiia, na te Atua koutou i hanga lie tangata liohoro, he iwi whakaaro —he maha o koutou mahi he, lie maha hoki o koutou tikanga pai. Na mei inohiotia rawatia koutou c nga pakeha 0 Orope, ka ki ratou he wliakatupuranga whakaaro koutou, c noho maori noa iho ana. Ko matou me to koutou hoa a Te Kawana, me era atu hoki, e titiro arulia atu aua ki a koutou, mete matiako hoki. No te mea e mahara ana matou kei a koutou tc tino whakaaro, koia no konei matou c whakaaro nei kia whakaarahia koutou, kia mohio ai te ao katon. Ko nga tangata i karangatia e tawahi. Ko nga tangata liiohao o Nui Tireni lie iwi mahara, he iwi whakahonore, he iwi whakaaro rangatira ano, nokonei hoki e tino awaugawanga ana nga tangata o Ingarangi kia whakaarahia koutoume he teina, kia kaua c whainga ia koutou me he hoa riri. Na, ka kite koutou ite pakeke ote whakaakoranca i a koutou ki nga matauranga kua whiwhi nei matou, papanga iho,- papanga iho, no tc koliungahungatauga mai ra ano, e maha nga tau i maliia ai, mc tc whakaaro ano hoki. Tera nno tetahi kite matakuria e matou, ka hira nga wahi o a matou tuhituhinga, ekoic pea koutou e ata mohio i te timatanga o tc whakaakoranga. Otira, me patai mai tetahi ki tetahi, me whakaputa te koha kite rapu 1 nga tikanga o a matou korero. Na ki to kore e kitca e koutou, me haere, me patai atu ki o koutou hoa aroha, ki nga Mihinare hei "Svhaknatu mai i nga tikanga me nga whakaaro o nga pukapuka, ka hoatu ia wa, ia wa, ki a koutou, teuei ake ano te kake haere ai ou koutou matauranga, ka tupu haere hoki te aroha. mete manakotanga o nga pakeha ki a koutou, aua ka aim mai a koutou whakaaro ki ana ti-

kanga i whakakake ai ia ki runga i a koutou. Ileoi kua meatia inatou kia whakaako i a koutou kite Keokrapi. L'ena me tiinata matamiia te whakaaturanga mai ki a koutou i te alma mete rahiuga oteao e nohoia e tatou, e

nga tangata katoa lioki. Ina mata noa atu, tiui, tini mano o nga tau i miia, i horiliori nga tangata he mania mea porotaka te ao e tere ana i runga i te mata o te Wai. Ka whakaaro penei pea koutou inaianei. Na penei ano, ka he ra koutou, ka rite ki nga tiipuna a mua i whakahengia ai e te tirolianga o te kanohi. Na, i whakaaro nga tangata, ara liga tino tohunga niahara kite tino lnataratanga c aliei ai te hacre e te tangata. — Na, ka kitca e ratou e rite ana te ahua o te ao kite poi. Otira, kei waengnnui te ,wahi e papatika ilio ana o te ao i nga pito. Ka mea koutou pea ka pchea tenei i nga tini awaaiva i nga tini maunga teitei noa atu? Ka ki atu matou, ekoie e whakarereina ketia te p'otakatakanga <> to ao, e nga ruorao, e nga maunga, mi'| Ir poi nei e koie e wliakaahuatia ktlia e le taratara noatanga illo o te raiuut; Ka patai mai pea koutou, i peheatia i moliiolia ai le potakatakanga o te no 1 Wa matou e

korer'o tetahi k'lipu hei whakaVite ki a'koutftu ite tika o tana mataunfiga. ;Na kite mea e haere ana kontou i waenga mania, ana, e tu mai ki tawliiti atu i a koutou tetahi rakau teitei ranei. tetahi atu mea tikitiki ranei. Na, ko rung.i e kifea wawetia ma e koutou i lima atu ote kilenga ite pntakr. Waihoki me koutou 1 rur.ga i te waka i te moana e titiro atu ana kite knipuke e rere mai ana, ka kilo atu koutou ko nga ra anake o runga e kitea wawetia ana e koutou, otira, kc te Kill, kao, no te mea kei te piki'akfe whali/runga ia'i tejiorolakanga 0 te ao. ■' Na, whakajk. te ia S tona alipa, c,;ka tata mai, na, ko ia ano te nui. I mua tata nci, he rangatira pakeha pno, 1 hapai, i te Aporo ki tana ringaringa hei whakaatu mai ki tana Iramutu tae tainahine neij 1 e whakakona ana kite keokrapi, kite ._nli.au mete awhiowhiotanga haeretanga ote no. Na, i atatitiro te kotiro ki tona /natua, ka tahi ka mea. Tena! U pa, he ki pononga na.ii te awhiowhiotanga ote ao? Ka mea atu te matua! taku ki tau noa e whakaako ana tenei ki a koa. Na, ka ki atu ia. Kua rongo koa aliau i mua, otira na tau i wliakatu mai, katahi ahau ka ata mohio. Koia ano tenei, tau noa i whakako ana tana lamahine i te keokrapi otia i pouri tonu tanamatauranga ki ana mea, no te mea, —knhore hoki he hoa pai, hei whakaatu ki a ia i te timatanga ote tana wha-

kakoranga i tetalii mea, hei whakamarama ki a ia te awhiowhiotauga ote ao. I mua i tetalii wa atu, i whakaaro nga tangata e tu tonu ana te ao, otiia, kua whakakitea te haerenga tonutanga e tetalii tangata nui, ko Koperniko tona ingoa, te awhiowhiotanga lioki o te ao i te taha hau auru atu kite niarangai. Ma lenei awhiowhiotanga e po ai, e ao ai te ra, e hotoki ai, e raumate ai—i whakaaro etahi tohunga mahara o mua e aliua penatia ana te ao mete tramu.

Na i te kakenga haerenga o te matauiaiiga i kitea e etahi pakeha i alma porotaka me he poi te ao, kua korerotia nei ki a koutou. Ko nga korero enei i whakapono.ai te tangata ki te porotakatakanga o te ao, penei ano te ahua o te raugi me tc mea e titiro atu ana i tetalii mea porotaka. He maha nga lleramana, ko Kapitana ICirku tetalii, i tawlii te ao katoa, i haere tika tonu ma te ITau auru ma tonga a tae noa mai ki nga moana e tutata ana ki Niu Tireni nei a i lioki atu ma te whakarua ki Ingarangi ki tona kainga i haere mai ai ia, a i tawlii i te ao katoa, i pcnci tona haere, O- Me etahi ano o koutou kua rerc kaipuke kua titiro atu

kite porotakanga ote moana. Ko nga mea tika enei katoa, kua whakamaraiuatia nei e nga tangata moliio o Ingarangi, o Wi'.vi, o Kepemeue, me era atu iwi o Orope. Kua taea lioki e ratou te ata kite te rahinga o te ao, me te roa o tc takawhiotanga o te ao, e rua tekau ma rima mano niairo. A, kua nohoia e nga mano tini o nga tangata, e te 111 a, e te manguniangu. Tenei ano matou c mataku ana, ahakoa i uaua matou kite whakamarama a matou wakaaro ki a koutou, ekore e taea pea te mohio e koutou. Otira kite mea ekore matou e tohe kite whakaako i a koutou, ka tiuo kuware koutou ki enei hanga. Whakarongo mai.—

He roto te moana e aliua ana me he mea e taulii ana i te ao katoa, penei me Uotoiua, me era atu loto. He laorao nui whakaharahaia te moana, kua ki i te waitai. He mano noa atu nga mea o te ao e alma reka ana ona mohiotanga kahore e maturia e etalii o nga pakeha i uhakaakona, Man man noa, te korerotanga i enei mea ki a koutou. Otira —no te mea i whakaaro kia whaka matauria koutou kite keokrapi korereiia e pai ai kia whakaturia matamutia ki a koutou te aliua mete rahiuga o te ao, koia i atatuhituhia mariretia ai, kia maramatia e koutou te korero. I tera atu pukapuka ka timala te whakakoranga tuatahi ote keokrapi.