HE WHAKAHOKI PATAI.

Mareikura, Issue VIII, 1 March 1912, Page 8

HE WHAKAHOKI PATAI.

E hoa fcena koutou me to tatou tua hine i heke tauhou iho aei la i te Rangi kite whenua, a, kua tau nei te kapu ona waewae ki nga marae o te taha tika o Aotearoa mete Waipoucamu. Te,na koe e hine, e te ,' Mareikura," kua tae noa mai o rongo e tipi haere Dei i ruogaito niaunga i Tararua, a, kua kite a tinana la koe i tenei ra, Haere mai e hine, kite whakataki haere i o morehu i tena mara<?, i tena marae, o te hunga mate kua rumene atu kite wabangutanga, e taea hoki te pehea, heoi ra kia ora koutou ko ie komiti whakahaere ia kos. E hoa ma tenei ahau to koutou hoa pononga i roto i te Ariki te tuku atu nei i aku kupu torutoru _ hei wabanga atu ma to tatou tuahine, ki nga taumala katoa e okioki ai ia, ara koia tenei. He kupu patai kei te Wharangi ono (6) o te " Mareikura" na Arapata te Hiwi, e pafai ana ki nga Minita o te Eabi, puta noa i te ao, kia whakamaraniatia te take 1 kaha ai nga Minita o te fiahi Mihmgare kite te nehu i nga tupapaku o te Hani o Roma. Na, wbakarongo e nga rangi, kia wbai taringa raai hoki e te whenua, he korero na Ibowa "i whakatupu tamanki ahau, a, kua wbakakake nei ratouki ahau." Ko tenei tangata, ko Arapata te Hiwi, he tiuo tangata no te Hahio Roma, i Kuku, Obau; ki taku wbakaaro kore rawa he painga o nga panui pohehe, hei mauranga ma te " Mareikura" ki nga marae o nga motu nei, no te mea kei te tino kjtea ibo nga hua o tenei panui, he puhaehae. Kaati ko te take o te panui a Arapata te Hiwi mo Ngahuia Roera, mokopuna a Henare Roera raua ko Matai Wehipeihana; ko enei kaumatua he tino poutoko manawa no te Hahi puta noa i te ao, 1 roco ia Ngati Raukawa i tenei whaitua o te maunga nei o Tararua. He mea iriiri ta raua mokopuna, a Ngahuia, ki to raua Hahi ki ie Mihingare, i tona lamarikitanga. Kaati o te tamarikitaoga mai ano o tenei kotiro tae noa ki tona pakeketanga, he Mihiogare tonu ia no enei tau ka rua ka hon ake nei ka haere te kotiro nei ki Hamua, i Wairar«pa, kei reira hold taoa matua ate Roera, tamaiti a Henare Roera, e noho ana ; ko tenei iwi ko Hamua no te Hani o Roma, na runga i nga whakawai a te taogata, kaum te kotiro nei kite Hahi o Roma. No tana hokinga mai ki tenei whaitua, ka korero ki tana tipuna kia Henare, he mea tino tohe ia e te tangata l uru ai ia kite Hahi o Roma. 1 muri mai ka baere ki Ngapuhi te kotiro nei, heoi ra i hoki wairua mai ia kite iwi i te kainga; he mea patu mai ahau h te waea, naku ia l tuku atu?ki tg uruna. i takofco ai aoa ana matua, K nga iwi, e nga

rangatiratanga, e hara rawa l.te Roma taku i nehu ah no te Mihingare tuturu. E kore rawa Dga Minita, nga Pihopa ranei o te Hahi tapu putanba i te ao, e kaba kite nehu i nga iupapaku o te Hahi o Roma, no te mea kei te ahu ke ta ratau wnakaakoranga kite wahi e wliakamakia ai te tiuana o te tangata, otira ko nga Pirihi o te Hahi o Roma kei te mohio ki taua wahi, ko nga tupapaku o te Hahi Mihingare kei°te haere tika kite Atua 1 te rangi; kei te Atua anake te tikan«a mo ratou, kaore he iniri tuarua a tenei Hahi, kaore he marena tuarua, Jcotahi Ariki, kotahi whakapono, kotahi irnrinsa. Mehemea e tino mohio ana a Arapata te Hiwi ki tetahi Mimta o tenei Hahi kua nehu tupapaku o tena Hahi me whakaatu e ia kia tika ai te ara o te parai. Kaati ko te ingoa o te kotiro nei i iriiria ai kei roto 1 te pukapuka rehita iriin o Rangiatea. Taku utu whakamutunga mo te patai, me whakamutu ta koutou iniri 1 nga tangata o tenei Hahi, kite tofcohe, ka nehua tonutia e abauinga wa katoa e rite ana, kaore he kai whakararuraru i ahau mo tenei take. Tuarua, me tino whakamutu a koutou panui kua kite nei ahau, ara, a Wharekura, he he katoa nga korero o roto o taua pepa. Kei roto i taua pepa a Miripana. he iVlimta Pakeha no Rangiatea. E kh ana taua panui ka toru nga tau;ba pahureake nei, ka wehe atu a Miripana i Ofcaki nei, ka haere pea ki Roma, tu tonu atu hei pirihi. E tino whakahe ana abau ki tenei korero a te Wharekura; ko Teiri te minita o mua atu o taku taenga mai ki Otaki nei, kei te Karen ia i Wairarapa e kura ana l nga tamarib, kei te tu Minita tonu ia inaianei i roto i taua Kareti o tenei Hahi; ko Patita to mua noa atu i tenei Minita, he maha nca atu nga kupu puhaehae aua panui mo tenei Hahi; kei tepohebe p a aku hoa pirihi, he wbakqDonctauga no etahi o nga Mihingare kite Hahi Pikopo i uru atu ai ratou ki roto, kaore na runga ke l nga mahi tohunga a Te Kere, lhaka me Tuauri; koi nei nga tino tohunga Maori na ratou i kukume nga Mihingare kite Pikopo, e hara i te mea he mohiotanga no ratou he Hahi tika te Pikopo i uru ai ratou ki roto, engan na te wehi ki nga kupu a aua tohunpa kei mate ratou, i te mea kua mate aua tohunga kua hoki mai ano te nuinga o aua Mihingare ki to ratou Hahi"; kaati ko te Minita nei, ko Miripana, e ai te kupu a te Wharekura, e tino he ana, kaore he ingoa Minna penei kia tu noa hei Minita mo Rangiatea. Na, e aku hoa, e titiro nei i a te " Mareikura," mehemea he Hahi tika te P/kopo, hei aha ma ratou i panui ai i nga 'korero he, hei tirobauga ma nga lwi o te Aotearoa me fee Waipounamu, te ata nobo ai i ruoga i te tika o io ratou Hshi e H mi ratou

ko te Hahi Matua 0 Roma. E hoa ma, e nga kai-whakahaere o ta tatou pepa, kia or a tonu koutou; ka pai ano ta wbakatakoto i nga korero o te pepa, ka hiakaitia e te mano 0 te tangata. Heoi ra na to koutou hoa pono Temuera Tokoaitua. Ofcaki. Tena koe. Man e hari atu kia Arapata te Hiwi taku whakautu mo tana patai e mau nei 1 roto i te " Mareikura/' E hoa, e Arapata te Hiwi, kua kore pea koe e mohio kia au kite tupuna tutuTU ake 0 Ngahuia, maua ko Wehiueihana; be minita tonu nei ahau no tenei Habj, ko maua tonu nei nga kai-pupun i nga kupu a 0 tatou tupuna, koroua, matua, 1 kuia, whaea, kua ngaro atu nei kite po, i muri nei kia mau kite whakapono, ko Rangiatea hei okiokinea mo koutou 1 te wa 0 te kino, a, mo te aha maua ko taku papa, ko Wehipeibana, kia whakaae atu ma nga Minita Katorika e nehu ta maua mokopuna, mo ta koutou iriintanga i aku mokopuna. Kaati, e nga kai-hautu 0 te" Mareikura," ka whakamarama ahau kia koutou mo te patai a Arapata te Hiwi, 11 He aba rate take i kaha ai nga Minita Mihingare kite nehu i nga tupapaku Katorika ?"

Kia mohio koutou, e hara te tupapaku nei, a Ngahuia Roera, ite Katorika : no Akuhata, 1889, ka whanau ia, ia Oketopa ka iniritia e te Hahi Mini-ng-are, ko te kupu whakamutunga 0 te iniri a te Hahi Mihingare, " ka kaumatua ia maana e whakarite te whakaaetanga a nga matuatua 1 tona iriiritanea, i te marama o Mei, 1907, ka haere ia ki te Pihopa kia wbakaaengia boki Ite hoatutanga a ana matuatua 1 a ia kite iniri, ka kai hoki ia i te Hapa Tapu a te Ariki.

I te tau 1908, ka haere ia ki Mahitaone, Wairarapa, 1 reira te papa a ta Roera Heuare, tamaiti a aku ake nei, a Henare Roera te Ahukaranui; i te taenia atu 0 Pa Hohepa ki Mahitaone, ka korero a te Roera kia ia kia iniritia ia kite Hahi Katorika ;he roa e tone ana ka whakaae ia.

||l te hokinga mai kia au ka korero i iriintia la kite Hahi Katonka, i ruoga i te tone a te Roera, ko tenei ka hoki mai ano au kia koe; heoi ka kai aao ia 1 te Hapa Tapu 1 roto ano i tenei Jdatu tae noakitona mafeenga atu kia Ngapuhi, ka fconoa e ahau kite koroua, kia Kipa Roera, kia whakahokia m&i ano te tinana ki konei ano nehu ai; i te taenpa, mai ka tono ano te papa, a te Roeta, kia maua ko Wehipeihana, kia tukua ma npa Minita Katorika e nehu ta maua mokopuna, kore rawa mauai whakaae mo nga take kua tuhia i runga ake nei, ebara i te mee i bui mai a Ngftti'Bjrakawa kite wbidwbid mo t*

nehunga o Wgahuia Eoera, ko te papa anake 1 tohe kia maua, kaore koe e Arapata te Hiwi i .tu mai i mua i o maua aroaro, ko Wehipeibana, korero ai i o take kua panuitia nei e koe. Heoi ra, e nga kai-tautoko o te " Mareikura,' ka mohio koutou kaore o maua he ko Wehipeibaoa me o maua Minita, mo ta maua nehunea 1 ta maua mokopuna Ka mutu ena. Ko etahi o aku mokopuna, naku ake, na taku kotiro, ko te Rerenga raua ko taua tuahine, ko te Hautawabo, kua mutu aiio te iriiri ki toku Hahi; ko te matua nei o nga tamanki kua mate, ko te papa ko Pera Anaru, o Ngafci-Kuru-mokibi o Tangoio, he kai-karakia ano do te Habi Mibingare; ite ono o nga ra o Akuhata, l te tau 1907, ka hoatu e Dga kaiatawbai kia i*a Hohepa kia irnria ano kite Hahi Katonka; i tupu te raruraru i waenganui ia matou ko nga kaiwbangai i nga tamanki nei, ara, l Dga koroua, kuia hoki; i tangohia mai e au aku mokopuna, i tae hoki taku reta whakahe kia Pa Hohepa. Kia piki te ora kia tatou katoa. Tukua mai he papa moku, kia tae mai ka mohio ai ahau me pewfcea taku utu; kei te wh&kaae au kite 15s mo te tau, mo te wba pufcanga ite marama, ka tango hea hoki ahau mebemea kite tol?omaha nga tangata'tango hea.

Henare Roera te Ahukaramu. Muhunoa, Ohau.