KI TE ETITA O TE MATUHI.

Matuhi, Volume III, Issue 111, 8 November 1905, Page 3

KI TE ETITA O TE MATUHI.

Tena koe.—E hika tukua atu, a panuitia atu aku mihi mo toku tuahine, mo te Raukahawai Maraenui, mo toku tuakana mo Wineti Paranihi. rou atu e koe kite mata kirea o te, parirau ote Matuhi, mana e panga atu ki nga marae takitahi o Aotearoa me te Waipounamu, me kore e tupono te pa nui atu o te aroha ki nga whanaunga o enei whanaunga o ratou, ka whakaatutia i raro nei.—Ko te Raukahawai Maraenui, he wahine whai tikanga i runga i ona hapu iwf hoki, ia Ngati-Pikiahu, ia Ngati-Waewae, a la Tuwharetoa, ia Raukawa, ia Maniapoto, Waikato. Whanganui,Whititaina a Hauiti, me Ngati-Te Haukaha, me ona hap u o roto ia Kurahaupo. Nga ti-Apa, Wairki Rangatahi, Matakore, Ngati-Kauhata, Ngati-Turanga, Rangitane, me era atu hapu iwi o raua tokorua ko tona tungane, ko Wiueti

Paranihi, ae he pono, he tika, he wahine, he tangata tu tika, tu kaha, tu whai whakaaro, he waha korero, tu marae, a kaore e uia, kaore e pataia, he marae o raua, he whare kei te Reureu Rangitikei nei, ko te tikanga, te whare mete marae, ko te Poupatate te whare mete marae, ko te Kotuku Rerengatahi te whare mete marae e tu nei i enei ra, kuamahueake ia raua me o raua tuakana, me o raua matua i te ao nei, hei taonga kite iwi meta raua whanau. Ko Rangitoto whare mete marae kei Waikato, Rangitoto, e tata ana ki Otorohanga, no raua ake tena whare, a i whakaara hoki, ko raua tuakana, whaea, tamariki, kei reira me tc kaupapa whenun hoki, kaati ko Miria te Kakara i tu ki Kakariki nei, waahi o Rangitikei nei. kua pakaru no raua matua, tuakana, whaea, ko raua ano nga tamariki, kua pakaru tena whare; e ora nei te pou o roto, ko u Wiari Rawiri te kuri o Maniapoto, me ona hapu rangatira Matakore kaati ka marama te kaupapa o tenei aumihi mo raua kua tuhia i runga ake nei. Kaati me pa taku whakamarama kite mea taane o raua, kia Wineti Paranihi, he tangata tu kaha ia kite mate o te niotu, i te wa ia Te Ua Haumene, a, mau atu raua ko tona tuakana koHue, me 6 raua matua, me nga rau taugata o te motu, a, riro atu ki Poneke, i runga i te Kaipuke, a, kau mai ana i te moana, raua tahi ko tona tuakana ko Hue, me o raua matua me Pakete, me Kereti,ka mate atu etahi. I te wa ia Te Kooti ka tu ano ia hei ringaringa kaha hei marohirohi i te aroaro o Te Kooti, a, mutu ake te pakanga a Te Kooti, heoi i nga wa o muri mai nei ka huri nga iwi o te motu kite "Tiriti 0 Waitangi," kite "Kotahitahga." Na i tu ia i ena - tuunga, he mema, ia na ona hapu i pooti. Ko

Papawai te marae, ko Aotea te whare mete Waipounamu. Ko Meiha Kepa, ko Henare Tomoana, ko Tamahau Mahupuku, ko Te Heuheu Tukino, nga upbko hapai i tenei taonga o te motu, me era atu rangatira, me o tatau rangatira honore mema o Te Paretnata o Te Koroni, a Wi Pere, a Hone Heke, ko ia ano tetahi tamaiti i tena tuunga i te wa o Te Ture Kaunihera 1900. Ka tu ano ia hei mema, na ona hapu i pooti hei mema mo Te Kaunihera Marae, kaati ake tenei. I nga wa o mua tata ake nei, e pa nei nga majii Kooti Whenua, ko Taupo-nui-a-tia te Whenua, ko Tongariro ie mau nga etu ana ia kite hapai i ona hapu me ona tuahine, mete Itaukahawai pakeke, a, me tenei Raukahawai i tuhia nei ki tenei au mihi, ka marama te titiro e pakanga ana raua ko te Heuheu, mo te oneone i runga i tana hapai i ona hapu, a, i o ratou hapu ko ona tuahine, ka tu ratou ki tera iwi o ratou, kia Maniapoto, ko Rangitoto te whenua, ko rohe potae ko Wineti, ko te Raukahawai ko te Heuheu, heoi e hapai ana i o ratou maim me o ratou hapu, i runga i tera iwi o ratou, ahakoa pakanga ratou mo ratou whenua i te taha kia Taupo, kia Tuwharetoa, kaore he tikanga. "Ratou Ratou!" kaati tena, anei ara atu tte nui te roao .taku whakau i tenei kaupapa o taku panui, i te matenga oku tuakana, me ki ake e au i konei he rangatira raua me to raua taina matamua, mete Heuheu, kei te rongo te ao ia te Heuheu, kaore taku panui mo te rangatiratanga oku tuakana, engari mo nga mahi, me nga painga ki o raua nei hapu ake, me o raua iwi, kua tuhia i nga rarangi korero i runga ake nei, hei titiro ma o raua whanaunga, hei whakaaro hoki ma o raua uri ki enei taonga, kua riro nei raua kite mate, kite kaihanga, a

kua inahue i te ao nei, kaati i a au l tuhH tenei kaupapa korero, ki taku ake whakaaro moku tuakana kua mate, a e mohio iho ana au, kei te ao katoa a te "Matuhi" e rere haere ana ki nuja rnarae o nga kirima, kiri whero, kiri pango, a ka kite nei koutou e nga hunga titiro Matuhi, a ka ki nei koutou, he aha te painga, he aha te hua kia koutou o tenei aumihi kia haria e te Matuhi i te ao, kia ora e nga iwi, me ki atu au mei taea e maua ko te Matuhi te whakawhaiti te rere tika ki nga whanaunga kua peratia, ko tenei kei te rere whenua te Matuhi, no reira waiho kia rere ana ki nga marae o te Matuhi i te motu nei, kia tupono atu ki nga inorehu ki nga whanaunga, kei raro nei te whakamaramatanga. i piita mai i o tatou tipuna o koutou whanaunga, ia Hoturoa Tamatekapua Toroa Rongokako nana a Tamatea Poraurangi nana a Ueroa Turi nana nei a kia Ruaputahanga me era atu o tatou take tipuna, a ka taea e au te whakamarama o raua putanga mai i roto i o tatou tipuna, kua tuhia i runga ake nei, otira kaore he hiahia o tenei aumihi ki nga mana, mete mohiotanga, engari ko te aroha ko te manaaki, ko te marae, kua tuhia i te tuatahi, a, kua pukei noa ena taonga i te ao nei, otira he t'uakana ano to Wineti ko Tawhi Paranihi, me o ratou uri t'aane, me era atu whanaunga ona, ko te Raukahawai, kua puta tana whanau uri hei tu i tona tuunga. Pai atu i na taea e Tawhi me tana whanau te tu i nga tuunga o tona taina, o tona tuahine, kaati ake. He Waiata Taiigi. Taku tirotiro noa, taku hono tatahi, kua wehe.ia ahau te mu a te tini. te

wenerau a te mano, aku manu tioriori. - Kaati ma koutou e whakamutu atu. Kupu mutu ake. Itewa i hui ai nga iwi kite matenga nei o Wineti, ko aaku nei kupu tenei, ko enei taonga o te hunga mate ko te whakapono, mete Kaunihera, ki au enei taonga, ko enei taonga hoki he taonga kaore e hiahiatia e te tangata, maku e harihari a, ka kore au e kaha kite pupuri maku e ruke ake, he taonga taurekareka enei. Ko te manako te rangatiratanga, ko te manaaki tangata mete marae ki nga tuakana meta raua whanau, mete iwi, me o raua ake whanaunga. Heoi ko aku kupu tenei i te matenga o Wineti Paranihi, heoi kua mate noa atu a te Raukahawai, ia Akuhata 12th 1904, i mate kite Poupatate, ko Wineti i mate kite Tikanga ia Maehe 22 1905. Ite mea kua tokorua nei raua kite mate, no reira toimaha ana te paanga ote pouri mete aroha, no reira i tino tuhia ai tenei aumihi, hei maharatanga ma o raua uri, whanaunga, tuakana, taina, a, hei puritanga i a raua tikanga i na puta i te pepa o te Matuhi, kaati enei, ana atu te roanga, hei konei mutu ai, na to hoa e te Etita o te Matuhi. IS ato koutou whanaunga e nga hunga titiro Matuhi. R. Hue, Te Kotuku whare i te Reureu, Rangitikei Marton. Aperira 3 1905. Kia ora a Kiingi Eruera.