TE AHUA O TE POOTI MEMA.

Matuhi, Volume III, Issue 107, 11 October 1905, Page 4

TE AHUA O TE POOTI MEMA.

E nga iwi, e nga hapu, e nga reo, me nga huihuinga tangata, kua whakatata inaianei kite wa pooti mema o tatau o teiwi maori, mete iwi pakeha. Kua titnata nga mema pakeha te kauwhau haere i roto i nga takiwal, he whakaatu i o ratou whakaaro, hei titiro ma te iwi, mete whakaatu anO i nga mahi e mahia ana e te Kawanataiiga, me nga ture i pootitia e te Paremata, me nga painga e puta mai ana ki nga mahi me era atu tikanga katoa. Ko etahi o ana mema e tu ana mo te taha kite Apitihana, ko etahi e tu ana mo te taha Kawanataiiga. He mea tika kia haere nga mema maori ki te kauwhau haere i waenganui i te iwi, kia whakaatu hoki ana mema i o ratou whakaaro, hei titiro ma te iwi, mete whakaatu kite iwi, i nga ture i paahitia e te Paremata, mo teiwi maori. Notemea he tokomaha atu o tatau o te iwi maori, kei roto ano i te kuaretanga ki nga tikanga, ki nga ture, me nga whakahaeretanga e pa ana kia tatou. Ina hold i enei ra ka hori ake nei, ka mea a te Hetana Pirimia, " kua tata kite wa e hangaia ai etahi tikanga hei whakahaere mo nga Whenua Maori, ara, e hokona ai aua whenua, mo te whakanohonoho kite tangata." Kei te mohio ranei etahi o tatou o te iwi maori ki tenei tikanga? A, he mate ranei kei roto i tenei tikanga, he ora ranei ? No reira e koro ma, e kui

ma, e tauia ma, e hine ma, kaore rawa etahi o tatau i te mohio ki enei whakahaerenga, na reira kia maraina tatou, he mea tika kia haere nga tnetna inaori kite kauwhau haere ki waenganui ite iwi, ia ratou take i kite ai, hei whakahaerenga ma ratou. Kaati tenei.

Me whakamarama ake kia tatou te ahua ole pooti ate iwi pakeha. Ko te maha o te iwi pakeha i te tau 1903, e whitu rau, e whitu tekau ma rua mano, e rima a rau e wlia, (772,504.) Ko te tokomaha o te iwi pakeha kei runga i te Rouru i tau a tau, e wha rau,.tekau ma rima, e whitu rau e warn tekau ma iwa, (415,789.) Ko te tohoinaha o te huhga i poou, e toru rau tekau ma waru mano, e waru rau e rima tekau ma iwa. Na mehemea kite ki tea kei te tokomaha rawa nga kai pooti o tetahi takiwa, ara, kite neke atu i te ono mano ka wahia tena, takiwa kia. rua, a kia rua hoki nga mema mo aua takiwa, kia kotahi mo tetahi, kia kotahi mo tetahi, ina whakaaetia e te Paremata.

Ko te taone o Akarana, o Poneke, o Otautahi, o Otepoti, e toru nga mema mo te taone kotahi. I te pootitanga i te tau 1896, mete tau 1899, e whitu tekau nga mema o te iwi pakeha, i te Paremata. I te tau 1902, ka neke ake nga mema o te iwi pakeha kite whitu tekau ma ono nga mema. Na runga i te nekenga ake o te hunga i pooti i neke ake ai nga mema. 1 te tau 1893 e rua rau, e rua tekau mano, e waru tekau ma rua (2,20,082), nga tangata i pooti; i te tau 18615, e rua ran, e rima tekau ma waru mano, e rua rau e rima tekau ma wha (258,254),nga tangatai pooti; l te tau 1899, e rua rau e whitu tekau ma iwa mano, e toru rau e toru tekau (279,330) nga tangata i pooti; na i te tau 1902, ara i tenei pootitanga ka hori ake nei, e toru rau tekau uia

warn mano, e waru rau e rim a tekau ma iwa (318,859) te tokomaha o te hunga i pooti; timata i te tau 1893ki te 1902, e iwa tekau ma warn mano e whitu rau e whitu tekau ma whitu (98,777) te nekenga ake o nga kai pood. Ka.kitea e tatou te kaha ote iwi pakeha, kaati tena. Na, .me whakamaramaake kia tatou, ta tatou ta te iwi maori pooti me ma, koto tatou tokomaha, e wha tekau ma toru mano kotahi ran e wha tekau ma toru (43,143). Na, ko te tokomaha o te hunga i pooti, tekau ma wha mano, e run rau e whitu tekau Ima tahi (14, 271). A, ko te tokomaha o te hunga kaore i pooti, e rua tekau ma waru mano, e waru rau e whitu tekau ma rua (28,872), ka kitea e tatou te maha o te hunga kaore i pooti, mete iti o te hunga i pooti, otira me vvhakamarama kia tatou te maha o te hunga i pooti o roto i nga takiwa pooti o te "Tai-Tokerau, o te Tai-Rawhiti, o te Tai-Hauauru, o te Waipounamu." Ko te maha o nga tangata o roto i te takiwa pooti ote 'Tai-Tokeroa," e iwa mano, e waru rau e whitu tekau ma waru (9,778). Ko te maha o te hunga i pooti (2,134). Na ko te tokomaha o te hunga kaore i pooti (7,744). Ko te maha o nga tangata o roto i te takiwa pooti o te "Tai-Rawhiti,"; (13,975), ko te tokomaha o te hunga i pooti (5,265), a, ko te tokomaha o te hunga kaore i pooti e (8,710). Ko te tokomaha o nga tangata o roto i te takiwa pooti o te u Tai-Hauauru" (17,048;. Ko te tokomaha ote hunga i pooti e (6,266), a, ko te tokomaha o te hunga kaore i pooti (10,782). Ko te tokomaha o nga tangata o roto i te takiwa pooti o te "Waipoitnamu," (2,242), ko te tokomaha o te hunga i pooti (606), a, ko te tokomaha o te hunga kaore i pooti (1636).

> . Ka tiuo kitea e tatou i nui ke atii te hunga kaore.i pooti i te hunga i pooti. [Kaati ake i konei nga wliakamarama.] Te Matuhi.