WHAI-KORERO TIKANGA.

Matuhi, Volume II, Issue 92, 28 June 1905, Page 7

WHAI-KORERO TIKANGA.

TE PIRIMIA 1 MAHITAONE

Na o Matou Kai-whakaatu kupu

Mahitaone, Hune 16. No te Ekeperehi Tereina o tenei ra i tae mai ai Te Pirimia ki Mahitaone, a

na te Mea, na, Hohepa Renara (Mayor Mr J. Renall), me Hooka (Mr A. W. Hogg, iVi.H.R.), o tana takiwa pooti, me etahi o nga tangata Rangatira o taua taone. ' He nui te marangai i mete nui ote vvai i nga tiriti. I te wa i tu ai a te Hetana kite whai-korero i roto i te Taone Hooro, i tenei po. He whakautu nana i nga korero a te Kai-Arataki o te Aputehana. Ahakoa te nui o te marangai, he nui nua tangatai tae kite whakaronga ki nga korero a te Pirimia. Ka tu te Mea, ka mea, e aga Rangatira wahiue, me nga Rangatira Taane e nui ana te hari me toku koa mo te taenga mai o te Kai-Arataki ote Kawanatanga (o Tireni) kite whakapuaki i ana kupu ki mua i o tatou aroaro. Waihoki ka tono ake ahau ki Te Pirimia kia whakapuaki i ana kupu me ana whakaaro. Te tunga o te Hetana. (Haruru ana te Umere). Ka mea, e Te xYlea, me nga Rangatira wahine, taane whai pooti, ahakoa te nui o te marangai, na reira he nui tooku koa, mo te nni o te honore i whakaputaia mai e koutou ki a ail, i ruuga i te tokomaha rawa o koutou i tae mai ki raro ki tenei tuanui. E whakaae ana hoki ahau kite pumau o koncou, i runga i tenei ahua kua whakaatutia mai nei e koutou i roto i tenei Kawanatanga i nga tau maha ka hori nei, a kia neke atu ano, nga tau e haere ana, e tu ana te koutou Kawanatanga. Kaore he hari nui i pa mai kia au i tua atu, mo te taenga mai o te KaiArataki ote Apitihana ki Mahitaone nei, kia rongo ai koutou i nga korero tikanga o tetahi taha, henui nga korero kua korerotia mo nga ture o naianei, a kia rongo hoki i nga korero, me nga

whakamarama o tetahi taha, a he nui ano hoki tona koa, mo te rite o te whakaaro o nga kai pooti kite whakahoki kite Paremata i tetahi Rangatira i tino tautoko i nga tikanga nunui mo te taha kite hungaiti e nuku nei nga mahi mo te hungaiti, penei me tenei Kawanatanga o te hungaiti, a koia nei te mangai o te tokomaha o roto i tona takiwa, naana i mau atu o ratau whakaaro ki waenganui i nga huihuinga o te Paremata. I te mutunga o taana panui i nga kupu o te whai-korero a Hooka i maa tata ake nei, kua whakaeangia katoatia e ia nga kupu a te kai arataki i te Apitihana, na reira ka whakaaro ia, (a te Hetana,) kaore e maha nga kupu whakautu ruaku, engari mo etahi tikanga. Nga patai nunui. Ko te ora, mete nuku haere o nga mahi o te Koroni i tenei ra, mete hari, mete aata noho o ona iwi i runga i te kore ma-harahara, a ki taana whakaaro, kua tatu te ahua o etahi o nga tikanga, mete atahua o nga mahi i oti i te Kawanatanga i roto i nga tau tekau ma wha, kna hori nei, ka tangi te umere, e kiia ana hoki, ko te whetu a te Pirimia tena e ngaro, engari kei te whakaaeano i roto i nga whakatautika a te Ahitereiniana, mo te ahua o nga tikanga o te Kawanatanga o te Hetana kite titiro iho, he tino tika, pumau ana tikanga i runga i te mata o te whenua, i haere mai nga whetu i haere atu nga whetu, i haere mai nga Kawanatanga, i haere atu nga Kawanatanga, engari ko te Kawanatanga o te Hetana ka noho tonu ake tonu atu (ka kata ka umere).. He nui to ratou rongo kite kai arataki o te Apitihana, kia ma, Ida whakaaro pai te Kawanatanga, engari ki tona mohio, ena tonu te-k'atoa e whakaae, kei te rite tonu te

whakahaere. a tenei Kavvanatariga i rnnga i nga whakaaro o te iwi. Mehemea Id te u te iwi ki runga kite whakariterite, kite whakatopu ranei i a ratou whakaaro i runga i nga tikariffa ote Hungaiti. Ko te Kawanatanga.o tenei ra he mangai mo ratou.

Kah.ore ahau i te hiahia Ma Maahi (Mr Massey). ma etahi atu mema ranei o te Apitihana e homai he T'iwhikete. Ko te Tivvhikete e whakapaia e whakanuia e ia, ki teTiwhikete a te iwi ake (ka umeretia). Ko te whakahaere mete tiaki a te Kawanatanga i tenei ra, i nga pukapuka. Kei te pera ano mete tiaki a te (Kawanatanga) Raiigatira i te \va ia ratou te mana a, i eke he kupu whakapae a te Kai-Arataki o te Apitihana ki runga ki nga Apiha Kai-tiaki moni, e hara i te mea tika kia whakapuaki ia i nga kupu pera na reira nga kai mahi o te iwi ka kore kupu, i puta mai ma whea te kupu whakanui whakapai i te iwi. Engari he kino te whakapai i puta mai i te Apitihana, kahore e marama ana te whakaliaere a ana Rangatira i nga Kaute o te Koroni. Kati ko te Ap.itahana kaore hoki i whakatakoto i nga whakaaro o nga iwi o te motu a kaore hoki ratou i whakatakoto i nga tau ka hori nei. Engari me tapitapi e ratou he huarahi e riro ai ma ratou e whakahaere nga whakaaro o nga iwi o te motu, otira tena e roa te wa e riro ai ma ratou e whakatakoto nga whakaaro o te iwi mo te motu, a ko te Kai-Arataki o te Apitihana ko taha mahi tonu i nga wa katoa, o te taha whakakore, he whakahee ki nga tikanga nunui e whakaaronia ana he pai nga mo te iwi mete motu, ara, mo nga Ture whakanohonoho, mete Ture tuku moni ki ana tangata noho tut urn. I korero a te Maahi Massey) i tetahi wa ko te

riihi roa (999 tail) te-mea pai atu, i te whenua niotuhaka ake., kaati aiiakoa te nui o ana korero whakahe mo nga tikanga kua oti nei te paahi hei Tare, a kua ki ia i naianei, kei te piki haere te pai o nga mahi o te Koroni,. a ka pera tonu te piki haere o nga mahi mehetnea ka noho tonu a Te Maahi (Mr Massey) i te taha Apitihana, me te u ano o te iwi kite tautoko i tenei Kawanatanga, i te Kawanatanga o te Hungaiti. Ka piki tonu, ano tenei ra ka tino ki ia, katahi ano te Koroni i piki ai nga rnahi i raro i te mana o te Ingarihi.