HE PANUI.

Matuhi, Volume II, Issue 84, 3 May 1905, Page 5

HE PANUI.

Whakaatu ki nga iwi, e noho ana i te Waipounamu mete motu o Ao Tearoa. 1. No te ono o nga ra o Pepuere, tau 1905, ka haere atu nga iwi o Tuhoe, e noho ana i Waikare Ivioana ki Ruata.huna. E rua nga putake o taua haere, he uhunga, he ra tekau ma rua, (me ahau hoki mete kai tuhi o tenei panui) no te iwa o nga ra ka tae matou kite marae i Ruatahuna, ka mania nga mahietika ana mo ngaaitua. jSo te tekau o nga ra ka tae inai a Tuhoe hoki e noho ana ki lluatoki, hie Tuhoe hoki e noho ana i te Houihi, ara a Patu Heuheu, tae mai kite Whaiti, tae noa kia Tama-kai-moana, e noho ana ki Maunga Pohatu, ki taaku mohio, ko nga tangata i nui mai ki taua marae kei te nuku atu i te iwa rau (900). No te tekau ma tahi o nga ra, ka whakatakotoria e te tahi tai tama rangatira, nui o Tuhoe, he tamaiti na te tuahine o Kereru, ara e Tupaea Kapaera, he putake kite aroaro o nga mana me nga rangatira, me nga hapu

katoa, kia whakaarohia e Tuhoe katoa he tangata i runga ia Matatua, hei mema mo te Tai Kawhiti kite Whare Paremata o te Koroni o Nm Tireni. Te takotoranga o taua putake iaia, ka tu ake<a Te Whenuanui tetahi o nga rangatira"ii'ui o Tuhoe i riro nei iaia tetahi o nga metera, o te Tiuka i iiotorua, kite tau toko i taua putake meta ana whakaatu ko, Erueti Peene te tangata pai i kitea e ia hei mema mo te Tai ivawhiti, a he nui nga rangatira i tu ake o etahi o nga rangatira kite whakaingoa ia Kereru, hei mema, otira kaore taua putake i oti, he mea nuku mo te tekauma rua oMaehe, tau i 905, kite Houihi, whakaoti ai. Ko te 12 o nga ra ka timata nga main o te-whakapono, a he nui te hari o took a ngakau mo te kaha o tenei iwi kite vvhakahaere i nga tikanga oto ratou whakapono, mete mohio hoki o nga tamariki pakupaku rawa, kite tu ake kite inoi i waeoganui ite tokomaha o nga tangata, mete korero ote Kawenata Tawhito, tae noa kite Kawenata Hon, ka tutuki te korero a Te Karaite i patai ra ia ki tona Matua, he aha te take i huna ai e nei mea i te hunga inatau, i te hunga mahara, a hurahia atu ana e koe ki nga kohungahunga, ae ra e Pa i pai hoki te penei ki tau titiro, otira e nga iwi o te motu i nui ake ai te mi hi mo nga tamariki o tenei A'henua, kaore he kura mo ratou i tenei whenua hei ako ia ratou ki nga tikanga o te karaipiture, me nga tikanga nurmi hoki a te iwi pakeha, heoi ano to ratou whare kura ko te kupu a Heemi, "kite inoi, aka hoatu," " kite rapua ka kitea," " kite patukia ka uakina kite tangata e patuki ana." Heoi he nui te pai o nga mahi kite Atua i tenei ra. No te 20 o nga ra ka haere ano matou ko nga tangata o Waikare

moana kite hunga haere, ka tika matou ma maunga Pohatu, ko nga rangatira o taua ope ko, Pbinare, ! ko Hurae, Te Wao, me etahi raiigatira no te Wairoa, ko te Matohu ine riga "momo rangatira katoa o te Urewera. Ko te rangi i haere ai matou nui atu te pai, mete kaha ano o te whiti o te ra kaore e mohiotia iho tera e puta mai he kino, otira ka motti matou ki tehuarahi haere atu ai ki Maunga Pohatu ka puta mai te kairereo te rangi kite whakaatu kite tangata whenua, kia Tama kai moana; he ope tuarangi tenei e haere mai nei, ara ko taua karere o te rangi, he kohu. Ko taua pukohu ki mua tonu ia matou haere ai, katata atu matou ki te kainga, ko te whakareerenga a te karere o te rangi nei ia matou, hoho rawa atu i riinga i tobna torona, i Maunga Pohatu kaoreiroa ka ngaro katoa i' te kohu, ka tae atu matou kite inarae tangi ai ka timata hbki te tangi b te rangi, ka mUtuta matou tangi ka tu mai tiga rangatira o Tama-kai-inoana kite whaikorero, a Taituha me Te Waaka, a he nui ngakiipu mihiiiiai mo matou, ■mo te hunga hbki kua we he atu kite po; ko te iriuturiga'o te rriihi, kote hbkinga atu anoo te karere hei kite rangi ka tahi ka ; kitea paitia tenei whenua toona takoto pai b nga'maunga, mete kaha h oki o tenei i wi' pak'u kite whapai i 6 ratou-wheriua.' Ki taaku titiro fiei te iittku atu pea f te 2000 eka kua dti' ia ratou te tope; mb te tope'haere tonu atio ratou, me t£ nuiario o te iwi pakeha; ara; i' te -hipi raua n ko te kau 1 trie te kaha ano' o ratou/''kite tiaki i to ratoU whenua" kei' tipiiria e nga taru ktkino, i te nipa e'kinbrigla nei e te ture b to 8 tatou kbroniyarate 1 t&ramba me er£ atu timi taru, kikinb e r kinbtigia' nei e te ture kei pa mai nga whiu a : te ture MaTatotf; mdte ii'ui #Wratbu kaha ki

te whakante i etahi atu tikanga ato iwi pakeha. Ka he' mea whakamiharo rawate karere b te rangi i piita mai ra, he tino tohu tenei ki f nga ope haere mai ti tenei whenua, he tohu no mua iho no ratou tipuna taea noatia tenei ra, a kite titiro kei te tino kaha rawa ratou kite mahi ahu whenua a kite man tonu tenei ahua p ] ratou e kore e tae kite 3 ,tau, e tumai nei kua eke ratou, kei te tuunga o te iwi pakeha, ara, kite rangatiratanga moni, me era atu ahua e noho tika nei te iwi pakeha. No te 22 o nga ra ka haere atu rnatau kite Waimana, no te 25 ka tae matou kite marae o Rakuraku, ka mutu nga mihi mo nga aitua i te awatea, no te po, ka tu mai nga kotiro p te Waimana kite poi hoe oto ratou waka o iVJatatua, ka tae ano ki to ona kupu, he rite ano te takototanga o te mahi ate wahine ki raro, mete karawhiu ano, a ratoti poi, ki mauwi, ki matau, ka tae kite kupu hei tunga ki runga he rite ano te aranga, mete rite ano ote rere o nga poi, mete mea nei ko ratou kua wehe atu ra kite po, e hoe ana i runga i o ratoii waka i runga i te Moana-nui-a-Kiwa. Ko te rangatira kauma'tua whakahaere o taua poi ko Te Whiu, ko te kapane whakaako o taua poi, he mokopiina ma Tamaikooha, ka kino te haere b nga taonga o runga ia Matatua auahi parati, kofakora aria te papai o te wahine. * '

: Hotell o nga ra o Aperira ka tae matau kr te Hbuhi, i te 13, ka whakahaerea e tiga rangatira o Xuhoe he taiigata hei mema mio ratou kite Paremata, ; a' : whakabtia ana ko, Erueti Peehe hei mema, he.oi ano. Te Etita b Te Matiihi tena' kia ora tonu

ko tukua atu enei korero kia rongo Dga waahi katoa o'te motu. Timoti Maitai, Ruatah'uria. Aperira 16, 1905.