Tekiona Hou.

Matuhi, Volume II, Issue 78, 22 March 1905, Page 7

Tekiona Hou.

2a. (2) Nga whenua Maori katoa—a. He pakeha te kai-noho o runga; b. Kei rotb i tetahi paro i tetahi takiwa tiaone ranei e takoto ana, hui atu ki nga whenua maori kaore i nuku atu i te tekau raaero te tawhiti i tetahi paro i tetahi takiwa taone ranei; e. Kaore i nuku atu i te rinia maero te tawhiti i tetahi rori a te Kawanatanga a te Kaute Kaunihera ranei ; 4. He mea whakawhiwhi kite maori * tetahi tangata e te Karauna ranei. ahakoa i te hea wa mo te utu totika, i runga i te hokb, i te riihi, i tetahi atu tikanga ranei ; e. E tika ana i mua atu kia utu i te puuru reiti. f. Kua whakakaporeihana i raro i "Wahanga II o Wahanga II o "Te Ture Kooti Whenua Maori, 1894 :" ka tika kia utu i te puuru reiti (hui atu ki nga reiti inotuhake) i ia wa e tonoa aria i roto i te takiwa, i tetahi wahanga ranei o taua takiwa i te tahi wahi ranei o tetahi takiwa i rohea i runga i nga tikanga o tetahi moniinamaia mo tetahi mahi inotuhake (2) Era atu whenua maori katoa, mehemea kua whakataua nga taitara, kaua e neke atu i te hawhe reti nga reiti hei titunga ma ratau ; a mehemea kaore ano nga taitara i whakataua, me watea i nga reiti katoa. (3) Ko nga whenua katoa kua tau kite Kai-tiaki riio te Katoa i runga i ie ritenga tiaki mo nga maori, ka tika kia rehitatia i raro i tenei tekiona, a ka kiia ko te Kai-tiaki mo te Katoa te tangata nona aua whenua i runga i nga tikanga o te tino Ture, engari e kore e tika nga reiti hei utu ma aua whenua kia ne"ke atu i nga moni kei roto i ona ringa e pupuri ana mo runga mo aua whenua.

2b. Ka ahei te Kawana i ia wa i ia wa i runga ite panui i roto i te Gazette mete Kahiti.

a. Ki te panui i etahi whenua maori kaore nei i uru ki roto ki wahangatekiona tahi o te tekiona whakaihutunga i runga tonu ake nei, a, e hara i te whenua papatupu, kia tonoakia iitu i te j)uuru reiti: b. Ki te kape atu ite whenua maori e tonoa ana kia utu reiti kia kaua e utu i aua reiti i tetahi wahi ranei eata whakaaturia ana o aua reiti, a ko ia panui pera ka ahei kia pa ki tetaKi whenua e ata whakahuatia ana i te mea e rawa kore ana nga kai-noho o runga, mo etahi atu tino take ran«i, a ka pa hoki ki etahi karaihe whenua i whakaaturia ana i roto.

Engari e kore tetahi kapenga pera e pa ki tetahi reiti kua oti te hanga e tetahi ropu takiwa. 2c. Me whakahau e te Kai-wariu Tianara nga whenua katoa e tika ana kia reititia i raro i tenei Ture kia tuhituhia ki roto kite rouru-wariutanga o te takiwa i runga i nga tikanga o "Te Turi Wariutanga Whenua e te Kawanatanga, 1896," i raro i nga tikanga o nga tekiona e toru e whai ake nei. 2d. Mehemea he whenua kua oti te whakakaporeihana me tuhituhi e te Kai-wariu Tianara ko te ingoa o te tiamana o te kaporeihana ki roto kite rouru, a me wariu e ia te whenua ano he poraka kotahi. 2e. Mehemea kua wehewehea te whenua kua whakatautaua ranei nga hea paanga o ia tangata no ratou te whenua, hei reira me tuhituhi te ingoa o ia tangata no ratou te whenua me te wariu o tona paanga ki roto kite rouru.

2f. (1.) Mehemea kaore ano te whenua i wehewehea, hei reira me

tuhituhi : e te KaUwariu. Tianara ki roto Mi te rouru nga ingoa, o etahi o nga tangata ho ratou te whenua [kaua ■e nuku atu i te kotahi tangata mo ia rua tekau ina rima o nga tangata no ratpuV te whenua] i runga i tana i whakaaro ai he tika, mete apiti atu i hgakupu nei u i whakakaingoatia hei kai-noho i te whenua kua uieinga ko ratau te whakatinanatanga o nga maori katoa no ratau te whenua hui atu ki nga kai-noho i te whenua." (2 ) Mo runga i nga tikahga katoa o te tino Ture ko nga maori i whakaingoatia hei kai-noho i te whenua kua meinga ko ratou te whakatinanatanga o nga maori katoa no ratou te whenua hui atu ki nga kai-hoho i te whenua, na reira, ko te tono Ida utua/nga reiti ka ahei te hoatu.kia ratau ki tetahi ranei 6 ratou i runga i' te rahi kua whakaritea : e te tino JFure ano mehemea nei ko ratou anake! nga kai-noho i te whenua, a ko nga reiti kaore ano i utua ka ahei te. tono ma ratau e utu, a ko d. rata.u nga ingoa e tuhi ki roto kite hamene me te whakataunga i puta i runga i taua hamene, engari me apiti atu nga kupu nei * l whakaingoatia hei maori kai-noho i te whenua."

(3.) Ko taua whakataunga me whai mana, a ka taea te whakatutuki ki runga ki nga maori katoa no ratau te whenua hui atu ki nga kai-noho i te whenua, a ka tino wliai mana ano hoki ki runga kite .whenua, ano mehemea nei i ata tuhituhia o ratau ingoa ki roto ki taua whataitaunga hei kai-karo.

Engari kaua nga whakataunga pera e Whai mana e whakatutukitia ranei kia pau ra ano te marama kotahi i muri iho i tona ra'i tuhia ai, a kaua ano hoki e whai mana e whakatutukitia ranei, ahakoa i te hea wa, ki tekore

e matua whakaaetiara-tuhituhitia e te Minita Maori [ka huairia i raro nei ko " tp.Mini.ta.':'] : 7 ... ~, > (O) Engari hoki ko te monihei utu ma ia'p'.aua maori no ratau te whenua o ia kai-noho ranei i te whenua [hui atu hoki. ki, ia o nga , kai-noho. maori i whakaingoatia] J raroi taua whakataunga ko te moni anake e tika hei utu mana o nga moni utu i te whakawakanga -i whakaurua. ki roto ki taua whakataunga. . Engari ano hoki, mehemea kaore ano i whakatautaua nga hea paanga o ia tangata i roto i taua poraka, hei reira ko te moni hei utunga i raro i taua whakatauga me. utu e nga maori ho ratau te whenua me nga kai-noho i runga i te hea riterite. Kua patua.

I 3. Ko tekiona ; torn o '' Te T ure whakatikatika i te Ture Reiti, 1896," kua whakakorea e tenei Ture, a kua hoatu kotenei e whai. ake nei hei whakakapi,,.,.. ; ..

3. Hei whakakapi mo taua whakaae, ka ahei te Minita, mehemea ki tona whakaaro he mea tika mo nga tangata katoa Ida pera da, ki te whakamana i te Kaunihera Whenua. Maori mote takiwa ki reira te whenua e takotoana [ka huairia i raro nei ko "te Kaunihera "] kite whakahaere i katoa i tetahi wahi ranei o,,taua whenua, a ina.tupono ki ia keehi pera ka mana nga tikanga.e whai ake nei:—■ a. Ko te panui a te Minita a uru ki roto kite G-azette mete Kahiti, e w'ha kaatu ana kua whakamanaia te Kaunihera kite whakahaere i te whenua i tetahi wahi motuhake ranei o taua wKenua, ka kiia he whakaatu pono tera kua peratia.

b. Me rehita e teKai-rehita Takiwa Whenua ina whakaaturia kia ia tetahi map] whai inana o te whenua, te kape o taua panuU a hei reira kua tau taua whenua kite Kaunihera rite tonu ano inehemea nei i ata whakawhitingia taua whenua kite Kaunihera i raro i nga tikanga o "Te lure Whakahaere i nga Whenua Maori, 1900." e. Ko taua whenua me pupuri e te Kaunihera i runga i nga tikanga mo te riihi, mo te wawahi, mo te whakahaere, mo te whakapai, mete nama raoni, engari kaua aua tikanga e taupapatu ki nga tikanga o te 'lure kua whakahuatia tatatia ake nei, a me whakahaere taua whenua ano he whenua maori u mutatis mutandis" i ata whakawhitingia kite Kaunihera i raro i nga tikanga o taua Tare. *

Hou. d. Me atu te whakataunga e te Kaunihera ki nga moni kei a ia e takoto ana, a me utu e ia ki te ropu takiwa nga reiti katoa e tika ana kia utua i ia wa i ia wa mo te whenua. 4. (1.) Hei riiwhi mo te tikanga whakahaere i raro i te tekiona whakamutunga i runga tonu ake nei. ka ahei te Minita, i runga i nga moni i whakaritea e te Paremete mo taua mahi, kite utu atu kite ropu takiwa i nga moni i huaina i roto i te whakataunga, me nga reiti katoa e tika ana kia utua i ia wa i ia wa mo. te whenua. (2). Ko te tiwhikete i whakaputaina i raro i te ringa o te Minita hei whakaatu i te utunga o tetahi mom i raro i tenei tekiona, ka tau, ina hoatu kite Kai-rehita Whenua o te Takiwa, hei arai i te tuku o te whenua i huaina i roto i taua tiw.hikete a taea

ra ano te ra e utua ai aua moni e unuhia ai rariei taua arai i runga i te ture, ranei taua caveat i raro°i ritenga o te ture. 5. Ko ia whakatikatikfinga i mahia i roto i tetahi rouru-wariutanga i runga i nga kupu o tekiona rima tae : noa ki tekiona whitu o tenei Ture ka ahei kia mahia i raro i tekiona tekau ma tahi o "Te Ture Whakatikatika i te Jure Wariutanga Whenua e te Kawanatanga, 1900,"ano he whakarereketanga i nga tangata no ratou, i ngakai-noho ranei o tewhenua. 6. Ahakoa tetahi kupu kei roto i tekiona oho tekau ma tahi o te tino. lure, ka ahei kia whabiputaina he whakataunga mo nga reiti e tika ana kia utua e nga maori no ratou te whenua ki ia kai-noho ranei i te whenua i roto i te torn tau tirnata atu i te wa i tau tuatahi ai aua reiti hei utunga. 7. (1.) Ko tekiona rua o te tino Ture kua whakatikatikalna J i' iionei i, runga i te' whakakorenga atu o enei kupu no " me nga whenua maori i te koroni " i roto i te whakamaramatanga o " nga whenua e tau ana hei. reititanga " mete whakakorenga atu hold o wahi tekau ma tahi o taua whakamaramatanga. (2.) Ko tekiona ona tekau ma waru o te tino Thre, me tekiona rua o "Te Ture Whakatikatika i te Ture Reiti, 1895,"' me tekiona rua tae noaki tekiona wha o " Te Ture Whakatikatika i te Ture Reiti, 1896," kua whakakorea e tenei Ture.

8. K.aua rawa tetahi kupu o roto i tenei Ture e maharatia kei te hanga huarahi e tau ai kia utu reiti tetahi whenua maori i kapea ki .waho o te whakamaramatanga o " nga whenua e tau ana hei reititanga " e noho nei i roto i tekiona rua o te tino Ture i ru.nga itonawhakatikangae tenei Ture..

9. Ahakoa nga kupu katoa o tenei Ture ko nga Whenua Rahui Maori o te motu e Te Waipounamu e nohoia ana e te maori e kore e tika kia neke atu i te haw he reiti nga reiti hei utunga una ratou.