NGA KORERO O TE WHAWHAI.

Matuhi, Volume II, Issue 77, 15 March 1905, Page 8

NGA KORERO O TE WHAWHAI.

I te pepa o te wiki ka hori nei, i whakaatu ahau i te ahua o te pakanga kite takiwa o Make tan a (Mukden) me te whakamarama kna tata te tutaki nga Tiapani kite hoa riri, a i te wa ka tutaki raua kia raua, ko te pakanga nui, i puta ki tenei ao katoa, kaati kua rite tonu taua whakaatu aku i enei ra e torn ka hori ake nei, te take i nobo

tata ai taua pakanga no runga i te kamakama o te taha Tiapani, kaore he nioe he haere tonu mete akiaki i ano tangata, na wai ra ka tino karapotia e ana ropu nga Ruihana, e wha tekau maero i haereae nga hoia a Tiapani i te tahi ra. T , ■., .■'■

Na i te putanga o nga whakahaU a nga tianara mangai o Ruhia, kia hoki whakamuri a ratau hoia, tahuri rawa ake ki ihuri, e whakapae rnai ana ko te hoa riri, tino mate te Ruihana i tenei pakanga, ko e tahi o nga ropu, he ruarua noa ake i puta mate katoa, ko e tahi o nga ropu, riro herehere ano i Te Tiapani, te take i puta ai a Kurupakena, tianara, whakahaere no Ruhia, i wiiakarerea ana pu turepo, ka whati whakamuri ki Tiiringi (Tieling), nga tangata i mate a a Ruihia lieke atu i te 100,000, huiatu ki nga tangata i riro herehere ka 200,000 katoa. Ko te kaute o nga taonga i riro i te Tiapani. Haaki ... ... 2 Pu turepo ... ... 60 Puraiwhara ... ... 60,000 Wekena paura, inataa ... 150 Kaata paura, mataa ... 1,000 Anga Paura ... ... 200,000 Kariri ... 25,000,000 Puhera oti ... ... 74,000 Maero rerawe, me ona ra weke 46 Hoiho ... ... 2,000 Kaata Mapi ... ... 23 Kaata kahu hoia ... 1,000 Utanga paraoa ... 1,000,000 Tanakouru ... ... 70,000 Ko te kaute o nga tangata i mate a Tiapani e 41,000. Ko te whakaaro kei Tiiringi, te Ruihana whakawhaiti ai i ana tangata engari kua tona a tianara Kurupakena, ki Ruhia kia tukua mai he kai, me e tahi atu taonga ma ana hoia kite tahi

taone ki Hapingi (Harping) ka ahu atu ia ki reira.

I awangawanga te whakaaro o te iwi nui o Ruhia, ko e tahi e tono ana kia whakamutua te whawhai, i runga i te whakariteritenga, rite ana, ko te whakaaro o Te Haa me haere tonu te whawhai, a kia kaha atu hoki te whakapiki ate iwi i nga hoia, a me tono kia hawhe nairiona (half-a-inil-lion) nga hoia kite takiwa o te whawhai.

Te tahi rongo kua riro i nga uaanuao a Tiapani te tahi tima hari kai, me nga taonga mo te whawhai kite taone ara ki Poota Vladivostoek, tenei taone kei te taku tai moana, a kei konei nga manuao a Ruhia e mokeke ana, kaore e puta i te tiaki a nga Tiapani, na ko te tima i riro nei mo tekitenga e kawe ana i ana taonga ma te Ruihana, no te Piritihi (British), he maha i naianei nga tima kua tangohia e Tiapani mo runga i tenei mahi hari taonga i taua taone, " me ki hoki te iwi toa, nanakia te Tiapani." Mo te taha ki nga manuao a Ruhia, ko te ropu tuatahi kei te tahi montere paku kite takiwa o Marikaheka (Madagascar) e whanga ana kite ropu tuarua, ko te mahi i konei he whakamatautau kite whakahangai mete mahi i a ratau pu turepo, mete huhua tanga o nga mahi a te hoia.

Kua rere tekau ma rima nga manuao a Tiapani kite whakahei atu i nga manuao a Te Ruihana, kua tae ki waenganui i te tuatua moana o taua takiwa, kite tahi moutere paku e tata ana ki Poiria (Borneo).

Ko te mahara o Ruhia ake, ka riro ano i te Tiapani a Tiiringi, i te mea kaore e tino kaha ana nga pa, he pera me Maketana te mahinga o nga pa tuwatawata, kaati ko te take mana a

Tiiringi e roa ai, e ai ana te hiwi kei tua mai o te taone, hei arai mo nffa hoiakei nga rongo o muri mai ka mohiotia, ai te kaha o Tiapani, i enei ra katoa mai ote Pa tapu mete inane, kei te riro tonu he hoia a Kuhia i nga Tiapani. :i ;*~ v Te kaute o nga rnaina paura a' l'iga Ruihana kua tangohia e te Tiapani ki uta o te moana o -waho i Poota Aat'a'e' toru rau, e iwa tekau ma ritna (395). Ko nga Kai Tuku korero o- te whawhai o nga motu 6 wahb i Ruhia ake, a i haere i te ropu a kua riro i Te Tiapani,'i 'te ki Maketana riei. ' ■ ; : Te rongo o muri mai i enei h rung-a ake neiykei te haere tonu te Tiapaqi, tetahi o nga peka'o'te taua mat aft kua, tata atu ki Tiiringi, e ri'ma tonu maero te matara atu ? ko te talii o aua peka kua whitii maero te tatanga, ma tatau e mohio ko te whakaeketonu kei muri mai, ina hold laia eke tenei kei runga i te hoa riri. Ko Tiiringi me Hapingi kua tino kapi i nga whare hohipera, he maha nga taraka kua mahia hei hohipera i te maha o nga tnp'apaku a i te mea kaore e uru atu ki nga whare hohipera, otira he maha o aua tupapaku i runga taraka i mate i te huka papa. Kongahoiai riroherehereia Tiapani, kei te haria ki runga i nga Woutere pakupaku a te Tiapani, e ki ana te panui. i te maha o aua herehere, rar'uraru ana nga hoia Tiapani, ma tatau e mohio ki tenei kaute kite i OO,OOO kei whea mai na te maha, e penei 1 raruraru ai nga Tiapani, ka riro e mea ake hoki rau o ana tangara hei hari hei tiaki a tae noa "kite waahi hei utanga ki runga tima, mo nga moutere. Te Matuhi Maehe 15, 1905.